Mỹ, Nga không thể đẩy Iran khỏi Syria

Sau cuộc gặp với phía Nga tuần trước, cố vấn an ninh quốc gia Mỹ John Bolton cho biết Nga đã đồng ý về chủ trương với Mỹ sẽ đẩy Iran ra khỏi Syria. Cho rằng có sự đồng lòng giữa Israel, Mỹ, Nga và các nước Ả Rập hàng đầu trong khu vực rằng Iran phải rời khỏi Syria. Nhưng điểm mấu chốt là làm sao làm được điều này khi hầu như chưa thấy được kế hoạch nào khả dĩ.

Không thực tế

Israel vẫn xem việc đẩy Iran ra khỏi Syria là nhiệm vụ của Nga. Nga và Iran đã giúp chính phủ Tổng thống Syria Bashar al-Assad thắng thế trong cuộc nội chiến bảy năm. Không thể phủ nhận Iran đóng một vai trò quan trọng trong chiến thắng này. Nhưng Israel vẫn tin với vai trò trội hơn của mình, Tổng thống Vladimir Putin có thể đẩy Iran bật ra khỏi Syria.

Tuy nhiên, Nga từng nhiều lần nói với Israel rằng Moscow không thể. Có thời điểm ông Putin chia sẻ với ông Bolton rằng bản thân ông cũng muốn Iran rời khỏi Syria nhưng một mình Nga không đủ sức. Tới giờ này, những gì mà Nga có thể làm là giữ Iran cách xa biên giới Israel 85 km.

Với chính phủ Trump, Iran phải rút khỏi Syria là một trong hơn chục điều kiện mà Mỹ đưa ra cho Iran để hai bên có thể đạt thỏa thuận mới thay thế thỏa thuận hạt nhân Iran mà Mỹ đã rút. Mỹ thời gian qua tăng áp lực trừng phạt kinh tế lên Iran với hy vọng buộc nước này ngồi vào bàn đàm phán và đồng ý rời Syria, hoặc ít nhất buộc Iran giảm can thiệp quân sự ở các nước khác trong đó có Syria.

Tổng thống Syria Bashar al-Assad (phải) tiếp phái đoàn quân sự Iran do Bộ trưởng Quốc phòng Amir Hatami (trái) dẫn đầu tại Damascus, Syria ngày 26-8. Ảnh: REUTERS

Haaretz (Israel) dẫn ý kiến nhiều nhà phân tích cho rằng chuyện đẩy toàn diện Iran khỏi Syria là không thực tế. Iran có hàng ngàn binh sĩ và dân quân Shiite trên đất Syria. Nước này đang nóng lòng chờ được hưởng lợi ích từ công cuộc tái thiết Syria sau khi nội chiến kết thúc, đặc biệt trong bối cảnh Iran đang rất cần tiền vì áp lực kinh tế của Mỹ. Nếu toàn bộ lực lượng này bị đẩy ra khỏi Syria, mong chờ này sẽ bị ảnh hưởng nặng và Iran sẽ không để điều đó xảy ra.

Tháng trước, chuyên gia về Trung Đông Tamara Cofman Wittes tại Viện Brookings (Mỹ) từng viết trên Twitter rằng bà không tin Mỹ, thậm chí cả Nga có thể đẩy được Iran khỏi Syria khi liên minh này đã bền vững hơn 30 năm.

Trong khi đó, chuyên gia Hussein Ibish tại Viện Các nước Ả Rập vùng Vịnh (Mỹ) nói với Haaretz rằng với ba đối thủ lớn của Iran trong khu vực - Saudi Arabia, Các Tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất, Bahrain - hiện tại chỉ nhắm mục tiêu kiềm chế sự hiện diện của Iran ở Syria. Theo chuyên gia Ibish, thực ra ba nước này cũng muốn Iran bị đẩy khỏi Syria nhưng biết điều này rất khó thực hiện. Một quan ngại với các nước này lẫn Israel là Iran có thể lập một hành lang quyền lực quân sự và chính trị kéo dài từ Iran qua Iraq, Syria và đến Lebanon. Israel xem đó là một đe dọa và tuyên bố sẽ không chần chừ hành động ngăn chặn điều này. Tuy nhiên, việc ngăn chặn viễn cảnh này và đẩy hoàn toàn Iran khỏi Syria không giống nhau.

Mỹ, Israel sẽ kéo ông Assad về phía mình?

Theo Haaretz, nhiều quan chức Israel đang nói đến khả năng vận động ông Assad đứng về phe mình, đẩy Iran khỏi Syria. Các quan chức này nhận định ông Assad không cần đến sự hiện diện của Iran nếu ông chắc chắn chiến thắng trong cuộc nội chiến. Thậm chí Iran có thể gây nguy hiểm cho ông Assad với nguy cơ đối đầu với Israel. Tuy nhiên, thực tế thì ông Assad tháng trước nói rõ ông muốn Iran và Hezbollah duy trì hiện diện ở Syria thời gian dài, giúp ông ổn định đất nước.

Cựu cố vấn Trung Đông Aaron David Miller, từng làm việc nhiều đời chính phủ Mỹ, cho rằng Mỹ và các nước trong khu vực trước sau không tránh khỏi phải bình thường hóa quan hệ với ông Assad khi đà thắng thế của ông trước phe nổi dậy ngày càng tăng. Theo ông Miller, ông Assad có thể là một phần giải pháp, không chỉ Mỹ mà cả Israel, Lebanon, Thổ Nhĩ Kỳ, Jordan sẽ đều phải tính tới giải pháp này.

Một nhà ngoại giao cấp cao châu Âu cũng từng nói với Haaretz rằng nhiều lãnh đạo châu Âu cũng đã nghĩ tới khả năng Mỹ bình thường quan hệ với ông Assad để đẩy Iran khỏi Syria. Cũng theo nhà ngoại giao châu Âu này, khả năng là “rất thấp”, lý do “ông Assad cần Iran và sẽ tiếp tục cần Iran ít nhất trong tương lai gần”. Ông Assad cần ổn định và củng cố quyền lực một khi kiểm soát hoàn toàn đất nước và sự hiện diện của Iran chặn được nguy cơ nội chiến nhen nhóm trở lại.

Cần nhớ rằng trong các lực lượng Iran bảo hộ chiến đấu bên cạnh ông Assad ở Syria có các nhóm dân quân Shiite đến từ Iraq, Afghanistan, Pakistan. Bất cứ khả năng nào cho Iran trong tương lai đều liên quan đến các nhóm dân quân này. Hiện chưa có dấu hiệu gì cho thấy chính phủ ông Assad muốn các nhóm này rời đi. Thậm chí theo chuyên gia về Iran Ali Alfoneh, từng nghiên cứu về hoạt động của các nhóm dân quân này ở Syria, các nhóm này sẽ vẫn ở Syria về dài hạn.