Ngày 14-1, Trung Quốc thông báo thặng dư thương mại năm 2018 giữa nước này với Mỹ ở mức cao nhất trong hơn một thập niên trở lại đây, bất kể cuộc chiến thương mại song phương và những đòn thuế quan mà Tổng thống Mỹ Donald Trump tung ra với Trung Quốc.
Cụ thể, thặng dư thương mại của Trung Quốc với Mỹ đạt 323,32 tỉ USD trong năm 2018, tăng 17% so với năm 2017. Xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ tăng 11,3% trong năm 2018. Đây là mức cao nhất kể từ năm 2006, theo thống kê của Reuters.
Trung Quốc thua gần như trên mọi mặt trận
Tạp chí Forbes đánh giá Trung Quốc hiện vẫn là nền kinh tế lớn thứ hai thế giới và tiếp tục là nước dẫn đầu các thị trường kinh tế mới nổi. Tuy nhiên, bất chấp thực tế này, Trung Quốc vẫn đang thua trong cuộc chiến thương mại với Mỹ gần như trên mọi mặt trận.
Thứ nhất, các chỉ số chứng khoán của Trung Quốc liên tục ảm đạm trong suốt năm qua, trong khi thị trường chứng khoán là một chỉ dấu đo lường độ tăng trưởng của Trung Quốc. Đáng chú ý, chỉ số Shanghai Composite giảm 30% trong 12 tháng qua.
Một người đầu tư đứng trước bảng chỉ số giao dịch chứng khoán ở Thượng Hải. Các cổ phiếu Trung Quốc vẫn đang tiếp tục giảm giá. Ảnh: GETTY IMAGES
Thứ hai, số liệu kinh tế cho thấy sản xuất công nghiệp đang trên đà giảm. Ngày 14-1, Trung Quốc công bố số liệu xuất khẩu yếu kém của tháng 12.
“Các số liệu thương mại Trung Quốc công bố hôm nay báo động mọi khía cạnh. Nếu bạn cần chứng cứ để thấy chiến tranh thương mại tác động thế nào đến sức khỏe kinh tế Trung Quốc thì không cần nhìn đâu xa, hãy nhìn thương mại Trung Quốc. Xuất khẩu giảm nghĩa là lượng việc làm giảm – một tác động trực tiếp nữa đến kinh tế Trung Quốc”, theo ông Naeem Aslam, trưởng chiến lược gia thị trường tại tổ chức Think Markets (Anh).
Thứ ba, tăng trưởng GDP hàng quý giảm. Từ các báo cáo gần đây có thể đoán Trung Quốc sẽ giảm chỉ tiêu tăng trưởng GDP từ mức 6,5% hiện tại xuống còn 6%. Các chuyên gia kinh tế tại công ty tài chính Nomura (Nhật) dự báo tăng trưởng của Trung Quốc sẽ còn tệ hơn trong 6 tháng tới. Chuyên gia Ting Lu tại Nomura cảnh báo “Trung Quốc cần thêm nhiều biện pháp nữa để ổn định tăng trưởng”.
Xuất khẩu của Trung Quốc giảm mạnh hơn dự đoán trong tháng 12-2018, một dấu hiệu cho thấy tình hình sẽ còn tệ hơn khi thị trường bắt đầu điều chỉnh hậu quả cuộc chiến thương mại. Ảnh: BLOOMBERG
Thứ tư, số liệu xuất khẩu giảm cũng cho thấy sức mạnh đồng nhân dân tệ đã yếu đi. Theo Forbes, nếu kinh tế còn tệ hơn mức có thể chấp nhận được, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình có thể sẽ dễ thỏa hiệp hơn trong việc tìm kiếm thỏa thuận nhằm chấm dứt cuộc chiến với Mỹ.
Trung Quốc còn cửa thắng nếu trụ được về dài hạn
Hậu quả cuộc chiến thương mại không chỉ tác động lên Trung Quốc mà cả Mỹ. Trung Quốc biết kinh tế Mỹ cũng đang chậm lại. Nhiều công ty Mỹ, chẳng hạn như Apple, đang giảm thu nhập.
Nhiều năm nay các công ty Mỹ luôn phàn nàn Trung Quốc không tôn trọng quyền sở hữu tài sản trí tuệ. Mỹ cho rằng các công ty, tập đoàn công nghệ như Huawei có hành vi ăn cắp tài sản trí tuệ từ các công ty công nghệ Mỹ. Ảnh: BLOOMBERG
Các nhà phân tích tại công ty dữ liệu thương mại Panjiva (Mỹ) tin Mỹ là bên thiệt nhiều hơn trong cuộc chiến thuế quan với Trung Quốc. Nhập khẩu từ Mỹ của Trung Quốc giảm 35.8% trong tháng 12, tương đương giảm 5,8 tỉ USD, trong khi 3 tháng trước đó tăng 10,3%. Trong khi đó, xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ giảm 1,53 tỉ USD. Xuất khẩu của Trung Quốc chỉ chiếm 14% thu nhập từ lĩnh vực công nghiệp của nước này. Nghĩa là Trung Quốc không phải là nước lệ thuộc xuất khẩu.
Điều quan trọng, với Mỹ, thị trường chứng khoán có ý nghĩa quyết định. Nếu các công ty kinh doanh yếu kém và đổ lỗi cho cuộc chiến thuế quan, thị trường chứng khoán sẽ sụp đổ. Ông Trump có thể bị buộc phải thỏa hiệp nhiều hơn với Trung Quốc.
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (trái) có rộng rãi thời gian hơn, có thể chờ đến khi ông Donald Trump (phải) rời ghế tổng thống Mỹ. Ảnh: AP
Khó khăn trên nhiều mặt trận nhưng không phải Trung Quốc không có cửa thắng Mỹ. Theo Forbes, về dài hạn, Trung Quốc có dư dả thời gian hơn Mỹ. Trong vài năm tới, Trung Quốc không có lịch bầu cử. Ông Tập có thể tạm yên trừ khi kinh tế xuống dốc trầm trọng và tỷ lệ thất nghiệp vượt tầm kiểm soát. Trong khi đó, nhiệm kỳ của ông Trump chỉ còn chưa tới hai năm. Nói cách khác, ông Tập rộng thời gian hơn để chờ ông Trump rời ghế tổng thống.
Các thăm dò cho thấy ông Trump thua hầu hết các đối thủ Dân chủ trong cuộc bầu cử tổng thống vào tháng 11-2020. Một điều khiến ông Trump tạm yên lòng là hai nhân vật có quan điểm cứng rắn nhất với Trung Quốc bên đảng Dân chủ - Chủ tịch Hạ viện Nancy Pelosi và lãnh đạo phe thiểu số Dân chủ tại Thượng viện Chuck Schumer – không tham gia tranh cử. Chính phủ Dân chủ của Tổng thống tiền nhiệm Barack Obama trước đây chỉ phàn nàn về chuyện tài sản trí tuệ với Trung Quốc, và dừng lại ở bước đi đánh thuế lên một số ít mặt hàng nước này như lốp xe, theo quy định của Tổ chức Thương mại Thế giới.
