3 thay đổi lớn tại phòng xử án từ ngày 1-1-2018

Ngày 1-1-2018 tới, hàng chục văn bản luật, nhiều quy định tiến bộ sẽ có hiệu lực thi hành, trong đó có quy định mới về hình thức tại phiên tòa theo hướng bình đẳng nâng cao chất lượng tranh tụng hơn. Pháp Luật TP.HCM ghi nhận thực tế tại phòng xử án của các tòa trước mốc thời gian này.

Vì một phiên tòa bình đẳng

Cụ thể hóa quy định của BLTTHS 2015 ngày 28-7-2017, chánh án TAND Tối cao ký ban hành Thông tư số 01 quy định về phòng xử án với nội dung đáng chú ý là tại phiên tòa hình sự, luật sư (LS) được bố trí chỗ ngồi ngang bằng với đại diện VKS. Thông tư có hiệu lực từ ngày 1-1-2018.

Theo đó, HĐXX ngồi trên bục cao nhất, phía trên là quốc huy. Vị trí của thư ký phiên tòa được bố trí dưới một cấp quay lưng vào HĐXX. Đại diện VKS và người bào chữa, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người bị hại, đương sự được bố trí đối diện, ngang bằng với nhau và ở dưới vị trí của thư ký phiên tòa. Theo đánh giá, chỗ ngồi này thể hiện sự bình đẳng giữa các bên, qua đó bảo đảm nguyên tắc tranh tụng trong xét xử.

Trước đó, vào tháng 6-2016, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng đã ban hành Nghị quyết số 1214 về trang phục của thẩm phán. Ngày 3-10, TAND Tối cao có Quyết định số 210 quy định bắt đầu từ ngày 1-1-2018, thẩm phán trong cả nước sẽ mặc áo choàng dài tay khi xét xử. Trong đó một số tòa như TAND TP.HCM thì việc thí điểm mặc áo choàng đã thực hiện từ ngày 1-12-2016.

Một quy định nữa nhận được sự hoan nghênh của nhiều người là bắt buộc phải ghi âm, ghi hình tại các phiên tòa hình sự, dân sự, hành chính, cũng có hiệu lực từ thời điểm này. Quy định tiến bộ này được cụ thể bằng Thông tư số 02 ngày
28-7-2017 về quy chế tổ chức phiên tòa, do chánh án TAND Tối cao ký ban hành…

Lắp camera trong phòng xử và thẩm phán mặc áo choàng khi xét xử tại TAND TP Cần Thơ. Ảnh: N.NAM

Vẫn phải chờ TAND Tối cao

Ngày 29-12, tại TAND TP Cần Thơ, theo ghi nhận của PV, các thẩm phán đã mặc áo choàng khi xét xử hơn một năm nay do TP Cần Thơ là một trong những tòa được thí điểm. Camera ghi âm, ghi hình phiên xử cũng đã được lắp đặt ở phòng xử từ mấy tháng trước.

Riêng việc bố trí bục ngồi của kiểm sát viên ngang hàng với LS thì chưa được trang bị đồng bộ. Lý giải về nguyên nhân, Chánh án TAND TP Cần Thơ Nguyễn Thanh Thiên cho biết phải lệ thuộc vào kế hoạch của TAND Tối cao. Theo công văn của TAND Tối cao thì dự kiến trong quý I-2018 sẽ trang bị thống nhất các loại bàn ghế, kể cả quốc huy.

Theo Chánh án Thiên, dù quy định toàn ngành thực hiện thống nhất từ ngày 1-1-2018 nhưng trước mắt TAND Tối cao quy định mỗi tòa cấp tỉnh chỉ trang bị ba phòng xử án theo mô hình mới. Còn TAND cấp huyện thì chỉ những nơi nào có từ 600 vụ án trở lên mới bố trí một phòng xử.

Chánh án TAND TP Cần Thơ  cũng thông tin: Ngay trong dịp nghỉ Tết Dương lịch này, tòa sẽ tiến hành cải tạo hai phòng xử theo mô hình chỗ ngồi mới. Sơn phông màu bên trong phòng xét xử được thay đổi, quốc huy cũng cho đặt lại, bảng tên được thay đổi màu sắc… Ông Thiên nói: “Cái khó là tất cả phòng xử án đều phải cải tạo lại hết mà kinh phí thì hạn hẹp, hầu hết phải trông cậy vào TAND Tối cao. Ngay cả áo choàng thí điểm khác so với mẫu quy định nên sau đó cũng phải thay lại toàn bộ”.

Địa bàn TP Cần Thơ có chín đơn vị TAND quận, huyện thì chỉ có năm quận đạt chỉ tiêu số lượng vụ án để được trang bị bàn ghế phòng xử án theo mô hình mới. Nhưng lãnh đạo TAND các quận Bình Thủy, Thốt Nốt, Ninh Kiều, Cái Răng cho biết hiện chưa có chỉ đạo và kinh phí để cải tạo phòng xử cũ.

Một lãnh đạo TAND tỉnh Khánh Hòa cho biết từ ngày 1-1-2018 chưa thể thực hiện mô hình phòng xử án mới và cũng chưa có áo choàng cho thẩm phán mặc khi xét xử vì phải chờ TAND Tối cao trang bị. Tòa án tỉnh này cũng đang đề nghị phân bổ kinh phí để sửa chữa lại các phòng xử án thì mới có thể lắp đặt bàn ghế theo cách mới. Ngành TAND tỉnh Bình Định cũng chưa thể thực hiện được với lý do tương tự.

Vướng cơ sở vật chất

Ngày 14-12, phiên xử lưu động tại phường 16 (quận 4, TP.HCM) xét xử bị cáo Bùi Minh Thương bị truy tố về tội giết người và cố ý gây thương tích, TAND TP.HCM đã bố trí chỗ ngồi theo mô hình mới. Đây là phiên tòa đầu tiên tòa này áp dụng, tại trụ sở 131 Nam Kỳ Khởi Nghĩa (quận 1, TP.HCM) thì chưa có. 

Ngày 29-12, trao đổi với Pháp Luật TP.HCM, Chánh Văn phòng TAND TP Thái Văn Tuấn cho biết việc ghi âm, ghi hình phiên xử và thẩm phán mặc áo choàng khi xét xử thì đã tiến hành xong. Về chỗ ngồi mới, tòa đang tích cực chuẩn bị để triển khai, một số tòa án quận/huyện đã có. Riêng trụ sở TAND TP.HCM do đang trong giai đoạn sửa chữa, trùng tu nên chưa áp dụng được. Cạnh đó, tòa đang tập trung hết mức để phục vụ cho các phiên xử lớn như lịch xét xử đã thông báo. 

“Tuy chưa thể bố trí chỗ ngồi mới nhưng một số quy định về bàn ghế, bục khai báo, hàng rào ngăn cách, bảng nội quy phòng xử án, biển ghi chức danh của những người tiến hành tố tụng, biển ghi tư cách của người tham gia tố tụng, hệ thống chiếu sáng, quạt điện, hệ thống âm thanh... phục vụ cho công tác xét xử đã được chúng tôi hoàn thiện dần một cách khẩn trương” - ông Tuấn khẳng định.

Theo Chánh án TAND huyện Nhà Bè Nguyễn Trung Tín, tòa này chưa thực hiện được đồng bộ các thay đổi trên vì còn chờ kinh phí. Trong khi Chánh án TAND quận Gò Vấp Trần Đăng Tân cho biết hiện chưa có mẫu bàn theo quy định nên đã đóng bàn mô phỏng để kịp với quy định mới. Dự kiến trong dịp nghỉ Tết Dương lịch tòa này sẽ cho sắp xếp lại. TAND quận Tân Phú thì phòng xử dân sự đã sắp xếp lại chỗ ngồi nhưng phòng xử án hình sự thì vẫn như cũ. Riêng TAND quận 10 và quận Tân Bình thì tất cả phòng xử đều đã được sắp xếp lại. TAND quận 10 cũng đã mua camera, đang chờ hướng dẫn cụ thể để lắp ráp. Dự kiến phòng xử hình sự sẽ có camera truyền ra phòng phía ngoài cho phóng viên báo chí tác nghiệp.

Lãnh đạo TAND Cấp cao tại TP.HCM thì cho biết đang lắp đặt chỗ ngồi tại trụ sở mới đang xây dựng tại quận 2, TP.HCM. Hiện tại chưa làm được vì tòa này đang phải sử dụng phòng xử tại lầu một của trụ sở TAND TP.HCM...