Cuối giờ chiều ngày 1-6, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên đã giải trình trước ý kiến một số đại biểu Quốc hội cho rằng có tình trạng lãng phí năng lượng tái tạo và những thách thức mà ngành điện đang đối mặt.
Ông Nguyễn Hồng Diên cho biết điện gió, điện mặt trời phát triển khá mạnh ở nước ta thời gian gần đây do nhu cầu điện năng tăng nhanh, cơ chế, chính sách khuyến khích của nhà nước khá hấp dẫn.
"Cái đó" chính là nguồn điện nền
Xuất phát điểm của chính sách là Việt Nam được đánh giá là quốc gia có tiềm năng lớn phát triển điện gió, điện mặt trời. Tuy nhiên, có một số nghịch lý là nơi có tiềm năng về nắng và gió lại là nơi có phụ tải thấp. Do vậy, muốn sử dụng hệ thống điện này phải đầu tư khá lớn cho truyền tải hoặc lưu trữ điện.
 |
Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên. |
“Để duy trì thường xuyên, an toàn hệ thống điện, phát huy hiệu quả năng lượng tái tạo, phải có một nguồn điện nền ổn định, nghĩa là có khả năng phát liên tục 24/24 giờ để bù đắp khi không có nắng, không có gió thì phải có cái đó chen vào” - ông Diên nói.
"Cái đó" chính là nguồn điện nền, mà ở Việt Nam là điện than, điện dầu, điện khí sinh khối, thủy điện.
"Cái đó", chẳng hạn như điện dầu, điện khí thì dù có đắt hơn, hoặc điện than phát thải cacbon có nhiều hơn, thì khi chưa giải pháp khác thay thế, các nguồn điện truyền thống ấy vẫn được duy trì, huy động để bảo đảm an toàn hệ thống điện.
Cũng theo Bộ trưởng Công Thương, than, dầu khí là những nguyên liệu sơ cấp, được thị trường thế giới ấn định giá. Những thời gian qua, do tình hình chính trị bất ổn từ chiến tranh Nga - Ukraine gây ra, đã dẫn tới có lúc đứt gãy nguồn cung, giá cao dẫn đến giá thành điện về dầu, khí thường cao hơn nếu chưa tính đến phí truyền tải.
Điện gió, điện mặt trời vì không tốn tiền mua, giá thành chỉ phụ thuộc vào giá cả công nghệ, thiết bị. Thời gian qua, giá cả nguồn năng lượng này còn cao, nhưng theo thời gian, công nghệ thế giới phát triển rất nhanh đang làm giá thành công nghệ giảm hàng năm từ 6-8%. Và như thế, năng lượng tái tạo chưa tính phí truyền tải và lưu trữ điện sẽ tiếp tục giảm.
Liên quan đến cơ chế tính giá năng lượng tái tạo, ông Nguyễn Hồng Diên dẫn cơ sở pháp lý là căn cứ vào Luật Điện lực, Luật Giá và các nghị định của Chính phủ. Bộ Công Thương đã xây dựng khung giá được xác định trên cơ sở số liệu thống kê của 102 nhà máy điện mặt trời, 109 nhà máy điện gió đã ký hợp đồng mua bán điện.
Quá trình tính toán, thẩm định khung giá, Bộ có so sánh với số liệu của cơ quan năng lượng quốc tế, thực hiện đúng quy trình lấy ý kiến Bộ Tài chính, Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp, Hội đồng tư vấn về kết quả thẩm định khung giá…
“Cơ chế giá cho các dự án năng lượng tái tạo chuyển tiếp như khung giá hiện hành là phù hợp với giá thế giới và thực tiễn kinh tế xã hội trong nước”- Bộ trưởng Công Thương khẳng định.
Chính sách giá FIT không “dừng đột ngột”
Về vấn đề xử lý đối với dự án điện gió, mặt trời không đủ điều kiện tham gia giá FIT, Bộ trưởng Công Thương nhấn mạnh chính sách giá FIT đã hết thời hiệu và quy định về thời hiệu đó được thể hiện ngay trong quyết định của Thủ tướng chứ không phải “dừng đột ngột”.
Theo quy định thời hiệu ấy, thời điểm này, cả nước có 85 nhà máy đã ký hợp đồng mua bán điện nhưng không đủ điều kiện giá FIT, với tổng công suất là 4.736 MW.
Bộ cũng đã có nhiều văn bản đôn đốc các chủ đầu tư hoàn thiện thủ tục chỉ đạo, hướng dẫn EVN khẩn trương phối hợp với nhà đầu tư thỏa thuận thống nhất giá điện để sớm đưa các dự án này vào vận hành.
Tuy nhiên, đến ngày 30-3, sau hai tháng quyết định khung giá có hiệu lực, chỉ có một nhà đầu tư năng lượng tái tạo đến nộp hồ sơ. Và phải đến ngày 31-5, mới đạt được kết quả 59/85 nhà máy điện gió, mặt trời tiếp tục hoàn thiện thủ tục để đấu nối.
Số nhà máy này có công suất lắp đặt 3.389 MW, chiếm gần 72% số dự án đã nộp hồ sơ tới EVN, trong đó có 50 dự án đang được đề xuất giá tạm thời bằng 50% khung giá FIT để vừa hòa lưới, cung cấp điện cho hệ thống, vừa tiếp tục hoàn thiện các thủ tục khác.
Ông Diên cho biết vẫn còn 26 nhà máy, với công suất lắp đặt 1.346 MW, chưa gửi hồ sơ tới EVN để đàm phán đấu nối, với lý do khung giá 50% giá FIT mà Bộ Công Thương ban hành chưa hấp dẫn, và một số lý do khác như chưa hoàn thiện các thủ tục pháp lý quan trọng, hoặc nhà máy ở vị trí khó khăn về truyền tải điện.
“Bộ Công Thương trân trọng đề nghị Quốc hội, Chính phủ sớm cho chủ trương, cơ chế tháo gỡ để Bộ Công Thương, các bộ, ngành và địa phương có cơ sở chỉ đạo giải quyết dứt điểm vấn đề trên, tránh lãng phí nguồn lực, bức xúc cho xã hội, bảo đảm hài hòa lợi ích nhưng các tổ chức và cá nhân thực thi nhiệm vụ này không bị xem là vi phạm pháp luật” - ông Diên nói.
“Nhập khẩu điện là điện sạch, chỉ để cung cấp cho khu vực biên giới nên rẻ hơn năng lượng tái tạo trong nước” - Bộ trưởng Công Thương nói thêm.
