Chỉ riêng năm nay, tỉ giá hối đoái của đồng USD so với những loại tiền tệ hàng đầu khác trên thế giới đã tăng hơn 10% - mức cao nhất trong vòng 20 năm trở lại đây, theo đài CNN. Trong bối cảnh lo ngại về suy thoái toàn cầu ngày càng tăng, đồng USD tiếp tục được xem là nơi trú ẩn an toàn và nhận được lực cầu tích trữ lớn.
Bên cạnh đó, loạt động thái tăng lãi suất nhằm kiểm soát lạm phát của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) càng làm tăng sức hấp dẫn của đồng USD khi mang lại tỉ suất sinh lời cao cho nhà đầu tư. Tuy nhiên, đối với các công ty đa quốc gia và các chính phủ nước ngoài, sức mạnh đang lên của đồng USD tác động đáng kể tới bức tranh kinh tế toàn cầu.
Hiện nay, khoảng 50% hóa đơn giao dịch quốc tế của các nhà sản xuất và doanh nghiệp là bằng đồng USD, trong khi đó các chính quyền cũng trả nợ bằng đồng USD. Do đó, khi đồng tiền này tăng giá thì những giao dịch như vậy sẽ gặp khó khăn, đặc biệt khi dự trữ đồng tiền này giảm xuống mức thấp.
Hàng loạt nước chịu tác động tiêu cực
Trên thực tế, sự tăng giá của đồng USD đã làm tổn thương một số nền kinh tế bất ổn. Đơn cử, tình trạng thiếu hụt đồng USD là một phần nguyên nhân đẩy Sri Lanka vào cuộc khủng hoảng kinh tế tồi tệ nhất trong lịch sử nước này. Đồng rupee của Pakistan đã giảm xuống mức thấp kỷ lục so với đồng USD vào cuối tháng 7. Ai Cập, vốn đang chịu tác động từ giá lương thực tăng cao, cũng đang phải đối phó với mức dự trữ đồng USD cạn kiệt và việc các nhà đầu tư nước ngoài rút vốn. Cả ba nước trên đã phải nhờ đến sự giúp đỡ của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF).
Theo ông Manik Narain, chuyên gia tại Ngân hàng UBS (Thụy Điển), có ba lý do chính khiến việc đồng USD mạnh hơn gây tổn hại cho các nước trên thế giới có nền kinh tế nhỏ hơn.
Thứ nhất, đồng USD mạnh có thể làm gia tăng căng thẳng tài chính. Không phải quốc gia nào cũng có khả năng vay tiền bằng đồng nội tệ, do khó thuyết phục niềm tin của các nhà đầu tư nước ngoài. Lúc này, một số nước không có lựa chọn nào khác ngoài việc phát hành các khoản nợ bằng đồng USD. Khi giá trị của đồng USD tăng lên, việc trả nợ sẽ khó khăn hơn, làm hao tốn ngân sách. Ngoài ra, các chính quyền hoặc doanh nghiệp nhập khẩu thực phẩm, thuốc và nhiên liệu sẽ tốn kém hơn.
 |
Một điểm thu đổi ngoại tệ ở thủ đô Ankara (Thổ Nhĩ Kỳ) hồi tháng 7. Ảnh: REUTERS |
Thứ hai là tình trạng tháo chạy vốn, khi đồng tiền của một quốc gia suy yếu đáng kể, các cá nhân, công ty và nhà đầu tư nước ngoài giàu có bắt đầu rút tiền với hy vọng cất giữ ở một nơi nào đó an toàn hơn. Điều đó đẩy giá trị tiền tệ của nước đó xuống thấp hơn nữa, làm trầm trọng thêm các vấn đề tài khóa.
Thứ ba là sức ép tăng trưởng. Nếu các công ty không đủ khả năng nhập khẩu hàng hóa cần thiết cho hoạt động kinh doanh thì họ sẽ không có nhiều hàng dự trữ, dẫn tới họ sẽ không thể bán được nhiều ngay cả khi nhu cầu thị trường đang tăng cao, qua đó gây sức ép lên tăng trưởng kinh tế.
Vẫn còn dư địa để xoay xở
Chuyên gia Brad Setser thuộc tổ chức nghiên cứu Hội đồng Quan hệ quốc tế (Mỹ) cho biết ông đang theo dõi sát sao tình hình ở Tunisia - quốc gia đang gặp khó khăn trong việc đáp ứng nhu cầu ngân sách, cũng như ở Ghana và Kenya - những quốc gia có mức nợ công cao. IMF ước tính rằng 60% các quốc gia có thu nhập thấp đang hoặc có nguy cơ cao sẽ bất ổn vì nợ công, so với khoảng 20% quốc gia cách đây 10 năm.
Tuy nhiên, cũng có những khác biệt cơ bản giữa tình hình hiện tại và các cuộc khủng hoảng trong quá khứ. So với trước đây, hiện tại tình trạng nợ bằng đồng USD ít phổ biến hơn. Các quốc gia lớn như Brazil, Mexico và Indonesia thường không vay nhiều bằng ngoại tệ và hiện nắm giữ đủ dự trữ ngoại hối để xử lý gánh nặng nợ nước ngoài của mình.
Thêm vào đó, giá các mặt hàng như dầu mỏ và kim loại cơ bản vẫn ở mức cao, giúp các nền kinh tế mới nổi vốn là những nhà xuất khẩu lớn, trong đó có nhiều nước ở Mỹ Latinh, đảm bảo đồng USD vẫn chảy vào ngân sách.
Lạm phát cũng đang thúc đẩy các ngân hàng trung ương ở nhiều thị trường mới nổi tích cực vào cuộc đua tăng lãi suất với Fed hoặc Ngân hàng trung ương Anh. Những nước có nền kinh tế nhỏ hơn như Brazil đã tăng lãi suất 12 lần liên tiếp kể từ tháng 3.•
Đằng sau đà tăng giá đồng USD là sức khỏe nền kinh tế Mỹ
Theo chuyên gia Craig Erlam thuộc Công ty tài chính Oanda (Anh), có nhiều yếu tố thúc đẩy đồng USD tăng giá nhưng động lực chính của đà tăng vẫn là lạm phát tại Mỹ và những động thái tiếp theo của Fed.
Đồng USD thường tăng giá trong thời kỳ bất ổn kinh tế Mỹ. Theo số liệu được Cục Thống kê lao động Mỹ công bố gần đây, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tháng 6 của Mỹ đã tăng 9,1% so với cùng kỳ năm ngoái, đánh dấu mức tăng cao nhất trong vòng 40 năm qua. Con số này cũng vượt xa dự báo trước đó của giới quan sát và có ít dấu hiệu cho thấy lạm phát ở Mỹ sẽ sớm giảm bớt. Theo giới quan sát, lạm phát tăng cao ngoài dự kiến sẽ thúc đẩy các quan chức Fed tiếp tục mạnh tay trong việc thắt chặt chính sách tiền tệ, dù kinh tế Mỹ đang tăng trưởng chậm lại.
