Ban hành Luật Đất đai (sửa đổi) là một trong những nhiệm vụ lập pháp quan trọng của Quốc hội khóa XV. Sự kỳ vọng có được một đạo luật chất lượng, giải quyết thấu đáo hơn những điểm nghẽn liên quan đến cơ chế dịch chuyển đất đai, đặt trọng trách nặng nề lên vai Quốc hội. Nhưng kỳ họp vừa rồi, Quốc hội đã phải lùi thời gian thông qua dự luật quan trọng này. Vì sao?
Sự trông chờ quy trình xác định giá đất phải công khai, minh bạch, thống nhất và gắn liền với trách nhiệm giải trình nhằm phản ánh đúng bản chất của giá đất khiến cho Quốc hội (QH) phải kỹ lưỡng, thận trọng trong việc bấm nút thông qua đạo luật quan trọng này.
Bên cạnh đó, Luật Đất đai là một văn bản có phạm vi điều chỉnh rộng bởi nó tác động đến hơn 37 luật liên quan. Quy phạm pháp luật điều chỉnh các quan hệ xã hội liên quan đến lĩnh vực đất đai đều có sự tác động lớn đến mọi lĩnh vực kinh tế - xã hội. Vì vậy, bất kỳ sự cưỡng cầu nào đều có thể dẫn đến hệ lụy đáng tiếc.
Còn nhớ năm 2015, tại kỳ họp thứ 10, QH khóa XIII thông qua bốn đạo luật quan trọng là Luật Tổ chức cơ quan điều tra hình sự; Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam; Bộ luật Hình sự; Bộ luật Tố tụng hình sự. Việc thông qua bốn đạo luật này được đánh giá là sự nỗ lực rất lớn của QH khóa này trong việc bảo đảm tính tương thích của các luật điều chỉnh vấn đề liên quan đến tư pháp hình sự.
Tuy nhiên, việc cố gắng thông qua bốn đạo luật trong một kỳ họp đã dẫn đến những áp lực trong quá trình soạn thảo, thảo luận và quyết định. Điều đó khiến Bộ luật Hình sự được thông qua có nhiều lỗi. Hệ quả là QH phải sửa đổi, bổ sung Bộ luật Hình sự năm 2015 trong lúc bộ luật này chưa có hiệu lực. Một hệ lụy khác kéo theo là QH phải ban hành Nghị quyết 144/2016/QH13 lùi thời điểm có hiệu lực của ba luật còn lại.
Trở lại vấn đề Luật Đất đai (sửa đổi), tính đến kỳ họp thứ sáu (QH khóa XV) thì QH đã thảo luận lần thứ ba tại ba kỳ họp khác nhau đối với dự án luật này. Tuy vậy, dự án Luật Đất đai vẫn còn quá nhiều quan điểm khác nhau mà chưa có phương án tối ưu giải quyết. Cụ thể, dự án có 16 nội dung lớn có hai phương án điều chỉnh và hai nội dung có ba phương án điều chỉnh. Các vấn đề lớn như “Nhà nước thu hồi đất để thực hiện các dự án phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng”, “tài chính đất đai”, “quản lý giá đất”... đều vẫn chưa thật sự khúc chiết, rõ ràng.
Theo Điều 76 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật thì thông thường QH sẽ thảo luận, thông qua dự án luật tại ba kỳ họp. Tuy dự án Luật Đất đai (sửa đổi) đã được thảo luận, xem xét tại ba kỳ họp nhưng vẫn còn nhiều ý kiến khác nhau, chưa đạt được sự đồng thuận, thống nhất. Chính vì vậy mà trong phiên thảo luận ngày 22-11, 453/459 đại biểu QH tham gia biểu quyết (chiếm 91,7%) đã tán thành chưa thông qua dự án Luật Đất đai (sửa đổi) tại kỳ họp này.
Có thể nói đây là một quyết định sáng suốt và đầy dũng cảm của QH khóa XV. Nói là sáng suốt bởi có rất nhiều ý kiến cho rằng QH cần thông qua dự án Luật Đất đai ngay tại kỳ họp thứ sáu nhằm khắc phục những bất cập trong công tác quản lý đất đai. Tuy nhiên, trong bối cảnh dự án Luật Đất đai chưa xây dựng được phương án hữu hiệu, QH đã chọn giải pháp chuyển sang một kỳ họp khác để xem xét cho kỹ lưỡng. Nói dũng cảm là bởi thông thường đến kỳ họp thứ ba, một dự án luật phải được thông qua nhằm bảo đảm quy trình lập pháp. Việc lùi thời điểm thông qua một dự án luật đến kỳ họp thứ tư có thể xem là một tiền lệ rất ít thấy.
Là một đạo luật rất quan trọng liên quan đến nhiều lĩnh vực của đời sống, việc soạn thảo dự án Luật Đất đai không tránh khỏi nhiều quan điểm. Tuy nhiên, luật là hiện thân của công lý và là điểm cân bằng của các nhóm xã hội có lợi ích khác nhau. Do đó, dự án Luật Đất đai (sửa đổi) cần được nghiên cứu, soạn thảo kỹ lưỡng cũng như bảo đảm tính cẩn trọng, hài hòa lợi ích trong quyết định thông qua cuối cùng.
Lùi thời điểm thông qua Luật Đất đai (sửa đổi) có thể xem là lùi một bước để tương lai có thể tiến ba bước. Lùi thời điểm thông qua để làm rõ những vấn đề lớn, quan trọng mà chưa có giải pháp tối ưu. Có như vậy thì Luật Đất đai (sửa đổi) khi được thông qua sẽ trở thành đạo luật chất lượng, có thể giải quyết tốt hơn các điểm nghẽn trong cơ chế quản lý đất đai. Chính điều này mới tạo nên bước tiến nhanh và mạnh trong quản lý và sử dụng đất có hiệu quả.
