Chuyên gia 'mách nước' giúp kinh tế vượt khó khăn trước dịch

Những tác động

Các chuyên gia BIDV cho rằng bên cạnh những tác động nhất định đến xã hội như gây xáo trộn cuộc sống, học sinh nghỉ học, tạm dừng hoặc thu hẹp các hoạt động lễ hội, tụ tập đông người thì tác động của dịch COVID-19 đối với kinh tế Việt Nam sẽ nằm ở 8 lĩnh vực chịu ảnh hưởng nhiều. Như dịch vụ y tế và nguồn nhân lực, du lịch - lữ hành - khách sạn, dịch vụ giao thông - vận tải, bán lẻ, ngoại thương, đầu tư, chuỗi sản xuất - cung ứng, dịch vụ tài chính - ngân hàng. 

Tiến sĩ Cấn Văn Lực, người đứng đầu nhóm nghiên cứu BIDV, cho biết lĩnh vực du lịch là ngành chịu tác động tiêu cực của dịch COVID-19 một cách trực tiếp và rõ nét nhất, cả về khách Trung Quốc đến Việt Nam và khách Việt Nam du lịch Trung Quốc, cũng như du lịch nội địa. 

Bên cạnh sự suy giảm mạnh của lượng khách Trung Quốc, dự báo lượng khách quốc tế đến Việt Nam cũng sẽ giảm từ tháng 2-2020 và có thể đến hết quý II-2020. 

Xét theo loại hình vận tải, vận tải hàng không chịu ảnh hưởng nhiều nhất bởi lượng khách quốc tế sử dụng hàng không của Việt Nam chiếm tới hơn 79,8% tổng lượng khách quốc tế đến Việt Nam. Theo Tổng cục Du lịch, khách Trung Quốc đến Việt Nam bằng đường hàng không chiếm 70% năm 2019.  

Trung Quốc là một trong những đối tác thương mại quan trọng nhất của Việt Nam, là thị trường nhập khẩu lớn nhất và là thị trường xuất khẩu lớn thứ hai của Việt Nam.  

"Tuy nhiên, thương mại hai nước Việt-Trung quý I, quý II và cả năm 2020 sẽ bị ảnh hưởng khi từ 29-1-2020, Trung Quốc thực hiện tạm dừng thông quan, tăng cường quản lý và siết chặt các cửa khẩu như một biện pháp ngăn chặn sự lan rộng của dịch COVID-19" - ông Lực nói. 

Theo nhóm chuyên gia BIDV, tác động COVID-19 còn sâu rộng hơn khi dịch bệnh sẽ tác động đến tâm lý của người dân, theo đó người dân sẽ có xu hướng phòng thủ, tiết kiệm, hạn chế chi tiêu, làm ảnh hưởng đến sức mua, khiến tiêu dùng cá nhân (tương đương 74% GDP của Việt Nam năm 2018) dự báo sẽ giảm trong ngắn hạn.

Đồng thời, dịch bệnh sẽ làm ảnh hưởng đến tiêu dùng của cá nhân và hộ gia đình khi các lễ, hội, tụ tập bị dừng tổ chức hoặc thu hẹp quy mô, đặc biệt là sau dịp tết, trong đó có nhiều lễ hội thu hút hàng triệu khách du lịch.

Điều này sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến một số ngành nghề dịch vụ, kinh doanh phục vụ trực tiếp lễ hội (ăn uống, vận tải, du lịch, lữ hành), từ đó ảnh hưởng đến lĩnh vực bán lẻ và tiêu dùng dịch vụ.

Dịch COVID-19 tác động đến các ngành sản xuất theo chuỗi cung ứng tại Việt Nam. Nhiều ngành tạo ra công ăn việc làm như dệt may, nông sản, ô tô - xe máy, sắt - thép, lọc hóa dầu, bán lẻ thiếu nguồn cung đầu vào cũng như xuất khẩu đầu ra bị nghẽn, bị giảm.

Các doanh nghiệp FDI tại Việt Nam như Samsung, LG, Formosa, Apple, Toyota, Honda… cũng gặp phải hai khó khăn lớn là thiếu nguồn cung đầu vào nhập từ Trung Quốc, và thiếu lực lượng lao động do lệnh phong tỏa, cách ly hoặc hạn chế đi lại đối với nhân công, chuyên gia từ Trung Quốc. 

Những tác động này là khá lớn, ảnh hưởng tiêu cực đến xuất khẩu, việc làm và tiêu dùng của Việt Nam.

Lĩnh vực du lịch là ngành chịu tác động tiêu cực của dịch COVID-19 một cách trực tiếp và rõ nét nhất.

Vượt khó

Theo nhóm tác giả, nguy cơ kinh tế Việt Nam chịu tác động tiêu cực của dịch nCoV là tương đối cao bởi diễn biến nhanh, phức tạp của dịch bệnh này và Việt Nam nằm sát cạnh Trung Quốc; và đặc biệt, Trung Quốc là đối tác kinh tế, thương mại và du lịch hàng đầu của nước ta.

Để đánh giá tác động đối với nền kinh tế Việt Nam, nhóm tác giả của Viện Đào tạo và Nghiên cứu BIDV đưa ra ba kịch bản là cơ sở, tích cực và tiêu cực.

Theo BIDV, với kịch bản cơ sở, đây là kịch bản có khả năng xảy ra cao nhất. Theo kịch bản này, dịch bệnh tiếp tục diễn biến như trong thời gian qua nhưng được kiểm soát chặt, không để lây lan sang các vùng mới, nhưng số ca được phát hiện nhiễm nCoV tăng trong vùng đã có dịch hoặc có người nhiễm; các biện pháp ngăn chặn dịch được kéo dài cho tới khi thời tiết ấm lên, không còn là môi trường phù hợp cho sự phát triển của bệnh; các hoạt động thương mại, du lịch, đầu tư dần phục hồi từ nửa cuối quý II/2020.

Với kịch bản tích cực, dịch bệnh được kiểm soát chặt chẽ, không lây lan rộng, các biện pháp quyết liệt ngăn chặn dịch bệnh (như đóng cửa khẩu, hạn chế du lịch, thương mại…) sớm được gỡ bỏ và các hoạt động trở lại bình thường từ đầu quý II-2020.

Với kịch bản tiêu cực, dịch bệnh bùng phát, lây lan mạnh thành đại dịch toàn cầu cũng như tại Việt Nam, các biện pháp ngăn chặn dịch bệnh không có hiệu quả, dẫn đến hệ lụy rất xấu, thậm chí làm kiệt quệ ngành nông nghiệp, công nghiệp và dịch vụ nước ta.

Do đó, trong ngắn hạn, TS Cấn Văn Lực và nhóm chuyên gia tại Viện Đào tạo và Nghiên cứu BIDV cho biết chưa đặt vấn đề điều chỉnh các chỉ tiêu phát triển kinh tế-xã hội năm 2020 tại thời điểm này và chưa cần thiết phải đưa ra gói kích thích kinh tế. Tuy nhiên, cũng cần tính đến gói này đề phòng trường hợp xấu nhất xảy ra, trong đó cần đặc biệt lưu ý về đối tượng áp dụng hỗ trợ, liều lượng và phương thức hỗ trợ.

Trong trung và dài hạn, nhóm tác giả nhấn mạnh đến việc nghiên cứu, lập và thực thi chiến lược đa dạng hóa thị trường và đối tác là cấp bách, nhằm hạn chế tối đa việc phụ thuộc quá nhiều vào một hoặc một vài thị trường hay đối tác, cũng là chiến lược phân tán rủi ro theo thông lệ.

Đẩy mạnh tái cơ cấu nền kinh tế  tập trung nhiều hơn vào các yếu tố chất lượng, sáng tạo, bao trùm và bền vững; trong đó việc làm chủ một số yếu tố đầu vào vừa là hạn chế nhập khẩu, vừa tăng tính chủ động trong nhiều tình huống khác nhau, vừa tạo việc làm và tăng khả năng kết nối giữa các khối doanh nghiệp.

Cùng với đó, đẩy mạnh tái cơ cấu nông nghiệp một cách hiệu quả, lâu dài gắn kết chặt chẽ với phát triển nông thôn mới, hợp tác xã kiểu mới và quá trình đô thị hóa là rất quan trọng.

Nâng cao khả năng chống chịu của nền kinh tế đối với các cú sốc từ bên ngoài nhờ nâng cao năng lực cạnh tranh của quốc gia và doanh nghiệp, nâng cao năng lực sản xuất và phát triển thị trường tiêu thụ trong nước; tăng yêu cầu, quy định về an toàn thực phẩm, quy định xuất xứ đối với hàng hóa (đặc biệt là hàng tiêu dùng, nông thủy sản…) nhập khẩu vào Việt Nam.