Bộ Tư pháp đang tổ chức lấy ý kiến hoàn thiện hồ sơ đề nghị xây dựng Luật Luật sư, thay thế Luật Luật sư 2006 (được sửa đổi, bổ sung năm 2012).
Đề xuất tất cả các đối tượng phải tập sự hành nghề luật sư
Theo dự thảo tờ trình của Bộ Tư pháp, việc miễn, giảm thời gian tập sự hành nghề luật sư cần được quy định chặt chẽ, theo hướng những người đang được miễn tập sự hành nghề luật sư theo quy định hiện nay như: thẩm phán, kiểm sát viên, điều tra viên cao cấp, điều tra viên trung cấp... sẽ phải qua khóa đào tạo nghề ngắn hạn.
Việc quy định về điều kiện miễn, giảm thời gian tập sự hành nghề luật sư nhằm bảo đảm nâng cao chất lượng luật sư, tăng cường trách nhiệm tự quản, vai trò quản lý của các Đoàn luật sư.
Dự thảo báo cáo đánh giá tác động của Bộ Tư pháp cho biết, mặc dù các trường hợp nêu trên có kinh nghiệm, kiến thức về pháp luật, chuyên môn trong quá trình công tác nhưng kỹ năng hành nghề luật sư, trách nhiệm, đạo đức ứng xử nghề nghiệp luật sư có đặc thù riêng.
Từ đó, Bộ Tư pháp đề xuất hai phương án về việc miễn, giảm thời gian tập sự hành nghề luật sư. Phương án 1 là quy định về đối tượng được miễn, giảm tập sự hành nghề luật sư. Phương án 2 là tất cả các đối tượng phải tập sự hành nghề luật sư, không được miễn.
Chỉ giảm không nên miễn
Góp ý, luật sư Trịnh Văn Hiệp (Đoàn luật sư tỉnh Quảng Nam) cho rằng nên bỏ các trường hợp được miễn tập sự hành nghề luật sư. Theo ông, nghề luật sư là một nghề rất đặc thù, tác động và va chạm với hầu hết mọi địa vị, tầng lớp, “số phận” những con người, tổ chức trong xã hội.
Luật sư phải bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của chủ thể được thực thi đúng pháp luật, tôn trọng công lý, lẽ công bằng. Nó không chỉ là nghề nghiệp để sống mà sứ mệnh cao cả hơn là để giúp đỡ những thân phận yếu thế trong xã hội.
"Vì vậy, người hành nghề luật sư ngoài việc có kỹ năng chuyên môn, nghiệp vụ còn phải am hiểu về nhiều lĩnh vực khác như chính trị, kinh tế, xã hội. Cùng với đó, luật sư phải có các kỹ năng mềm như biết lắng nghe, chia sẻ, hiểu về tâm lý, cách sống…", luật sư Hiệp nói.
Cạnh đó, theo luật sư Hiệp thì bên cạnh chuyên môn, một điều quan trọng mà luật sư phải có là phẩm chất, tố chất phù hợp với nghề. Do đó, việc miễn thời gian tập sự hành nghề luật sư cho một số đối tượng như thẩm phán, kiểm sát viên, điều tra viên… là không nên.
"Họ có thể am hiểu pháp luật, giải quyết vụ việc trên cơ sở pháp luật nhưng để hành nghề luật sư thì còn nhiều yếu tố như đã phân tích ở trên. Vì vậy, có thể xem xét giảm thời gian tập sự hành nghề luật sư cho họ chứ không nên miễn", luật sư Hiệp nêu quan điểm.
Cùng vấn đề này, luật sư Nguyễn Văn Trung (Chủ nhiệm Đoàn luật sư TP. HCM) thì cho rằng từ thực tiễn hoạt động hành nghề luật sư, chỉ có các chức danh thẩm phán, kiểm sát viên, giáo sư, phó giáo sư chuyên ngành luật và tiến sĩ luật mới được miễn tập sự hành nghề (và miễn đào tạo nghề). Các chức danh khác bắt buộc phải được đào tạo nghề luật sư và phải tập sự hành nghề.
Lý do là thẩm phán, kiểm sát viên là những người nắm vững luật nội dung, luật tố tụng có kinh nghiệm và cùng trực tiếp tiến hành công tác xét xử tại phiên tòa với sự tham gia của luật sư. Giáo sư, phó giáo sư chuyên ngành luật và tiến sĩ luật là những người thầy đào tạo cử nhân luật và thạc sĩ luật.
Từ đó, luật sư Trung đề nghị quy định chỉ có thẩm phán, kiểm sát viên, giáo sư và phó giáo sư ngành luật, tiến sĩ luật mới được miễn tập sự hành nghề (và miễn đào tạo nghề luật sư). Đối với thẩm phán và kiểm sát viên phải có thêm các điều kiện sau: Đã có thời gian công tác thẩm phán, kiểm sát viên liên tục ít nhất 5 năm (một nhiệm kỳ) và thời gian từ lúc nghỉ làm thẩm phán, kiểm sát viên đến lúc gia nhập Đoàn luật sư nhiều nhất không quá 2 năm.
"Còn đối với các chức danh khác đều phải qua đào tạo và tập sự hành nghề luật sư. Không đặt vấn đề miễn, giảm thời gian đào tạo hoặc thời gian tập sự vì không có căn cứ, thêm nhiều thủ tục phức tạp và khó khăn trong thực hiện vì không thể xây dựng chương trình, nội dung đào tạo và tập sự riêng cho đối tượng được miễn, giảm", luật sư Trung đề xuất.
Nên quy định thời gian tập sự bằng 1/3
Từng là đối tượng được điều chỉnh bởi Điều 16 Luật Luật sư, luật sư Nguyễn Thị Kim Vinh (nguyên thẩm phán TAND Tối cao) cho rằng nghề luật sư hay các ngành nghề khác theo Điều 16 Luật Luật sư đã liệt kê có sự giống nhau về nền tảng kiến thức pháp luật. Các chức danh thực hành ngành luật thì đều phải có kiến thức pháp luật tổng hợp về hình thức và nội dung. Tuy nhiên, mỗi ngành nghề lại có lối tư duy khác nhau khi đang ở vị thế thực thi pháp luật mang tính chuyên sâu khác nhau.
Luật sư Vinh lấy ví dụ, VKS tư duy theo hướng buộc tội còn luật sư tư duy theo hướng gỡ tội. Tòa tư duy theo hướng đánh giá chứng cứ tòa đã thu thập, do các bên cung cấp và áp dụng đúng pháp luật để có phán quyết đúng đắn đảm bảo tính khách quan của vụ án, còn luật sư tư duy theo hướng bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của một bên đương sự yêu cầu. Tư duy của một giáo sư sẽ khác với tư duy của một luật sư…
Bà Vinh còn cho rằng các ngành nghề khác khi tham gia tố tụng rất khác so với luật sư. Thẩm phán và KSV khi tiến hành tố tụng luôn ở vị thế mang tính công quyền, làm việc với đương sự hay bị can, bị cáo đều chỉ mang tính xét hỏi, phán xét.
Trong khi đó, luật sư mang tính tư quyền nên người luật sư luôn là chỗ dựa cho thân chủ mình khi họ đang trong hoàn cảnh không hiểu biết pháp luật. Họ luôn cần luật sư tư vấn kiến thức pháp luật để họ yên tâm hơn khi đang hoang mang, cần luật sư giải thích cho họ hiểu biết được quyền lợi và nghĩa vụ của mình theo quy định của pháp luật.
Cạnh đó, các thành phần nghề nghiệp khác (Ví dụ điều tra viên -PV) không tham gia tranh tụng tại tòa án hay trọng tài nên hoàn toàn thiếu kiến thức thực tiễn từ đó sẽ “hổng” hoàn toàn về kỹ năng tranh tụng. Trong khi, nghề luật sư đòi hỏi phải thực hiện tốt kỹ năng tiếp xúc, tư vấn cho khách hàng - điều mà các đối tượng được miễn giảm tập sự hành nghề luật sư quy định tại Điều 16 Luật luật sư không có khi họ thực hiện nghề của mình.
“Vì vậy, tôi ủng hộ phương án 2. Tuy nhiên đối với hai đối tượng là thẩm phán và KSV thì chỉ cần thời gian tập sự ngắn khoảng 1/3 so với các đối tượng khác, bởi vì họ đã có kiến thức thực tiễn qua tranh tụng tại tòa”, LS Vinh nói.
Người được miễn, giảm thời gian tập sự hành nghề luật sư
1. Người đã là thẩm phán, kiểm sát viên, điều tra viên cao cấp, điều tra viên trung cấp, giáo sư, phó giáo sư chuyên ngành luật, tiến sỹ luật, thẩm tra viên cao cấp ngành tòa án, kiểm tra Viên cao cấp ngành Kiểm sát, chuyên viên cao cấp, nghiên cứu viên cao cấp, giảng viên cao cấp trong lĩnh vực pháp luật được miễn tập sự hành nghề luật sư.
2. Người đã là điều tra viên sơ cấp, thẩm tra viên chính ngành tòa án, kiểm tra viên chính ngành Kiểm sát, chuyên viên chính, nghiên cứu viên chính, giảng viên chính trong lĩnh vực pháp luật được giảm hai phần ba thời gian tập sự hành nghề luật sư.
3. Người có thời gian công tác ở các ngạch chuyên viên, nghiên cứu viên, giảng viên trong lĩnh vực pháp luật, thẩm tra viên ngành tòa án, kiểm tra viên ngành Kiểm sát từ mười năm trở lên thì được giảm một nửa thời gian tập sự hành nghề luật sư.”
Điều 16 Luật Luật sư 2006 (sửa đổi, bổ sung năm 2012)
