Hơn ba tháng nay, hàng ngàn hộ dân nuôi tôm hùm bông tại hai tỉnh Khánh Hòa, Phú Yên đứng ngồi không yên vì tôm không xuất bán được, trong khi mùa mưa bão đã cận kề.
Không ai thu mua, người nuôi điêu đứng
Mấy tháng nay, trên vịnh Vân Phong (thị xã Ninh Hòa, Khánh Hòa) không còn cảnh ca nô, tàu thuyền tấp nập chở tôm hùm vào cảng. Thay vào đó là những khuôn mặt đen sạm, buồn bã của hàng trăm hộ dân nuôi tôm hùm bông.
Ông Phan Xuân Reo, người có kinh nghiệm nuôi tôm hùm bông 10 năm, cho biết đầu năm nay ông thả 3.000 con tôm giống vào 60 lồng, với chi phí hơn 570 triệu đồng, riêng tiền thức ăn cho tôm đến nay hơn 1,5 tỉ đồng. Nếu buôn bán thuận lợi, một mùa nuôi ông lãi hơn 700 triệu đồng. “Nếu bán giá trên 1,5 triệu đồng/kg người nuôi mới có lãi, tuy nhiên nếu tồn lâu ngày có bán giá cao cũng sẽ lỗ vì chi phí đội lên” - ông Reo nói.
Đáp ứng được các quy định về xuất khẩu chính ngạch thì chuỗi cung ứng tôm hùm mới không bị tắc nghẽn như hiện nay.
Vịnh Vân Phong được xem là thủ phủ tôm hùm của tỉnh Khánh Hòa với 35.000 lồng nuôi, trong đó hơn một nửa là tôm hùm bông. Hợp tác xã Nuôi trồng thủy sản du lịch Vân Phong (thị trấn Vạn Giã, huyện Vạn Ninh) hiện đang tồn khoảng 70 tấn tôm thịt, trọng lượng trung bình 0,8-1 kg/con. Hiện nay, 32 xã viên hợp tác xã nuôi gần 4.000 ô lồng tôm hùm vẫn đang ngóng người thu mua.
Tại Phú Yên, hàng loạt người nuôi cũng đang “khấn trời” vì tôm tồn rất nhiều, chưa tính giá thu mua đã xuống rất thấp. Theo người dân, từ chỗ giá 2,2-2,4 triệu đồng/kg vào tháng 8 thì hơn một tháng nay, giá tôm hùm bông đã giảm xuống 1,1 triệu đồng/kg với loại 1, loại 2 chỉ còn 1 triệu đồng/kg, loại 3 chỉ ở mức 750.000 đồng/kg. Việc không có đầu ra đang khiến người nuôi tôm lao đao. Một nỗi lo nữa của người nuôi tôm hùm là mùa mưa bão đang đến, nếu tôm không bán được gặp bão nguy cơ trắng tay rất lớn.
Chị Trần Thị Bích Hạnh, một thương lái mua tôm hùm ở Phú Yên, cho biết tôm hùm chủ yếu chỉ xuất khẩu sang Trung Quốc (TQ) nhưng hiện thị trường này không ăn tôm hùm bông, chỉ ăn tôm xanh nên mấy tháng nay chỉ mua bán trong nước nhưng số lượng rất ít.
Tồn 200 tấn tôm thịt
Theo Trạm thủy sản Vạn Ninh thuộc Chi cục Thủy sản, Sở NN&PTNT tỉnh Khánh Hòa, cách đây ba tháng, tôm hùm thương phẩm tiêu thụ khá thuận lợi, giá thương lái thu mua 1,6-1,7 triệu đồng/kg loại 2 và 1,9-2,1 triệu đồng/kg loại 1.
Tuy nhiên, mấy tháng nay thương lái dừng thu mua. Hiện nay, tại vùng nuôi vịnh Vân Phong đang tồn khoảng 200 tấn tôm thịt cỡ 0,7 kg/con trở lên, trong đó có khoảng 70 tấn loại 1.
Phải xuất khẩu bằng đường chính ngạch
Lãnh đạo Chi cục Thủy sản tỉnh Khánh Hòa cho biết đối với mặt hàng tôm hùm, không chỉ thị trường TQ mà nhiều thị trường khác trên thế giới đều muốn Việt Nam xuất khẩu bằng đường chính ngạch. Do đó, muốn ổn định đầu ra cho người nuôi tôm, không thể phụ thuộc vào một thị trường.
Mặt khác, các doanh nghiệp và các hộ nuôi tôm hùm phải nuôi đúng quy hoạch, có đăng ký, kê khai đầy đủ với cơ quan quản lý. Đồng thời áp dụng quy trình nuôi an toàn sinh học, truy xuất nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng.
Về quy trình nuôi, Chi cục Thủy sản tỉnh Khánh Hòa đã triển khai cho các địa phương và khuyến cáo người nuôi phải tuân thủ các quy định để sản phẩm đủ điều kiện xuất khẩu chính ngạch sang thị trường TQ và các thị trường khác.
“Trước mắt, người nuôi cần tập trung chăm sóc, nuôi lưu giữ tôm thương phẩm để chờ tín hiệu tích cực từ thị trường. Hiện nay, mùa mưa bão đến rất gần, người nuôi cần chủ động thực hiện các biện pháp phòng, chống thiên tai đã được hướng dẫn để hạn chế thấp nhất thiệt hại do mưa bão gây ra” - ông Nguyễn Trọng Chánh, Chi cục trưởng Chi cục Thủy sản tỉnh Khánh Hòa, nói.
Còn ông Lâm Duy Dũng, Phó Chủ tịch UBND thị xã Sông Cầu (Phú Yên), cho biết đang phối hợp với Cục Thủy sản thuộc Bộ NN&PTNT, Viện Quy hoạch nông nghiệp hỗ trợ cho các hợp tác xã để hoàn thiện chuỗi giá trị tôm hùm.
“Huyện đã tổ chức tập huấn triển khai cho người nuôi tôm tiến hành liên kết cộng đồng giữa công ty giống, công ty thức ăn… để có thể xuất khẩu sang các nước trên thế giới, tăng giá trị con tôm hùm, tránh phụ thuộc vào một vài thị trường như hiện nay” - ông Dũng nói.
Bộ NN&PTNT cũng đưa ra mục tiêu từ nay đến năm 2025 không tăng nóng diện tích tôm hùm. Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng quan trọng nhất là phải xây dựng chuỗi liên kết từ vùng nuôi đến thị trường để tôm hùm được xuất khẩu chính ngạch sang thị trường các nước bao gồm cả TQ, thay vì xuất tiểu ngạch. Muốn làm được điều này phải có sự liên kết chặt chẽ giữa người nuôi, doanh nghiệp và cơ quan quản lý nhà nước.•
Cần đáp ứng quy định mới của Trung Quốc
Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường (Bộ NN&PTNT) vừa có một loạt văn bản gửi địa phương và đơn vị liên quan đề nghị cùng phối hợp, thực hiện các giải pháp để tháo gỡ khó khăn cho xuất khẩu tôm hùm bông sống sang TQ. Cụ thể, phía TQ cho biết từ tháng 5-2023, họ đã sửa luật bảo vệ động vật hoang dã và có quy định cấm đánh bắt, sử dụng, kinh doanh các loài trong danh mục các loài động vật hoang dã nguy cấp cần bảo vệ, trong đó có tôm hùm bông.
Phía TQ cũng yêu cầu các cơ sở bao gói, cơ sở nuôi tôm hùm bông xuất khẩu sang TQ phải thực hiện đăng ký theo biểu mẫu đăng ký mới. Mục đích để rà soát và kiểm tra trực tuyến hoặc trực tiếp với cơ sở nuôi trước khi công nhận danh sách các cơ sở này được phép xuất khẩu sang TQ.
Cũng theo thông báo của phía TQ, tôm hùm bông nuôi phải đáp ứng các điều kiện sau: Không được đánh bắt trực tiếp từ biển và phải có minh chứng quá trình nuôi rõ ràng; không sử dụng nguồn giống khai thác từ tự nhiên (con giống phải là thế hệ F2). Do vậy, Bộ NN&PTNT đề nghị Cục Thủy sản chỉ đạo địa phương thống kê, cung cấp thông tin các cơ sở nuôi tôm hùm bông đáp ứng quy định của Việt Nam và TQ. Những thông tin này phải gửi trước ngày 15-12 để đối chiếu với hồ sơ của các cơ sở bao gói, gửi Tổng cục Hải quan TQ.
Ngoài ra, cơ quan chức năng cũng có văn bản đề nghị các cơ sở bao gói tôm hùm bông xuất khẩu sang TQ cung cấp đầy đủ thông tin, ghi rõ tên khoa học loài tôm hùm được cơ sở bao gói xuất khẩu sang TQ; thông tin cơ sở bao gói, cơ sở nuôi cung cấp cho cơ sở bao gói... Theo thống kê, trong thời gian qua, phía TQ đã phê duyệt cho 46 cơ sở bao gói tôm hùm xuất khẩu sang nước này. AN HIỀN
