Nếu mọi việc diễn ra đúng kế hoạch, chỉ khoảng nửa năm nữa, vào ngày 30-6-2026, giấc mơ về tuyến Vành đai 3 – con đường chiến lược mở ra không gian phát triển mới sẽ không còn nằm trên bản vẽ, mà hiện hữu trong đời sống của người dân TP.HCM và toàn vùng kinh tế trọng điểm phía Nam.
Đường Vành đai 3 TP.HCM được quy hoạch cách đây 11 năm (vào năm 2011). Tuy nhiên, vì nhiều lý do, trong đó có khó khăn về nguồn lực nên dự án chưa thể triển khai. Tháng 7-2021, Chính phủ giao TP.HCM tiếp nhận dự án từ Bộ GTVT (nay là Bộ Xây dựng) để nghiên cứu, triển khai.
Ngược dòng thời gian trở lại sáng ngày 16-6-2022, Quốc hội đã chính thức bấm nút thông qua Nghị quyết số 57/2022/QH15 về chủ trương đầu tư dự án đường Vành đai 3 TP.HCM.
Theo đó, việc triển khai dự án đường Vành đai 3 TP.HCM gồm 8 dự án thành phần, thực hiện theo hình thức đầu tư công, đi qua địa bàn các tỉnh Đồng Nai, Bình Dương, Long An và TP.HCM. Trong đó có 4 dự án thành phần bồi thường hỗ trợ tái định cư. Mỗi dự án là một dự án thu hồi đất trên địa bàn của một tỉnh, không phải là dự án thu hồi đất liên quan đến nhiều tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương quy định tại khoản 1 Điều 87 Luật Đất đai năm 2013.
Trong 2 năm kể từ khi Nghị quyết này được Quốc hội thông qua, cho phép người đứng đầu cơ quan có thẩm quyền xem xét, quyết định việc chỉ định thầu trong quá trình triển khai thực hiện Dự án đối với các gói thầu tư vấn, gói thầu phục vụ di dời hạ tầng kỹ thuật, các gói thầu thực hiện bồi thường, hỗ trợ, tái định cư.
Cạnh đó, cho phép trong giai đoạn triển khai dự án, nhà thầu thi công không phải thực hiện thủ tục cấp giấy phép khai thác mỏ khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường nằm trong Hồ sơ khảo sát vật liệu xây dựng phục vụ dự án; việc khai thác mỏ khoáng sản quy định tại điểm này được thực hiện đến khi hoàn thành dự án.
Với nhiều cơ chế đặc thù, đúng một năm sau đó, sáng 18-6-2023, dự án Vành đai 3 TP.HCM chính thức khởi công trong không khí hân hoan, kỳ vọng, sau quãng thời gian dài chuẩn bị khẩn trương, quyết liệt. Thời điểm ấy, niềm vui không chỉ đến từ việc một đại dự án được khởi động, mà còn là cảm giác “chạm tay” vào một giấc mơ tưởng chừng rất xa - giấc mơ về một trục giao thông chiến lược, mở ra dư địa phát triển mới cho toàn vùng.
Trong văn bản gửi Bộ Xây dựng hồi tháng 3-2024, UBND TP.HCM đã nhận định dự án Vành đai 3 TP.HCM được Thủ tướng Chính phủ cho phép áp dụng cơ chế triển khai đồng thời một số công việc liên quan đến công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và xác định các bãi đổ thải chất thải rắn xây dựng trong giai đoạn chuẩn bị dự án (tại Nghị quyết 105/2022).
Thực hiện cơ chế này, thành phố đã tổ chức thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư rất hiệu quả, rút ngắn thời gian so với cách làm thông thường từ 1-1,5 năm. Cụ thể, chỉ sau đúng 1 năm kể từ thời điểm dự án được quyết định chủ trương đầu tư, các địa phương đã tổ chức bàn giao mặt bằng trên 70% để chủ đầu tư triển khai thi công công trình, vượt tiến độ kế hoạch của Chính phủ.
Việc triển khai công tác bồi thường, hỗ trợ tái định cư của dự án Vành đai 3 đã trở thành mô hình và dự án kiểu mẫu để tiếp tục nghiên cứu áp dụng cho các dự án thu hồi đất với yêu cầu tiến độ cấp bách trên địa bàn.
Có thể thấy, đây là thành tích đặc biệt, khi chỉ trong vòng một năm, TP.HCM đã hoàn thành khối lượng công việc khổng lồ để biến một chủ trương lớn thành hiện thực. Đằng sau lễ khởi công trang trọng ấy là những tháng ngày căng mình chạy đua với thời gian: cán bộ, kỹ sư, công nhân làm việc không kể ngày đêm, không nghỉ lễ, không ngơi cuối tuần; từng phút, từng giờ đều được tận dụng để kịp tiến độ.
Đây cũng là dự án nhận được sự đồng hành, theo sát và chỉ đạo quyết liệt từ Trung ương đến lãnh đạo TP.HCM đều dành sự quan tâm đặc biệt, trực tiếp tháo gỡ từng nút thắt về cơ chế, vốn và tổ chức thực hiện. Trung ương mạnh dạn bố trí nguồn lực, tạo “cú hích” quan trọng để dự án có thể triển khai thần tốc. Cùng với đó là sự đồng thuận, ủng hộ rất lớn của người dân trong công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng, yếu tố then chốt góp phần tạo nên bước khởi đầu thuận lợi.
Không quá lời khi nói rằng, Vành đai 3 là một đại dự án, một giấc mơ lớn của TP.HCM. Tuyến đường dài 76,3 km, đi qua 4 địa phương gồm TP.HCM, Đồng Nai, Bình Dương và Long An, với tổng mức đầu tư hơn 75.000 tỉ đồng, được kỳ vọng trở thành trục kết nối chiến lược của toàn vùng kinh tế trọng điểm phía Nam. Khi hoàn thành, Vành đai 3 sẽ liên thông các hành lang đô thị, khu công nghiệp, cụm cảng biển; rút ngắn thời gian di chuyển, giảm chi phí logistics, giải tỏa áp lực giao thông nội đô và mở ra không gian phát triển mới cho cả vùng.
Dẫu mang tầm vóc của một siêu dự án hạ tầng trọng điểm quốc gia, Vành đai 3 TP.HCM vẫn không thể tránh khỏi những “điểm nghẽn” cố hữu, những trở lực âm thầm nhưng dai dẳng, khiến hành trình về đích đôi lần phải chùn lại, lỡ hẹn.
Trong các cuộc họp kiểm điểm tiến độ giữa lãnh đạo Chính phủ với lãnh đạo các địa phương, các sở ngành và chủ đầu tư, bức tranh chung của dự án hiện lên với hàng loạt bài toán nan giải vẫn chưa thể tháo gỡ dứt điểm: giải phóng mặt bằng kéo dài, di dời hạ tầng kỹ thuật chồng chéo, thiếu hụt nguồn vật liệu xây dựng, áp lực giải ngân vốn đầu tư công, cùng vô số “nút thắt” khác cản trở tiến độ thực tế so với kế hoạch đề ra.
Nổi cộm hơn cả là bài toán vật liệu, cát, đá, yếu tố quyết định tốc độ thi công của một đại công trình trải dài hàng chục km. Nguồn đá xây dựng rơi vào tình trạng khan hiếm, cát huy động không đáp ứng đủ nhu cầu, một số nhà thầu lâm vào khó khăn tài chính, cộng thêm những đợt mưa kéo dài dai dẳng… Tất cả dồn lại thành “cơn gió ngược” khiến Vành đai 3 phía Tây không thể thông xe kỹ thuật vào ngày 19-12 như kế hoạch đã công bố.
Trước đó không lâu, chiều 25-11, tại cuộc họp kiểm điểm tiến độ 4 dự án thành phần Vành đai 3 TP.HCM do Phó Thủ tướng Mai Văn Chính chủ trì, những khó khăn tương tự tiếp tục được nhắc đến. Việc huy động vật liệu không đạt yêu cầu trong bối cảnh thời tiết mưa nhiều đã khiến đoạn 14,7 km Vành đai 3 phía Đông (qua địa bàn TP Thủ Đức cũ) chỉ có thể thông xe kỹ thuật, chưa thể mở cửa cho người dân lưu thông như kỳ vọng ban đầu.
Không thể phủ nhận những nỗ lực bền bỉ và quyết liệt của TP.HCM: Tạo “luồng xanh” cho vận chuyển vật liệu, tổ chức thi công ngày đêm theo phương châm “3 ca, 4 kíp”, làm xuyên nắng, xuyên mưa, xuyên lễ Tết. Ý chí, tinh thần trách nhiệm và khát vọng hoàn thành dự án đúng tiến độ chưa bao giờ suy giảm.
Tuy nhiên, thực tế cũng cho thấy, bên cạnh quyết tâm chính trị và nỗ lực của con người, tiến độ của một siêu dự án như Vành đai 3 còn bị chi phối bởi những yếu tố bất khả kháng, từ thiên nhiên, thị trường vật liệu đến những biến động vượt ngoài tầm kiểm soát. Và chính những “lực cản vô hình” ấy đã khiến con đường mang khát vọng kết nối phải chậm lại đôi nhịp, trước khi có thể bứt phá về đích.
Tuy vậy, nhìn lại hành trình ấy đến hôm nay, khi ngày mai sẽ đến mốc 19-12, hình hài Vành đai 3 đã dần lộ diện. Khoảng 15 km cầu cạn phía Đông, đoạn có tiến độ khả quan nhất đã vươn mình rõ nét, uốn lượn quanh khu đô thị Vinhomes Grand Park, băng qua những tuyến đường hiện hữu và vùng ven sông Đồng Nai. Việc thông xe kỹ thuật đoạn cầu cạn này không chỉ là một dấu mốc kỹ thuật, mà còn là cột mốc tinh thần, khẳng định những nỗ lực bền bỉ suốt hơn hai năm qua đang dần cho “trái ngọt”.
Ít ai hình dung được rằng, nơi những trụ cầu vững chãi đang đứng hôm nay từng chỉ là cánh đồng hoang, rừng cây rậm rạp, những vùng đầm lầy ngập nước, chưa hề có ranh mốc rõ ràng. Sau hơn hai năm, trở lại dọc tuyến Vành đai 3, người ta có thể tận mắt chứng kiến sự thay đổi ngoạn mục: từng đoạn đường đã lộ rõ dáng hình, từng nhịp cầu nối dài giấc mơ kết nối. Để biến những khu đất trống ấy thành một tuyến giao thông hiện đại là nỗ lực không nhỏ của chính quyền TP.HCM cùng các sở, ngành và đơn vị liên quan.
Theo Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình giao thông TP.HCM, đoạn cầu cạn dài 14,7 km sẽ được thông xe kỹ thuật vào ngày 19-12, thay vì thông xe chính thức như kế hoạch ban đầu, do nhiều yếu tố khách quan như thời tiết bất lợi, thiếu hụt vật liệu xây dựng. Dù vậy, mốc hoàn thành toàn bộ dự án Vành đai 3 TP.HCM vẫn được giữ nguyên vào ngày 30-6-2026 – thể hiện quyết tâm không lùi bước trước khó khăn.
Thực tế, để đạt được kết quả thông xe kỹ thuật đoạn 14,7 km này, TP.HCM đã phải vượt qua vô vàn thách thức. Mùa mưa năm nay ở khu vực phía Nam kéo dài và khắc nghiệt hơn thường lệ, chịu ảnh hưởng của tới 15 cơn bão và áp thấp nhiệt đới, khiến nhiều thời điểm công trường gần như “đứng bánh”. Chỉ riêng trong ba tháng từ tháng 9 đến tháng 11, số ngày mưa chiếm hơn một nửa tổng số ngày, ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ và chất lượng thi công.
Không chỉ thời tiết, bài toán vật liệu cũng là thách thức lớn khi hàng loạt dự án trọng điểm quốc gia như Sân bay Long Thành, cao tốc Biên Hòa – Vũng Tàu, các tuyến cao tốc trục Đông – Tây đồng loạt tăng tốc, khiến nguồn cung vật liệu trở nên khan hiếm. Trong bối cảnh đó, việc giữ được tiến độ như hiện nay đã là một nỗ lực rất đáng ghi nhận.
Những ngày cận kề thông xe kỹ thuật, không khí trên công trường Vành đai 3 trở nên khẩn trương hơn bao giờ hết. Hàng trăm kỹ sư, công nhân miệt mài làm việc suốt ngày đêm. Trên cao, các tổ đội thi công dầm hộp, đổ bê tông, lắp đặt cốp pha cho phần cầu cạn. Dưới mặt đất, những nhóm công nhân khác tất bật buộc thép, đan lưới, hoàn thiện bản mặt cầu để sẵn sàng cho các đợt đổ bê tông lớn. Dù tiến độ chưa thể đạt như kỳ vọng ban đầu, nhưng tinh thần làm việc và sự nỗ lực của TP.HCM, chủ đầu tư, nhà thầu và hàng nghìn lao động là điều không thể phủ nhận.
Đây cũng là dự án nhận được sự quan tâm đặc biệt của lãnh đạo Chính phủ và lãnh đạo TP.HCM. Chỉ riêng Phó Thủ tướng Mai Văn Chính đã 3 lần trực tiếp kiểm tra thực địa. Lần gần nhất, ngày 25-11, Phó Thủ tướng dẫn đầu đoàn công tác kiểm tra đoạn qua Đồng Nai và TP.HCM, trong đó có khu vực 14,7 km sắp thông xe kỹ thuật. Mỗi lần trở lại, ông đều ghi nhận sự chuyển biến tích cực, tinh thần làm việc khẩn trương, thi công “3 ca, 4 kíp” của các đơn vị.
Tinh thần xuyên suốt được nhấn mạnh là: mọi khó khăn phải được kịp thời báo cáo, mọi chậm trễ phải được chịu trách nhiệm, tất cả cùng nỗ lực vì mục tiêu hoàn thành cơ bản tuyến đường vào cuối năm 2025 và để đến năm 2026, người dân có thể thực sự lăn bánh trên Vành đai 3 – con đường của kỳ vọng, kết nối và phát triển.
Ở góc độ điều hành, lãnh đạo UBND TP.HCM đã thể hiện rõ vai trò “nhạc trưởng” khi liên tục bám sát công trường. Chủ tịch UBND TP.HCM Nguyễn Văn Được và Phó Chủ tịch UBND TP.HCM Bùi Xuân Cường nhiều lần trực tiếp xuống hiện trường, đi từng đoạn tuyến, nghe từng vướng mắc, họp nóng ngay tại công trường để tháo gỡ từng nút thắt, với mục tiêu duy nhất: kéo tiến độ Vành đai 3 trở lại đúng quỹ đạo đã đặt ra.
Gần đây nhất, trong buổi kiểm tra ngày 11-12, Phó Chủ tịch UBND TP.HCM Bùi Xuân Cường đã phát đi thông điệp cứng rắn và dứt khoát: Toàn bộ hệ thống, từ chủ đầu tư đến các nhà thầu, phải chuyển sang trạng thái “tổng động viên”. Vật liệu, thiết bị, nhân công, nguồn vốn – tất cả đều phải được ưu tiên tuyệt đối cho công trình Vành đai 3. Tốc độ thi công phải được đẩy lên mức cao nhất, triển khai đồng loạt “3 ca, 4 kíp”, tăng số mũi thi công, làm ngày không nghỉ, làm đêm không ngơi, quyết tâm bù lại những gói thầu đã lỡ nhịp tiến độ.
Không dừng lại ở chỉ đạo chung, ông Cường yêu cầu chủ đầu tư phải lập bảng theo dõi tiến độ chi tiết đến từng hạng mục, cập nhật hằng ngày, coi đây như “bảng đồng hồ” đo nhịp thở của dự án, để kịp thời phát hiện điểm nghẽn và xử lý ngay từ trong trứng nước.
“Với mặt bằng đã sạch, thời tiết đang thuận lợi hơn và các vướng mắc cơ bản đã được tháo gỡ, đoạn Vành đai 3 không còn lý do để chậm trễ. Các đơn vị phải tận dụng tối đa mọi điều kiện thuận lợi để bứt tốc thi công, đưa công trình trở lại đúng quỹ đạo, đáp ứng kỳ vọng của chính quyền và người dân TP.HCM”, Phó Chủ tịch UBND TP.HCM nhấn mạnh.
