Chỉ tiêu phát triển nhà ở xã hội (NƠXH), nhà lưu trú cho công nhân ở TP.HCM giai đoạn 2021-2025 là 2,5 triệu m2 sàn xây dựng (tương đương khoảng 35.000 căn hộ). Tuy nhiên, đến nay TP mới chỉ có hai dự án được hoàn thành, đưa vào sử dụng với quy mô 61.554 m2 sàn (623 căn hộ) và bảy dự án đang triển khai với quy mô 440.690 m2 sàn (4.996 căn hộ).
Nhiều khó khăn khi xây NỞXH
Theo báo cáo của UBND TP.HCM, trong năm 2023, chỉ có một dự án NƠXH được cấp phép xây dựng với quy mô 242 căn hộ. Ngoài ra còn có sáu dự án đang triển khai xây dựng với tổng cộng hơn 4.700 căn hộ, dự kiến được đưa ra thị trường trong năm 2024.
Để đạt được chỉ tiêu đặt ra theo kế hoạch, từ nay đến cuối năm 2025, TP phải phát triển thêm khoảng 2 triệu m2 sàn (29.381 căn hộ) NƠXH, nhà lưu trú cho công nhân. Đây là mục tiêu không hề dễ dàng nếu TP không quyết liệt tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc hiện có.
Sở Xây dựng TP.HCM nhận định thời gian qua, TP gặp nhiều khó khăn, vướng mắc trong công tác phát triển NƠXH, nhà lưu trú cho công nhân. Trong đó có thể kể đến các bước thủ tục đầu tư dự án NƠXH còn phức tạp. Ngoài thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư, công nhận chủ đầu tư, phê duyệt quy hoạch chi tiết tỉ lệ 1/500, chấp thuận đầu tư, giao đất, tính tiền sử dụng đất, ký quỹ như nhà ở thương mại, các dự án NƠXH phải thực hiện thêm nhiều thủ tục khác như thẩm định giá bán, xác nhận đối tượng mua, thuê mua, thuê NƠXH, kiểm toán chi phí để xác định lợi nhuận định mức... Từ đó dẫn đến việc chưa thu hút nhiều nhà đầu tư tham gia.
Ngoài ra, trong quá trình hình thành và phát triển các khu công nghiệp tập trung, công tác quy hoạch và bố trí đất xây dựng nhà ở cho công nhân chưa gắn liền với hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội; các tiện ích như trung tâm sinh hoạt công nhân, trung tâm y tế, khu thương mại, nhà giữ trẻ... còn thiếu nhiều. Các loại hình NƠXH chưa đa dạng, các loại căn hộ có diện tích nhỏ 25-30 m2 với giá bán 300-400 triệu đồng và NƠXH cho thuê, thuê mua còn ít, chưa đáp ứng nhu cầu thực tế.
Hiện vẫn chưa có quy định của pháp luật hướng dẫn việc hoàn trả chi phí bồi thường, giải phóng mặt bằng và chi phí đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật cho chủ đầu tư trong trường hợp chủ đầu tư bàn giao lại cho Nhà nước quỹ đất ở 20% để xây dựng NƠXH. Bên cạnh đó, nguồn vốn đầu tư công trung hạn của TP không đủ để phân bổ cho các dự án NƠXH, nhà lưu trú cho công nhân mặc dù HĐND TP đã thông qua theo Nghị quyết 30/NQ-HĐND ngày 8-7-2022.
Đề xuất nhiều giải pháp cấp bách
Để tháo gỡ những vướng mắc trong công tác phát triển NƠXH, nhà lưu trú cho công nhân, mới đây Sở Xây dựng đã kiến nghị TP cần tập trung thực hiện nhiều giải pháp. Trước mắt là lập kế hoạch phát triển và quản lý NƠXH đến năm 2030 trên địa bàn để thực hiện đề án của Chính phủ về “đầu tư xây dựng ít nhất 1 triệu căn hộ NƠXH cho đối tượng có thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021-2030”.
TP cũng cần khẩn trương hoàn thành việc lập và phê duyệt Đồ án điều chỉnh quy hoạch chung TP.HCM đến năm 2040, tầm nhìn đến năm 2060. Trong đó có quy hoạch xây dựng NƠXH, nhà lưu trú cho công nhân.
Cần rà soát, bổ sung các quỹ đất do Nhà nước trực tiếp quản lý để sắp xếp lại và điều chỉnh quy hoạch thành đất xây dựng NƠXH, nhà lưu trú cho công nhân và rà soát các quỹ đất trong các khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao có quy hoạch sử dụng là nhà lưu trú cho công nhân để đôn đốc đầu tư xây dựng. Rà soát quỹ đất xây dựng NƠXH trong các dự án nhà ở thương mại có quy mô sử dụng đất trên 10 ha, đôn đốc chủ đầu tư khẩn trương thực hiện việc xây dựng. Những trường hợp chậm hoặc không thực hiện thì đề nghị thu hồi, tổ chức đấu thầu lựa chọn chủ đầu tư xây dựng NƠXH tại khu đất này theo quy định.
“Ngoài ra, TP cần điển hình hóa thiết kế một số loại công trình để triển khai, khuyến khích áp dụng nhằm rút ngắn thời gian thực hiện dự án đầu tư xây dựng và thủ tục cấp giấy phép xây dựng” - đề xuất của Sở Xây dựng TP.HCM nêu.
Rút ngắn thời gian giải quyết hồ sơ trong đầu tư nhà ở xã hội
Để phát triển NƠXH, Sở Xây dựng TP.HCM kiến nghị Thủ tướng Chính phủ, các bộ, ngành Trung ương sớm ban hành văn bản hướng dẫn, thống nhất quy trình, thủ tục đầu tư xây dựng dự án nhà ở nói chung và NƠXH nói riêng. Từ cơ sở đó, các địa phương triển khai thực hiện theo hướng cắt giảm hoặc liên thông các thủ tục, rút ngắn thời gian giải quyết hồ sơ, chi phí thực hiện trong hoạt động đầu tư xây dựng.
Bên cạnh đó, cho phép UBND TP quyết định hình thức thực hiện nghĩa vụ NƠXH đối với các dự án phát triển nhà ở thương mại, khu đô thị có quy mô sử dụng đất từ 2 ha đến dưới 10 ha theo một trong ba hình thức: Dành quỹ đất 20% để xây dựng NƠXH; chuyển giao quỹ nhà ở tương đương với giá trị quỹ đất 20% theo giá đất mà chủ đầu tư thực hiện nghĩa vụ với Nhà nước tại thời điểm chuyển giao để sử dụng làm NƠXH hoặc nộp bằng tiền tương đương giá trị quỹ đất 20% theo giá đất mà chủ đầu tư thực hiện nghĩa vụ với Nhà nước.
Đối với các dự án phát triển nhà ở thương mại, khu đô thị có quy mô sử dụng đất từ 10 ha trở lên, thực hiện nghĩa vụ NƠXH bằng hình thức dành quỹ đất 20% trong dự án theo quy định.
Sở Xây dựng cũng kiến nghị cần bố trí vốn cho Ngân hàng Chính sách xã hội Việt Nam để thực hiện chính sách NƠXH theo Luật Nhà ở năm 2014 cho các doanh nghiệp vay để đầu tư NƠXH.
