Giao lưu trực tuyến về quyền con người

Hai cụm từ này thống nhất nhưng không đồng nhất. Theo đó, cụm từ "Theo quy định Pháp luật" (bao gồm tất cả các văn bản quy phạm Pháp luật của Trung ương và địa phương) rộng hơn cụm từ "Theo quy định của luật" (Chỉ bao gồm các đạo luật do Quốc hội ban hành). Việc Hiến pháp 2013 sử dụng cụm từ "Theo quy định của luật" là nhằm để bảo vệ quyền con người, quyền công dân chặt chẽ hơn, nhất là trong trường hợp hạn chế quyền con người, quyền công dân.

Buổi giao lưu trực tuyến về quyền con người đến đây là kết thúc. Bạn đọc quan tâm có thể đặt thêm câu hỏi bên dưới. Chúng tôi sẽ trả lời trong thời gian sớm nhất.

Điều 33 Hiến pháp 2013 quy định: Mọi người có quyền tự do kinh doanh trong những ngành nghề mà Pháp luật không cấm.

Theo đó, Pháp luật sẽ minh thị rõ những ngành nghề cấm kinh doanh. Ngoài những ngành nghề bị cấm kinh doanh thì mọi người có quyền tự do kinh doanh.

Điều 63 Hiến pháp 1992 quy định “Công dân nữ và nam có quyền ngang nhau về mọi mặt chính trị, kinh tế, văn hoá, xã hội và gia đình. Nghiêm cấm mọi hành vi phân biệt đối xử với phụ nữ, xúc phạm nhân phẩm phụ nữ” được sửa đổi thành “Công dân nam, nữ bình đẳng về mọi mặt. Nhà nước có chính sách bảo đảm quyền và cơ hội bình đẳng giới. Nghiêm cấm phân biệt đối xử về giới”.

Luật Bình đẳng giới định nghĩa: “Giới chỉ đặc điểm, vị trí, vai trò của nam và nữ trong tất cả các mối quan hệ xã hội”; do đó, quy định như Hiến pháp 2013 là đầy đủ, chính xác hơn vì trên thực tế không chỉ có phân biệt đối xử với phụ nữ mà còn có thể có phân biệt đối xử với nam giới; ngoài ra, không chỉ là phân biệt đối xử về giới tính mà còn phân biệt đối xử về vị trí, vai trò của nam, nữ trong các mối quan hệ xã hội.

Đúng. Bởi vì từ “mọi người” trong câu “Mọi người đều bình đẳng trước pháp luật. Không ai bị phân biệt đối xử trong đời sống chính trị, dân sự, kinh tế, văn hóa, xã hội”, được hiểu, đây là quyền con người, không phân biệt dân tộc, quốc tịch, giới tính, tôn giáo, tình trạng tài sản, địa vị xã hội…

Điều 31 Hiến pháp quy định: “1. Người bị buộc tội được coi là không có tội cho đến khi được chứng minh theo trình tự luật định và có bản án kết tội của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật.

2. Người bị buộc tội phải được Tòa án xét xử kịp thời trong thời hạn luật định, công bằng, công khai. Trường hợp xét xử kín theo quy định của luật thì việc tuyên án phải được công khai. 

3. Không ai bị kết án hai lần vì một tội phạm.

4. Người bị bắt, tạm giữ, tạm giam, khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử có quyền tự bào chữa, nhờ luật sư hoặc người khác bào chữa. 

5. Người bị bắt, tạm giữ, tạm giam, khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án trái pháp luật có quyền được bồi thường thiệt hại về vật chất, tinh thần và phục hồi danh dự. Người vi phạm pháp luật trong việc bắt, giam, giữ, khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án gây thiệt hại cho người khác phải bị xử lý theo pháp luật”.

Về cơ bản, Hiến pháp 2013 giữ nguyên quy định về quyền suy đoán vô tội, tuy nhiên, bổ sung nội dung người bị buộc tội phải được Tòa án xét xử kịp thời trong thời hạn luật định, công bằng, công khai. Trường hợp xét xử kín theo quy định của luật thì việc tuyên án phải được công khai; Không ai bị kết án hai lần vì một tội phạm;...

Đối với hành vi gây ra oan sai, chậm xét xử, bức cung, nhục hình… là hành vi của từng cán bộ, con người cụ thể, trái quy định Hiến pháp, pháp luật và phải bị điều tra, xử lý nghiêm minh.

Theo Điều 631 Quyền thừa kế của cá nhân (Bộ luật Dân sự năm 2005):

Cá nhân có quyền lập di chúc để định đoạt tài sản của mình; để lại tài sản của mình cho người thừa kế theo pháp luật; hưởng di sản theo di chúc hoặc theo pháp luật.

Theo Khoản 2, Điều 32 Hiến pháp năm 2013:

Quyền sở hữu tư nhân và quyền thừa kế được pháp luật bảo hộ.

 Luật sư Trần Công Ly Tao, Đoàn luật sư TP.HCM

Hiện nay, Quốc hội đang xem xét cho ý kiến Dự án Luật Tiếp cận thông tin, dự thảo có đưa ra định nghĩa “tiếp cận thông tin”.

Nếu quan tâm, độc giả có thể tìm hiểu, góp ý cho Dự án Luật Tiếp cận thông tin đăng tải trên trang thông tin điện tử của Bộ Tư pháp.

 Ông Trần Văn Bảy, Phó Giám đốc Sở Tư pháp TP.HCM.

Hiến pháp năm 2013 đã minh thị rõ về quyền bất khả xâm phạm. Nhà nước ta tôn trọng, bảo vệ, bảo đảm các quyền con người và quyền công dân. Tuy nhiên, trong thực tế vẫn còn hiện tượng như bạn đọc phản ánh. Đó là những hành vi vi phạm Hiến pháp và pháp luật cần phải được xử lý nghiêm minh.

Điều 21 Hiến pháp quy định: “1. Mọi người có quyền bất khả xâm phạm về đời sống riêng tư, bí mật cá nhân và bí mật gia đình; có quyền bảo vệ danh dự, uy tín của mình. Thông tin về đời sống riêng tư, bí mật cá nhân, bí mật gia đình được pháp luật bảo đảm an toàn. 2. Mọi người có quyền bí mật thư tín, điện thoại, điện tín và các hình thức trao đổi thông tin riêng tư khác. Không ai được bóc mở, kiểm soát, thu giữ trái luật thư tín, điện thoại, điện tín và các hình thức trao đổi thông tin riêng tư của người khác”.

Điều 37, 38 Bộ luật Dân sự cũng quy định: Danh dự, nhân phẩm, uy tín của cá nhân được tôn trọng và được pháp luật bảo vệ”; “Quyền bí mật đời tư của cá nhân được tôn trọng và được pháp luật bảo vệ. Việc thu thập, công bố thông tin, tư liệu về đời tư của cá nhân phải được người đó đồng ý; trong trường hợp người đó đã chết, mất năng lực hành vi dân sự, chưa đủ mười lăm tuổi thì phải được cha, mẹ, vợ, chồng, con đã thành niên hoặc người đại diện của người đó đồng ý, trừ trường hợp thu thập, công bố thông tin, tư liệu theo quyết định của cơ quan, tổ chức có thẩm quyền. Thư tín, điện thoại, điện tín, các hình thức thông tin điện tử khác của cá nhân được bảo đảm an toàn và bí mật. Việc kiểm soát thư tín, điện thoại, điện tín, các hình thức thông tin điện tử khác của cá nhân được thực hiện trong trường hợp pháp luật có quy định và phải có quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền”.

Theo Khoản 2 Điều 20 của Hiến pháp 2013 quy định:

Không ai bị bắt nếu không có quyết định của Tòa án nhân dân, quyết định hoặc phê chuẩn của Viện kiểm sát nhân dân, trừ trường hợp phạm tội quả tang. Việc bắt, giam giữ người do luật định.

- Hiến pháp năm 2013 bổ sung nhiều quyền mới là thành tựu của gần 30 năm đổi mới, thể hiện rõ hơn trách nhiệm của Nhà nước trong bảo đảm thực hiện quyền con người, quyền công dân như: Quyền sống (Điều 19); Quyền hiến mô, bộ phận cơ thể người và hiến xác (Điều 20); Quyền bất khả xâm phạm về đời sống riêng tư (Điều 21); Quyền được bảo đảm an sinh xã hội (Điều 34); Quyền kết hôn, ly hôn (Điều 36); Quyền hưởng thụ và tiếp cận các giá trị văn hoá, tham gia vào đời sống văn hóa, sử dụng các cơ sở văn hóa (Điều 41); Quyền xác định dân tộc của mình, sử dụng ngôn ngữ mẹ đẻ, lựa chọn ngôn ngữ giao tiếp (Điều 42); Quyền được sống trong môi trường trong lành (Điều 43).

- Ngoài ra, Hiến pháp năm 2013 sửa đổi, bổ sung nhiều điều quy định về quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân như: Mở rộng chủ thể có quyền bình đẳng, không bị phân biệt, đối xử về mọi mặt thành quyền của mọi người; nghĩa vụ tôn trọng quyền của người khác thành nghĩa vụ của mọi người (Điều 15; Điều 16); khẳng định trách nhiệm của Nhà nước trước công dân của mình (Điều 17); khẳng định mọi người đều được hưởng quyền bất khả xâm phạm về thân thể (Điều 20); quyền bất khả xâm phạm về đời sống riêng tư, bí mật cá nhân và bí mật gia đình (Khoản 1, Điều 21); bóc tách riêng quyền có nơi ở; ghi nhận quyền bất khả xâm phạm về chỗ ở (Điều 22); Quyền tự do đi lại và cư trú, ra nước ngoài và từ nước ngoài trở về (Điều 23); Quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo theo hoặc không theo tôn giáo (Điều 24); Quyền khiếu nại, tố cáo (Điều 30); sửa đổi về chủ thể trong nghĩa vụ nộp thuế, theo đó mọi người có nghĩa vụ nộp thuế theo luật định (chứ không chỉ là công dân Việt Nam) (Điều 47).

Hiến pháp năm 2013 cũng đã dành một điều riêng (Điều 43) để quy định về quyền con người được sống trong môi trường trong lành và mọi người (bao gồm cả công dân Việt Nam, người nước ngoài, người không có quốc tịch đến làm ăn, sinh sống ở Việt Nam) đều có nghĩa vụ bảo vệ môi trường.

- Quyền con người, quyền công dân được quy định trong Hiến pháp năm 2013, gồm 25 Điều, từ Điều 19 đến Điều 43.

+ Các quyền chính trị, dân sự được quy định tại: Điều 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 43

+ Các quyền về kinh tế được quy định tại: Điều 32, 33.

+ Các quyền về xã hội được quy định tại: Điều 34, 35, 36, 37, 38.

+ Các quyền về văn hóa được quy định tại: Điều 39, 40, 41, 42

- Nghĩa vụ của công dân Việt Nam gồm 06 điều:

+ Công dân có nghĩa vụ trung thành với Tổ quốc. Phản bội Tổ quốc là tội nặng nhất (Điều 44)

+ Bảo vệ Tổ quốc là nghĩa vụ thiêng liêng và quyền cao quý của công dân. Công dân phải thực hiện nghĩa vụ quân sự và tham gia xây dựng nền quốc phòng toàn dân (Điều 45)

+ Công dân có nghĩa vụ tuân theo Hiến pháp và pháp luật; tham gia bảo vệ an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội và chấp hành những quy tắc sinh hoạt công cộng (Điều 46)

+ Mọi người có nghĩa vụ nộp thuế theo luật định (Điều 47)

+ Công dân có nghĩa vụ học tập (Điều 39)

+ Công dân có nghĩa vụ bảo vệ môi trường (Điều 43)

- Chương quyền con người, quyền nghĩa vụ cơ bản của công dân trong HIến pháp 2013 (trước đây là chương quyền và nghĩa vụ của công dân) được lên vị trí chương II, đặt trang trọng sau chương I của Hiến pháp năm 2013.

- Tách bạch và phân định rõ quyền con người với quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân. Hiến pháp năm 2013 đã sử dụng từ “mọi người” và từ “không ai” khi thể hiện quyền con người và dùng từ “công dân” khi quy định về quyền công dân.

- Đề cao trách nhiệm của Nhà nước trong công nhận, tôn trọng, bảo vệ và bảo đảm quyền con người, quyền công dân quy định tại Điều 3 Hiến pháp năm 2013.

- Thể hiện nhận thức và tư duy mới trong việc ghi nhận quyền con người, quyền công dân trong Hiến pháp năm 2013; bổ sung nguyên tắc hạn chế quyền phù hợp với các công ước quốc tế về quyền con người mà Việt Nam là thành viên quy định tại Điều 14 Hiến pháp năm 2013 .

+ Khẳng định và quy định rõ hơn các nguyên tắc về quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân theo hướng quyền công dân không tách rời nghĩa vụ công dân quy định tại Điều 15 Hiến pháp năm 2013.

- Bổ sung một số quyền mới là thành tựu của đổi mới của nước ta, thể hiện rõ hơn trách nhiệm của Nhà nước trong bảo đảm thực hiện quyền con người, quyền công dân.

Công dân đủ 18 tuổi trở lên có quyền biểu quyết khi Nhà nước tổ chức trưng cầu ý dân.

Điều 4. Nguyên tắc trưng cầu ý dân:

1. Bảo đảm để Nhân dân trực tiếp thể hiện ý chí của mình trong việc quyết định những vấn đề quan trọng của đất nước; tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân tộc, tăng cường đồng thuận xã hội.

2. Thực hiện nguyên tắc phổ thông, bình đẳng, trực tiếp và bỏ phiếu kín khi trưng cầu ý dân.

3. Việc trưng cầu ý dân phải được tiến hành theo trình tự, thủ tục do Luật này quy định.

Điều 5: Người có quyền bỏ phiếu trưng cầu ý dân Công dân nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam đủ mười tám tuổi trở lên tính đến ngày trưng cầu ý dân có quyền bỏ phiếu để biểu quyết khi Nhà nước tổ chức trưng cầu ý dân, trừ trường hợp quy định tại khoản 1 và khoản 2 Điều 25 của Luật này.

Theo khoản 3 Điều 32 Hiến pháp 2013 thì trường hợp thật cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh hoặc vì lợi ích quốc gia, tình trạng khẩn cấp, phòng, chống thiên tai, Nhà nước trưng mua hoặc trưng dụng có bồi thường tài sản của tổ chức, cá nhân theo giá thị trường. Đối với việc trưng dụng đất thì Điều 72 Luật Đất đai 2013 quy định rõ: “Nhà nước trưng dụng đất trong trường hợp thật cần thiết để thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, an ninh hoặc trong tình trạng chiến tranh, tình trạng khẩn cấp, phòng, chống thiên tai.

Quyết định trưng dụng đất phải được thể hiện bằng văn bản; trường hợp khẩn cấp không thể ra quyết định bằng văn bản thì người có thẩm quyền được quyết định trưng dụng đất bằng lời nói nhưng phải viết giấy xác nhận việc quyết định trưng dụng đất ngay tại thời điểm trưng dụng. Quyết định trưng dụng đất có hiệu lực thi hành kể từ thời điểm ban hành.

Chậm nhất là 48 giờ, kể từ thời điểm quyết định trưng dụng đất bằng lời nói, cơ quan của người đã quyết định trưng dụng đất bằng lời nói có trách nhiệm xác nhận bằng văn bản việc trưng dụng đất và gửi cho người có đất trưng dụng.

Cũng cần lưu ý thêm, chỉ những người có thẩm quyền sau đây mới có thẩm quyền quyết định trưng dụng đất hoặc quyết định gia hạn trưng dụng đất. Gồm có: Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, Bộ trưởng Bộ Công an, Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ trưởng Bộ Y tế, Bộ trưởng Bộ Công Thương, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện. Người có thẩm quyền trưng dụng đất không được phân cấp thẩm quyền cho người khác.

Thời hạn trưng dụng đất là không quá 30 ngày kể từ khi quyết định trưng dụng có hiệu lực thi hành. Trường hợp trong tình trạng chiến tranh, tình trạng khẩn cấp thì thời hạn trưng dụng được tính từ ngày ra quyết định đến không quá 30 ngày kể từ ngày bãi bỏ tình trạng chiến tranh, tình trạng khẩn cấp.

Trường hợp hết thời hạn trưng dụng đất mà mục đích của việc trưng dụng chưa hoàn thành thì được gia hạn nhưng không quá 30 ngày. Quyết định gia hạn trưng dụng đất phải được thể hiện bằng văn bản và gửi cho người có đất trưng dụng trước khi kết thúc thời hạn trưng dụng.

Người có thẩm quyền trưng dụng đất có trách nhiệm giao cho tổ chức, cá nhân quản lý, sử dụng đất trưng dụng đúng mục đích, hiệu quả; hoàn trả đất khi hết thời hạn trưng dụng; bồi thường thiệt hại do việc trưng dụng đất gây ra.

Trong việc bồi thường thiệt hại do việc trưng dụng đất gây ra,  trường hợp đất trưng dụng bị hủy hoại thì việc bồi thường được thực hiện bằng tiền theo giá chuyển nhượng quyền sử dụng đất trên thị trường tại thời điểm thanh toán.

Khoản 2 Điều 21 Hiến pháp năm 2013 quy định:

"Mọi người có quyền bí mật thư tín, điện thoại, điện tín và các hình thức trao đổi thông tin riêng tư khác.

Không ai được bóc mở, kiểm soát, thu giữ trái luật thư tín, điện thoại, điện tín và các hình thức trao đổi thông tin riêng tư của người khác."

Như vậy, Hiến pháp đã khẳng định các quyền nêu trên như là quyền cơ bản của con người. Bên cạnh đó, khoản 4 Điều 15 Hiến pháp 2013 cũng quy định "Việc thực hiện quyền con người, quyền công dân không được xâm phạm lợi ích quốc gia, dân tộc, quyền và lợi ích hợp pháp của người khác" và tại khoản 2 Điều 14 quy định "Quyền con người, quyền công dân chỉ có thể bị hạn chế theo quy định của luật..." 

Theo đó, trong trường hợp cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hôi, đạo đức xã hội, sức khỏe cộng đồng thì một số quyền con người, quyền công dân có thể bị hạn chế và việc hạn chế đó phải được ghi rõ trong các đạo luật.

Quyền và nghĩa vụ của người nước ngoài cư trú ở Việt Nam được Hiến pháp năm 2013 quy định nhu sau:

Người nước ngoài đấu tranh vì tự do và độc lập dân tộc, vì chú nghĩa xã hội dân chủ và hòa bình hoặc vì sự nghiệp khoa học mà bị bức hại thì được Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam xem cho cư trú.

Hiến pháp năm 2013 sử dụng từ “mọi người” và từ “không ai” khi thể hiện quyền con người và dùng từ “công dân” khi quy định về quyền công dân. Một số quyền con người cụ thể như:

Các quyền con người theo Hiến pháp năm 2013 gồm: quyền bình đẳng, không bị phân biệt đối xử về mọi mặt (Điều 16); quyền sống (Điều 19); quyền bất khả xâm phạm về thân thể, được pháp luật bảo hộ về sức khoẻ, danh dự và nhân phẩm; không bị tra tấn, bạo lực, truy bức, nhục hình hay bất kỳ hình thức đối xử nào khác xâm phạm thân thể, sức khỏe, xúc phạm danh dự, nhân phẩm; quyền hiến mô, bộ phận cơ thể người và hiến xác (Điều 20); quyền bất khả xâm phạm về đời sống riêng tư, bí mật cá nhân và bí mật gia đình; quyền bảo vệ danh dự, uy tín của mình; quyền bí mật thư tín, điện thoại, điện tín (Điều 21); quyền bất khả xâm phạm về chỗ ở (Điều 22); quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo, theo hoặc không theo một tôn giáo nào (Điều 24); quyền khiếu nại, tố cáo (Điều 30); người bị buộc tội được coi là không có tội cho đến khi được chứng minh theo trình tự luật định và có bản án kết tội của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật; người bị buộc tội phải được Tòa án xét xử kịp thời trong thời hạn luật định, công bằng, công khai. Trường hợp xét xử kín theo quy định của luật thì việc tuyên án phải được công khai… (Điều 31); quyền sở hữu về thu nhập hợp pháp, của cải để dành, nhà ở, tư liệu sinh hoạt, tư liệu sản xuất, phần vốn góp trong doanh nghiệp hoặc trong các tổ chức kinh tế khác (Điều 32); quyền tự do kinh doanh trong những ngành nghề mà pháp luật không cấm (Điều 33); quyền kết hôn, ly hôn (Điều 36); quyền được bảo vệ, chăm sóc sức khỏe, bình đẳng trong việc sử dụng các dịch vụ y tế (Điều 38); quyền nghiên cứu khoa học và công nghệ, sáng tạo văn học, nghệ thuật và thụ hưởng lợi ích từ các hoạt động đó (Điều 40); quyền hưởng thụ và tiếp cận các giá trị văn hoá, tham gia vào đời sống văn hóa, sử dụng các cơ sở văn hóa (Điều 41); quyền được sống trong môi trường trong lành (Điều 43)….

Theo khoản 1 Điều 22 Hiến pháp 2013 thì công dân có quyền có nơi ở hợp pháp. Về nơi ở hợp pháp thì Điều 12 Luật Cư trú có quy định:

1. Nơi cư trú của công dân là chỗ ở hợp pháp mà người đó thường xuyên sinh sống. Nơi cư trú của công dân là nơi thường trú hoặc nơi tạm trú. Chỗ ở hợp pháp là nhà ở, phương tiện hoặc nhà khác mà công dân sử dụng để cư trú. Chỗ ở hợp pháp có thể thuộc quyền sở hữu của công dân hoặc được cơ quan, tổ chức, cá nhân cho thuê, cho mượn, cho ở nhờ theo quy định của pháp luật. Nơi thường trú là nơi công dân sinh sống thường xuyên, ổn định, không có thời hạn tại một chỗ ở nhất định và đã đăng ký thường trú. Nơi tạm trú là nơi công dân sinh sống ngoài nơi đăng ký thường trú và đã đăng ký tạm trú.

2. Trường hợp không xác định được nơi cư trú của công dân theo quy định tại khoản 1 Điều này thì nơi cư trú của công dân là nơi người đó đang sinh sống.

Hiến pháp 2013 tiếp tục kế thừa các nghĩa vụ cơ bản của công dân trong Hiến pháp năm 1992 như nghĩa vụ trung thành với Tổ quốc (Điều 44), nghĩa vụ quân sự (Điều 45), nghĩa vụ tuân theo Hiến pháp và pháp luật, tham gia bảo vệ an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội và chấp hành những quy tắc sinh hoạt công cộng (Điều 46). 

Riêng đối với nghĩa vụ nộp thuế thì Hiến pháp 2013 có sửa đổi về chủ thể, đó là mọi người có nghĩa vụ nộp thuế theo luật định (Điều 47) mà không chỉ công dân có nghĩa vụ nộp thuế như quy định của Hiến pháp năm 1992.

Điều 61 Hiến pháp 2013 quy định:

“1. Phát triển giáo dục là quốc sách hàng đầu nhằm nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài.

2. Nhà nước ưu tiên đầu tư và thu hút các nguồn đầu tư khác cho giáo dục; chăm lo giáo dục mầm non; bảo đảm giáo dục tiểu học là bắt buộc, Nhà nước không thu học phí; từng bước phổ cập giáo dục trung học; phát triển giáo dục đại học, giáo dục nghề nghiệp; thực hiện chính sách học bổng, học phí hợp lý.

3. Nhà nước ưu tiên phát triển giáo dục ở miền núi, hải đảo, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn; ưu tiên sử dụng, phát triển nhân tài; tạo điều kiện để người khuyết tật và người nghèo được học văn hoá và học nghề”.

Hiện nay, Nhà nước chưa có điều kiện để miễn học phí cho tất cả cấp học, ngành học, tuy nhiên, Nhà nước có chính sách ưu tiên, tạo điều kiện phát triển giáo dục tại những vùng và những đối tượng khó khăn.

Quyền con người thường được hiểu là những nhu cầu, lợi ích tự nhiên, vốn có và khách quan của con người (bao gồm các công dân, người nước ngoài, người không có quốc tịch) được ghi nhận và bảo vệ trong pháp luật quốc gia và các thỏa thuận pháp lý quốc tế. Quyền công dân có nội hàm hẹp hơn so với quyền con người, do quyền công dân là những quyền con người được nhà nước thừa nhận và áp dụng cho công dân của mình.

Theo Điều 15 của Hiến pháp năm 2013 thì quyền công dân không tách rời nghĩa vụ công dân. 

Về nghĩa vụ thì có nghĩa vụ học tập; nghĩa vụ trung thành với Tổ quốc; nghĩa vụ bảo vệ Tổ quốc; nghĩa vụ tuân theo Hiến pháp và pháp luật, tham gia bảo vệ an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội và chấp hành những quy tắc sinh hoạt cộng đồng; nghĩa vụ nộp thuế theo luật định; thực hiện nghĩa vụ quân sự và tham gia xây dựng nền quốc phòng toàn dân; nghĩa vụ thực hiện các quy định về phòng bệnh, khám bệnh, chữa bệnh.

Về cơ bản giữ nguyên nội dung quy định về bầu cử, bãi nhiệm, miễn nhiệm đại biểu Quốc hội, đại biểu Hội đồng nhân dân. Bổ sung quy định về việc Quốc hội thành lập Hội đồng bầu cử quốc gia để tổ chức bầu cử đại biểu Quốc hội; chỉ đạo và hướng dẫn công tác bầu cử đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp. Việc Hiến định Hội đồng bầu cử quốc gia nhằm thể chế hóa yêu cầu phát huy dân chủ, bảo đảm tính khách quan trong chỉ đạo tổ chức cầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân.

Trước đây, Ðiều 72 Hiến pháp 1992 quy định thế này: “Không ai bị coi là có tội và phải chịu hình phạt khi chưa có bản án kết tội của Toà án đã có hiệu lực pháp luật.

Người bị bắt, bị giam giữ, bị truy tố, xét xử trái pháp luật có quyền được bồi thường thiệt hại về vật chất và phục hồi danh dự. Người làm trái pháp luật trong việc bắt, giam giữ, truy tố, xét xử gây thiệt hại cho người khác phải bị xử lý nghiêm minh”.

Nay Điều 31 Hiến pháp 2013 quy định rõ hơn như sau:  

“1. Người bị buộc tội được coi là không có tội cho đến khi được chứng minh theo trình tự luật định và có bản án kết tội của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật.

2. Người bị buộc tội phải được Tòa án xét xử kịp thời trong thời hạn luật định, công bằng, công khai. Trường hợp xét xử kín theo quy định của luật thì việc tuyên án phải được công khai. 

3. Không ai bị kết án hai lần vì một tội phạm.

4. Người bị bắt, tạm giữ, tạm giam, khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử có quyền tự bào chữa, nhờ luật sư hoặc người khác bào chữa. 

5. Người bị bắt, tạm giữ, tạm giam, khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án trái pháp luật có quyền được bồi thường thiệt hại về vật chất, tinh thần và phục hồi danh dự. Người vi phạm pháp luật trong việc bắt, giam, giữ, khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án gây thiệt hại cho người khác phải bị xử lý theo pháp luật”.

Tất cả các quy định này đều đang được quy định chi tiết tại các bộ luật và luật hiện hành như Bộ luật Hình sự, Bộ luật Tố tụng hình sự, Luật trách nhiệm bồi thường của Nhà nước.

 Luật sư Trần Công Ly Tao, Đoàn luật sư TP.HCM. Ảnh: Huyền Vi

Điều 19 Hiến pháp Việt Nam năm 2013 quy định: Mọi người có quyền sống. Tính mạng con người được pháp luật bảo hộ. Không ai bị tước đoạt tính mạng trái luật. Đây là quy định mới được bổ sung vào Hiến pháp năm 2013 và phù hợp với quy định về quyền sống trong Công ước quốc tế về các quyền dân sự, chính trị mà Việt Nam là thành viên.

Quyền sống đã được ghi nhận trong nhiều bộ luật (BLHS, BLDS) của nước ta, hiện nay, được nâng lên thành quyền Hiến định, thể hiện sự tôn trọng quyền thiêng liêng nhất của con người là quyền sống, góp phần bảo đảm thực thi và nâng cao uy tín của Việt Nam trước cộng đồng quốc tế.

Điều 25 Hiến pháp Việt Nam năm 2013 quy định: “Công dân có quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí, tiếp cận thông tin, hội họp, lập hội, biểu tình. Việc thực hiện các quyền này do pháp luật quy định".

 Như vậy, ở Việt Nam, quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí được quy định cụ thể trong Hiến pháp và pháp luật, được bảo đảm thực hiện trong thực tế.

Tuy nhiên, khoản 4 Điều 15 Hiến pháp cũng quy định: “Việc thực hiện quyền con người, quyền công dân không được xâm phạm lợi ích quốc gia, dân tộc, quyền và lợi ích hợp pháp của người khác”. Ví dụ: lợi dụng quyền tự do ngôn luận để xúc phạm danh dự, uy tín, nhân phẩm của người khác thì tùy tính chất, mức độ, có thể bị xử lý vi phạm hành chính hoặc xử lý hình sự (tội vu khống).

Buổi giao lưu trực tuyến 'Quyền con người'

Hiến pháp năm 2013 sử dụng từ “mọi người” và từ “không ai” khi thể hiện quyền con người và dùng từ “công dân” khi quy định về quyền công dân.

Quyền con người thường được hiểu là những nhu cầu, lợi ích tự nhiên, vốn có và khách quan của con người được ghi nhận và bảo vệ trong pháp luật quốc gia và các thỏa thuận pháp lý quốc tế. Quyền công dân có nội hàm hẹp hơn so với quyền con người, do quyền công dân chỉ là những quyền con người được các nhà nước thừa nhận và áp dụng cho riêng công dân của mình.

Việc tách bạch và phân định rõ quyền con người với quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân như trên nhằm khẳng định giá trị, vai trò quan trọng của quyền con người, quyền cơ bản của công dân trong Hiến pháp; thể hiện quan điểm, nhận thức và quyết tâm của Việt Nam trong thực hiện cam kết tôn trọng, bảo đảm, bảo vệ và thúc đẩy quyền con người .

 Ông Trần Văn Bảy, Phó giám đốc Sở Tư pháp TP.HCM. Ảnh: Huyền Vi