Học luật để đòi lại công lý

Những vụ kiện mà một bên là người dân yếu thế, còn bên kia là những tập đoàn lớn với ngân sách tư vấn pháp lý hàng triệu USD thật không khác gì câu chuyện “chấu chấu đá xe”. Những vụ kiện này thường kéo dài đằng đẵng. Nhưng với sự bền bỉ của mình, những chàng và nàng “David” thân cô thế cô đã tự tìm hiểu luật pháp để giành phần thắng trước những gã khổng lồ “Goliath”.

Lão nông 16 năm “dùi mài kinh sử”

Mạng xã hội Trung Quốc thời gian qua tràn ngập những bình luận ngưỡng mộ về một nông dân 60 tuổi sống trong ngôi làng nhỏ ở tỉnh Hắc Long Giang (Trung Quốc). Ông đã dành 16 năm miệt mài học luật để kiện tập đoàn xả chất thải làm ô nhiễm đất của làng mình. Tờ Nhân Dân Nhật Báo cho biết ông Vương Ân Lâm là một nông dân bình thường trong ngôi làng Du Thụ Đồn ở ngoại ô TP Tề Tề Cáp Nhĩ, tỉnh Hắc Long Giang, Trung Quốc. Người đã đến lục tuần chỉ mới học tới lớp 3 và có một cuộc sống bình dị trong ngôi nhà chỉ tốn hơn 7 USD mỗi tháng, tờ Daily Mail cho biết.

Ông Vương đã khởi kiện tập đoàn quốc doanh Qihua. Đây là một tập đoàn nhà nước đầy quyền lực với 5.000 lao động, chuyên chế biến và kinh doanh khoáng sản với doanh thu hằng năm lên tới gần 300 triệu USD. Chính vì sự chêch lệch giữa nguyên đơn và bị đơn, vụ kiện kéo dài suốt nhiều năm này rõ ràng là không cân sức.

Từ năm 2001, tập đoàn Qihua đã xả khoảng 15.000-20.000 tấn chất thải hóa học mỗi năm vào gần khu đất của ông Vương khiến cho đất canh tác bị ô nhiễm. Ông Vương cho biết khi đang chơi bài và ăn uống với hàng xóm vào đêm giao thừa thì thấy nước bắt đầu rỉ vào nhà. Số lượng chất thải ô nhiễm này được cho là từ một nhà máy nhựa PVC ở gần làng Du Thụ Đồn. Theo một tài liệu của chính phủ, 71 ha đất ở làng Du Thụ Đồn do bị nhiễm canxi cacbua nên đã không thể trồng trọt được trong nhiều năm. Từ năm 2001 đến 2016, Tập đoàn Qihua vẫn tiếp tục xả nước thải đầy một vùng với diện tích 193 ha khiến cuộc sống người dân bị ảnh hưởng. Theo Tân Hoa xã, dân làng cho biết chất thải đã khiến cho một hồ nước gần làng trở nên gần như hoàn toàn không có sự sống.

Ngay sau khi phát hiện vụ ô nhiễm vào năm 2001, ông Vương đã trình báo lên chính quyền địa phương. Tuy nhiên, các quan chức yêu cầu ông phải đưa ra được những bằng chứng pháp lý cho thấy Tập đoàn Qihua vi phạm. Từ đó, ông quyết định tự học luật để đòi lại công bằng. “Tôi biết tôi là bên đúng nhưng không biết phía bên kia đã vi phạm luật gì hoặc có bằng chứng hay không” - tờ Daily Mail dẫn lời ông Vương.

Ông Vương Ân Lâm, 60 tuổi, đã dành 16 năm tự học luật để kiện công ty hóa chất nhà nước gây ô nhiễm. Ảnh: NHÂN DÂN NHẬT BÁO

Tập đoàn Qihua đã khiến cho hàng trăm hecta đất ở làng Du Thụ Đồn bị nhiễm canxi cacbua, không thể trồng trọt được trong nhiều năm. Ảnh: NHÂN DÂN NHẬT BÁO

Lúc đầu, do không có tiền mua sách nên ông phải ngồi cả ngày ở các hiệu sách địa phương để đọc, sau đó dùng giấy bút ghi lại các thông tin quan trọng. Người nông dân đã đọc rất nhiều sách luật, sử dụng từ điển để hiểu và thu thập chứng cứ. Ông trả tiền cho chủ hiệu sách bằng cách tặng họ các bao bắp ngô. Vào năm 2007, một công ty luật đã nhận tư vấn pháp lý miễn phí để giúp đỡ ông và dân làng. Năm năm sau, cuối cùng ông Vương đã nộp đơn kiện Tập đoàn Qihua.

Theo thông tin từ trung tâm trợ giúp pháp lý cho nạn nhân ô nhiễm, ông Vương thường bị tòa án địa phương và các cơ quan thanh tra ngó lơ, thậm chí còn bị tập đoàn cáo buộc ngược lại. Nhưng ông vẫn quyết tâm muốn đưa vụ việc này ra trước công lý. Vụ việc mất thêm tám năm nữa mới được đưa ra tòa. Tòa án quận Ngang Ngang Khê, TP Tề Tề Cáp Nhĩ cuối cùng đã xử ông Vương thắng kiện và trả công lý về cho người dân làng Du Thụ Đồn.

Tập đoàn Qihua phải xử lý ô nhiễm và bồi thường hơn 120.000 USD cho 55 gia đình trong làng. Dù vậy Qihua tuyên bố sẽ kháng án. Ông Vương khẳng định sẽ quyết tâm theo đuổi vụ kiện để tìm kiếm công lý cho mình và dân làng. “Chúng tôi chắc chắn sẽ giành chiến thắng. Dù cho chúng tôi có thua, chúng tôi vẫn sẽ tiếp tục chiến đấu” - ông Vương nói.

Nữ luật sư điều tra tay ngang

Erin Brockovich, một phụ nữ làm công việc giấy tờ cho một văn phòng luật sư, đã giúp cho vụ kiện của 648 người dân trong một thị trấn ở California (Mỹ) với tập đoàn khí đốt hàng đầu giành được thắng lợi.

Câu chuyện bắt đầu vào năm 1993, khi người phụ nữ tên Erin Brockovich được nhận vào làm vị trí nhỏ là nhân viên quản lý các tư liệu và giấy tờ tại hãng luật Masry & Vititoe, nơi đã giúp cô thắng trong một vụ kiện đòi bồi thường tai nạn giao thông. Erin không hề có một bằng cấp nào về luật. Tại thời điểm đó, danh hiệu duy nhất cô từng đoạt được là giải nhất cuộc thi hoa hậu bờ biển Thái Bình Dương ở California. Cô được giao nhiệm vụ thu thập tài liệu cho vụ mua bán nhà đất của một gia đình ở thị trấn Hinkley liên quan đến Công ty Pacific Gas & Electric (PG&E).

Bà Erin Brockovich, người phụ nữ giúp cho vụ kiện của người dân ở thị trấn Hinkley thành công. Ảnh: DAILY MAIL

Hinkley là một thị trấn nhỏ ở bang California, cách TP Los Angeles khoảng 195 km về phía đông bắc. Năm 1952, PG&E đã xây dựng một trạm bơm lớn tại thị trấn này với các hệ thống đường ống lớn để bơm khí đốt cho toàn bang. Từ năm 1952 đến 1966, công ty này đã sử dụng chromium 6, một loại hóa chất công nghiệp độc hại có thể gây bệnh ung thư, phục vụ cho các tháp làm mát được đặt dọc theo hệ thống ống bơm khí đốt. Khoảng 1,5 triệu m³ chất thải từ chromium 6 đã ngấm vào nguồn nước ngầm ở Hinkley. Vào năm 1987, dù phát hiện hóa chất độc hại này đã ngấm vào nguồn nước ngầm trong thị trấn nhưng PG&E vẫn lừa dối người dân bằng cách tuyên bố đây là loại khoáng chất không gây hại cho cơ thể, đồng thời khẳng định nguồn nước trong thị trấn tuyệt đối an toàn.

Trong quá trình tự tìm kiếm thông tin, Erin phát hiện ra rằng các gia đình ở Hinkley đều mắc phải những căn bệnh như ung thư, hô hấp, dị tật bẩm sinh,… Cô đã lái xe hơn 200 km từ Los Angeles đến thị trấn Hinkley để lấy mẫu nước về xét nghiệm. Kết quả cho thấy nguồn nước trong thị trấn đã bị nhiễm độc chromium 6. Sau nhiều lần rời khỏi văn phòng để đào sâu vụ án, Brockovich thậm chí suýt bị ông chủ đuổi việc. Tuy nhiên, chủ hãng luật là luật sư Edward L. Masry sau khi thấy được kết quả điều tra đã quyết định ủng hộ cô.

Dưới sự thuyết phục bền bỉ và các tư vấn về pháp lý mà Erin Brockovich tự học, 648 người dân ở Hinkley đã tham gia vào vụ kiện. Năm 1996, với phán quyết cuối cùng của tòa án, Công ty PG&E chấp nhận bồi thường, tổng cộng án phí và án phạt lên đến 333 triệu USD, con số cao kỷ lục trong lịch sử kiện tụng của Mỹ bấy giờ, đồng thời PG&E phải ngừng sử dụng chromium 6 và phải làm sạch môi trường ở thị trấn Hinkley.

Sau khi vụ kiện kết thúc, Erin Brockovich đã tiếp tục điều tra các cơ sở khác của PG&E. Với nỗ lực của mình, cô đã giúp cho người dân ở khu Kettleman, bang California, nơi người dân cũng mắc các bệnh lạ từ chất thải của chromium 6 do PG&E thải ra, khởi kiện thành công. Năm 2006, PG&E buộc phải chi 295 triệu USD bồi thường cho khoảng 1.100 người. Năm 2008, PG&E tiếp tục phải trả khoảng 20 triệu USD cho 100 người khiếu kiện khác.