Israel và bài toán người Kurd ở Iraq

Sau Chiến tranh thế giới thứ nhất, bộ phận người Kurd ở Trung Đông bị chia rẽ, sống rải rác ở các nước Iraq, Thổ Nhĩ Kỳ, Iran, Syria với tổng dân số khoảng 30 triệu người. Thổ Nhĩ Kỳ là nước có đông người Kurd nhất, 14 triệu người. Hàng chục năm nay, Thổ Nhĩ Kỳ, Iran, Syria rất vất vả ngăn chặn các phong trào đòi ly khai, độc lập của người Kurd.

Người Kurd giữa muôn trùng vây

Chính quyền trung ương Iraq gọi hành động tổ chức trưng cầu dân ý của Chính quyền Khu vực người Kurd (KRG) ở khu vực phía Bắc đất nước là bất hợp pháp. Trong khi đó, các nước Iran, Thổ Nhĩ Kỳ, Syria ngày càng thêm lo ngại vấn đề người Kurd ở Iraq châm ngòi cho làn sóng đòi độc lập của các cộng đồng người Kurd ở nước mình. Nhiều quốc gia Ả Rập cũng phản đối người Kurd ly khai. Cộng đồng quốc tế cũng lo ngại sự chia rẽ của Iraq sẽ tiếp tục đẩy khu vực chìm sâu vào cảnh hỗn loạn.

Giữa muôn trùng vây, 90% trong hơn ba triệu người Kurd tham gia bỏ phiếu vẫn dũng cảm đồng ý thành lập một quốc gia độc lập. Thế nhưng ngay cả Mỹ - một trong những đồng minh thân thiết nhất của người Kurd hiện nay - cũng không công nhận kết quả trưng cầu dân ý vừa qua ở phía Bắc Iraq. Washington tuyên bố sẽ tiếp tục ủng hộ một đất nước Iraq thống nhất. Sự hợp đồng tác chiến giữa lực lượng vũ trang người Kurd (Peshmerga) và binh sĩ Iraq đang giúp liên quân chống tổ chức Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS) trên đà thắng thế. Vì vậy Washington lo sợ người Kurd độc lập sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến cuộc chiến đánh IS.

Tay súng Peshmerga - lực lượng vũ trang của người Kurd ở miền Bắc Iraq nhìn về một áp phích đăng hình ảnh ông Masoud Barzani - lãnh đạo Chính quyền Khu vực người Kurd. Ảnh: AFP

Sự ủng hộ từ Israel

Dù bị khắp nơi phản bác, ý tưởng độc lập của người Kurd vẫn nhận được sự ủng hộ của một trong các nước có sức ảnh hưởng lớn trong khu vực, đó chính là Israel.

Hồi tháng 9 vừa qua, ngay từ khi người Kurd ở Iraq chưa tổ chức cuộc trưng cầu dân ý nhiều tranh cãi, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đã ra tuyên bố rằng Israel “ủng hộ các nỗ lực hợp pháp của người Kurd nhằm mưu cầu một nhà nước cho riêng mình”. Tại một cuộc họp báo chống khủng bố tháng trước, Bộ trưởng Tư pháp Israel Ayelet Shaked cũng tuyên bố ủng hộ người Kurd độc lập. “Một đất nước tự do cho người Kurd cần được hình thành, ít nhất ở Iraq. Điều này nằm trong quyền lợi của Mỹ và Israel. Đây là lúc Mỹ ủng hộ tiến trình này” - bà khẳng định.

Israel cũng có những lý do của riêng mình để ủng hộ người Kurd độc lập, hãng tin CNN phân tích. Israel và người Kurd ở Iraq đã bắt đầu hình thành mối liên hệ đặc biệt từ những năm đầu thành lập nhà nước Israel (1940-1950). Cộng đồng người Do Thái gốc Kurd đến Israel vào giai đoạn này vẫn giữ liên lạc với người thân ở Iraq. Chính quyền Israel kể từ thập niên 1960 đã bắt đầu tăng cường ủng hộ các nỗ lực đòi độc lập của người Kurd tại Iraq.

Mặt khác, Israel cũng có những toan tính về địa chính trị. Sự ủng hộ của chính quyền Israel đối với người Kurd cũng có thể nhằm tạo ra đối trọng với sự ủng hộ của Iraq cho Palestine, hãng tin CNN nhận định. Bên cạnh đó, việc người Kurd giành lại được độc lập cũng sẽ tăng rủi ro bất ổn cho Iran - đối thủ nguy hiểm nhất của Israel trong khu vực. Theo nhà nghiên cứu Seth Frantzman tại Trung tâm Nghiên cứu các vấn đề quốc tế Rubin, chính quyền Israel sẽ hoan nghênh sự ra đời của thêm một quốc gia trong khu vực có cùng các mối lo với đất nước Do Thái, trong đó có sự đe dọa từ Iran.

Tuy nhiên, theo đánh giá của tờ The Washington Post, người Kurd cũng khó có thể lạc quan thái quá trước những lời lẽ ủng hộ từ Thủ tướng Netanyahu. Hiện tất cả sự ủng hộ chỉ mới nằm ở lời nói. Cũng không có điều gì đảm bảo chính quyền Israel sẽ ra tay bảo vệ người Kurd một khi quân đội các nước Thổ Nhĩ Kỳ, Iran, Iraq hiện thực hóa lời đe dọa dùng vũ lực. Theo The Washington Post, Israel sẽ không mạo hiểm sử dụng kho khí tài quân sự để bảo vệ người Kurd trong khi bản thân đất nước Do Thái luôn bị Iran và Hezbollah đe dọa từng ngày. Còn viễn cảnh Israel can thiệp quân sự hiển nhiên nằm ngoài sức tưởng tượng.

THIÊN ÂN