Truyền thông nhà nước Iran ngày 31-7 đưa tin lãnh đạo chính trị Hamas - ông Ismail Haniyeh đã bị ám sát tại thủ đô Tehran (Iran), theo hãng tin Al-Jazeera. Phía Iran và Hamas cáo buộc Israel đứng sau vụ ám sát.
Tuy nhiên, giới quan sát cho rằng vụ ám sát ông Ismail Haniyeh - một trong những đầu óc chính trị sắc bén nhất của nhóm Hamas - sẽ không ảnh hưởng nhóm này về lâu dài.
Theo hãng tin Reuters, Hamas có một số ứng cử viên có thể thay thế ông Haniyeh, nổi bật nhất trong số đó là ông Khaled Meshaal - cựu lãnh đạo Hamas và cũng là nhân vật sống sót sau vụ ám sát của Israel ở Jordan năm 1997. Ông Meshaal hiện đang cư trú tại Qatar.
Các nguồn tin Hamas cũng cho biết ông Meshaal dự kiến sẽ được chọn làm lãnh đạo tối cao của Hamas để thay thế ông Ismail Haniyeh.
Từng bị Israel ám sát hụt
Ông Meshaal (68 tuổi) là nhà lãnh đạo chính trị lưu vong của Hamas trong thời gian dài, một chức vụ cho phép ông đại diện cho Hamas tại các cuộc họp với các chính phủ nước ngoài trên khắp thế giới. Ông là một nhân vật quan trọng của nhóm này trong nhiều thập niên và được đánh giá là nhân vật có lập trường rất cứng rắn của nhóm.
Là người phản đối gay gắt tiến trình hòa bình với Israel, ông Meshaal rời Bờ Tây vào năm 1967 để đến Kuwait và gia nhập Tổ chức Huynh đệ Hồi giáo - nhóm Hồi giáo lâu đời nhất ở Trung Đông.
Ông tham gia thành lập Hamas kể từ những năm cuối của thập niên 1980 và trở thành một trong những nhân vật cấp cao của nhóm này kể từ đó.
Tiếp đó, đến năm 1997, theo chỉ thị của Thủ tướng Israel - ông Benjamin Netanyahu, cơ quan tình báo Mossad của Israel cố gắng ám sát ông Meshaal bằng cách tiêm thuốc độc chết người vào tai ông Meshaal khi ông này đang đi trên đường ở TP Amman (thủ đô Jordan). Hai điệp viên Mossad sau đó bị chính quyền Jordan bắt giữ.
Vụ ám sát nhằm vào nhân vật cấp cao chủ chốt của Hamas đã khiến Vua của Jordan khi đó là ông Hussein bin Talal vô cùng tức giận, đến mức tuyên bố sẽ treo cổ những kẻ giết người và hủy bỏ hiệp ước hòa bình với Israel nếu thuốc giải không được giao nộp, theo hãng tin AFP.
Dưới sức ép của Mỹ và Jordan, ông Netanyahu cuối cùng đã giao thuốc giải cho Meshaal, nhằm để phía Jordan thả các điệp viên Mossad.
Hoạt động này đã gây ra một cuộc khủng hoảng ngoại giao giữa Israel và Jordan và được coi là một trong những thất bại ê chề nhất của cơ quan tình báo Israel.
Năm 1999, ông Meshaal cùng với các thủ lĩnh Hamas khác bị trục xuất khỏi Jordan và tìm nơi ẩn náu ở Syria. Tại đây, ông Meshaal được chọn làm lãnh đạo chính trị của Hamas vào năm 2004 sau khi các lãnh đạo chính trị Hamas là Sheikh Yassin và Abdel Aziz al-Rantisi bị ám sát cùng năm.
Đến tháng 1-2012, ông Meshaal rời Syria để phản đối chiến dịch của Tổng thống Syria Bashar al-Assad đối phó phong trào nổi dậy của người Hồi giáo dòng Sunni, và tới lưu trú ở Qatar.
Tháng 12 cùng năm, ông Meshaal lần đầu tiên quay trở lại Dải Gaza sau 45 năm biệt xứ để tham dự lễ kỷ niệm 25 năm thành lập Hamas. Tại Gaza, ông tái khẳng định việc từ chối công nhận nhà nước Do Thái Israel.
Đối với những người ủng hộ Palestine, ông Meshaal và ban lãnh đạo Hamas là những chiến binh đấu tranh cho sự nghiệp giải phóng khỏi sự kiểm soát của Israel, khi ngoại giao quốc tế không có tác dụng.
Địa vị của ông Meshaal càng được nâng tầm khi hôm 31-7 Tổng thống Chính quyền Palestine - ông Mahmoud Abbas và Bộ trưởng Hussein al-Sheikh đã đích thân gọi điện để gửi lời chia buồn về cái chết của ông Haniyeh.
Còn ai khác nữa?
Theo Reuters, ngoài ông Meshaal, ông Khalil al-Hayya (một quan chức cấp cao khác của Hamas đang hoạt động tại Qatar và là người dẫn đầu trong các cuộc đàm phán ngừng bắn với Israel) cũng là có thể được lựa chọn trở thành lãnh đạo, vì ông được lòng Iran và các đồng minh trong khu vực.
Theo đài ABC News, ông al-Hayya có công trong việc hàn gắn quan hệ của Hamas với “trục kháng chiến” do Iran lãnh đạo, vốn đã bị mờ nhạt dần khi phía Hamas ủng hộ phe đối lập chống lại Tổng thống Assad. Ông al-Hayya cũng có quan hệ tốt với Thổ Nhĩ Kỳ và Hezbollah.
Theo trang Ynet News (Israel), ông Mousa Abu Marzouk, phó của Haniyeh, là một ứng cử viên hàng đầu khác. Ông này đóng một vai trò quan trọng trong các cuộc đàm phán giữa Israel và Hamas.
Ngoài ra, trong danh sách ứng viên tiềm năng còn có ông Razzy Hamad - thành viên văn phòng chính trị của Hamas và là từng người phát ngôn của ông Haniyeh vào năm 2006.
