Như đã phản ánh, tại cuộc họp do TAND Tối cao tổ chức ngày 8-2 đã thông qua việc sẽ ban hành thông tư hướng dẫn hình thức bố trí phòng xử án theo hướng luật sư (LS) ngồi ngang hàng với kiểm sát viên (KSV). Như vậy là mong ước của giới LS về một chỗ ngồi bình đẳng tại tòa sắp có hướng dẫn chính thức để thực hiện đồng bộ.
TAND Tối cao sẽ hướng dẫn cụ thể
Cuộc họp có sự tham gia của lãnh đạo VKSND Tối cao, Bộ Tư pháp, Ủy ban Tư pháp của Quốc hội, Hội Luật gia Việt Nam và một số cơ quan khác. Kết quả cuộc họp cho thấy các cơ quan đều thống nhất việc TAND Tối cao sẽ ban hành thông tư hướng dẫn để thực hiện trong toàn ngành. Tuy nhiên, dự thảo thông tư này vẫn phải được đưa vào quy trình xây dựng và ban hành theo Luật Ban hành văn bản pháp quy theo luật định.
Dự thảo thông tư gồm có ba chương và 12 điều. Trong đó sẽ hướng dẫn hình thức bố trí chỗ ngồi phòng xử án áp dụng đối với vụ án hình sự thông thường, vụ án hình sự mà bị cáo là người dưới 18 tuổi (Tòa Gia đình và người chưa thành niên). Tiếp đó là chỗ ngồi phòng xử đối với vụ án hành chính, dân sự, phòng họp giải quyết việc dân sự, phòng xử án giám đốc thẩm, tái thẩm; chỗ ngồi phòng họp xem xét, quyết định áp dụng biện pháp xử lý hành chính, phòng họp kiểm tra việc giao nộp, tiếp cận, công khai chứng cứ và hòa giải. Mỗi loại phòng xử án có khác nhau tùy thành phần tham gia nhưng tất cả đều theo hướng bàn của LS ngồi ngang hàng với KSV.
Thông tư cũng sẽ quy định kinh phí triển khai từ ngân sách nhà nước nhưng bảo đảm tiết kiệm. Lộ trình làm được thực hiện theo các đề án cụ thể của TAND Tối cao. Quá trình làm có vướng mắc thì các tòa phản ánh cho TAND Tối cao để được giải thích, hướng dẫn kịp thời...
Theo thống kê sơ bộ hiện nay, tòa án ở một số địa phương đã và đang thay đổi chỗ ngồi mới theo chỉ đạo của TAND Tối cao. Riêng TP.HCM có ba TAND cấp quận/huyện và Tòa Gia đình và người chưa thành niên đã thay đổi chỗ ngồi của KSV và LS ngang nhau, cùng kiểu dáng, kích thước.
Chỗ ngồi mới tại phòng xử Tòa Gia đình và người chưa thành niên, TAND TP.HCM. Ảnh: NGÂN NGA
Càng sớm càng tốt
Cũng như nhiều diễn đàn trước đây trên Pháp Luật TP.HCM, rất nhiều ý kiến đã thể hiện sự đồng tình với việc TAND Tối cao sắp ban hành thông tư.
“Tôi cảm thấy vô cùng vui mừng. Bởi sau nhiều ngày chờ đợi thì cuối cùng cũng đã sắp có hướng dẫn để thực hiện chỗ ngồi bình đẳng” - LS Nguyễn Hồng Hà (Phó Chủ nhiệm Đoàn LS tỉnh Khánh Hòa) nói. Theo LS Hà, trong vụ án hình sự nói riêng, chỗ ngồi ngang bằng sẽ bảo đảm sự bình đẳng về mặt hình thức. Nó còn giúp người bào chữa có được tâm lý tốt khi tranh luận, bảo vệ cho thân chủ. Có như vậy thì mới cụ thể hóa nguyên tắc tranh tụng trong xét xử theo khoản 5 Điều 103 Hiến pháp 2013.
Theo một thẩm phán TAND TP.HCM, việc ban hành thông tư hướng dẫn hình thức bố trí phòng xử án để có sự thống nhất giữa các tòa làm càng sớm càng tốt. Bởi lẽ đây là thay đổi không chỉ giới LS mà ngay cả thẩm phán và ngành tòa án cũng mong muốn. Trước đây nhiều ý kiến trong ngành kiểm sát phản đối vì cho rằng tại tòa KSV ngoài việc giữ quyền công tố còn có vai trò kiểm sát hoạt động tố tụng của tòa. Mô hình này khác với chức năng chỉ có quyền công tố tại tòa của nước ngoài, không nên áp dụng theo. Nhưng đến nay họ cũng đã thay đổi suy nghĩ, bởi suy cho cùng làm tốt chức năng của mình mới là bản chất, chỗ ngồi chỉ là hình thức tượng trưng. Theo thẩm phán này, hãy để cho LS ngồi ngang hàng VKS trong các phiên tòa để họ được bình đẳng cả về hình thức lẫn nội dung.
LS Bùi Quang Nghiêm (Phó Chủ nhiệm Đoàn LS TP.HCM) và LS Trần Hải Đức (Đoàn LS TP.HCM) cùng nhận định: “Sự bình đẳng phải bắt đầu từ chỗ ngồi, đây là điều không phải bàn cãi”. Vì vậy theo LS Nghiêm, việc TAND Tối cao sớm ban hành quy chuẩn bố trí lại chỗ ngồi là rất cần thiết. Vì ngoài chỗ ngồi thì còn phải quan tâm đến tổng thể phòng xử án như bục xét xử, bảng tên… LS Đức cũng lưu ý cơ quan soạn thảo thông tư cần nghiên cứu thêm tình huống nhiều phiên tòa hình sự có rất nhiều LS tham gia và 2-3 KSV ngồi công tố. Khi ấy phải bố trí chỗ ngồi sao cho hài hòa và vẫn bảo đảm bình đẳng, ngang quyền.
| Hơn 15 năm đeo đuổi chuyện chỗ ngồi Hơn 15 năm trước, Pháp Luật TP.HCMlà tờ báo đầu tiên đặt vấn đề luật sư phải ngồi ngang hàng với kiểm sát viên ra để bàn luận. Đó là thời điểm trước khi Nghị quyết 08/2003 của Bộ Chính trị về cải cách tư pháp ra đời. Ngày ấy, ngoài các vấn đề về hình thức phiên tòa như bỏ chiếc áo tù khi ra tòa, thay vành móng ngựa bằng bục xét xử, báo đã có nhiều bài, loạt bài khơi gợi về chủ đề này. Suốt từ đó đến nay chúng tôi luôn đeo đuổi, đau đáu và tiếp tục cổ súy, tiến tới hiện thực hóa đề xuất. Mỗi khi có cơ hội là chúng tôi lại đào xới, tranh thủ ý kiến của các chuyên gia, người dân và những cấp quản lý. Bởi chúng tôi hiểu rằng chỗ ngồi không chỉ thể hiện bình đẳng về hình thức mà còn là vị thế của hai bên buộc tội và gỡ tội. Quan trọng hơn nó đáp ứng được hình thức cho một phiên tòa tranh tụng thực sự theo tinh thần cải cách tư pháp, bảo đảm cao nhất quyền con người. Năm 2006, TAND tỉnh Bình Dương là nơi đặt viên gạch đầu tiên cho mô hình tiến bộ này. Báo tiếp tục thể hiện sự ủng hộ và cổ súy, rất tiếc là sự thí điểm ấy sau đó đã không được nhân rộng. Trong một lần trò chuyện, ông Nguyễn Thanh Tùng (nguyên Chánh án TAND tỉnh Bình Dương, hiện là vụ trưởng Vụ Công tác phía Nam - TAND Tối cao) kể: “Dù thất bại nhưng ngay lúc đó tôi đã dự đoán rằng mô hình này chắc chắn sẽ thành hiện thực”. Đến năm 2013 TAND TP Đà Nẵng cũng triển khai mô hình này sau quá trình “thai nghén” từ ba năm trước đó. Trước hai sự kiện này, báo luôn sát cánh, tiếp tục ghi nhận nhiều ý kiến ủng hộ, trong đó có nhiều người tiến hành tố tụng. Hôm nay, không chỉ giới LS phấn khởi mà chắc chắn những người đi tiên phong cũng cảm thấy vui mừng vì “đứa con tinh thần” của mình đã thành hình. Thế mới thấy rằng khi điều gì tiến bộ, hợp lý và phù hợp với xu hướng chung ắt sẽ được thừa nhận. THANH TÙNG ______________________________ Tôi rất mừng! Sau khi thăm qua một số mô hình phòng xử án ở nước ngoài và nghiên cứu nhiều tài liệu liên quan, tôi đã tự làm bản vẽ thể hiện mô hình trên giấy gửi kèm công văn ra TAND Tối cao xin ý kiến. Đọc đề xuất của tôi, một phó chánh án TAND Tối cao đã xác nhận vào công văn gửi lại, cho phép được làm thí điểm. Đó chính là cơ sở giúp tôi có động lực theo đuổi ý tưởng. Sau khi thí điểm ở hai huyện, chúng tôi đã làm ngay tại TAND tỉnh với mong muốn sẽ nhân rộng ra toàn tỉnh nhưng không được. Tôi rất mừng vì sau khi có thông tư, cả nước sẽ được triển khai đồng bộ. Ông NGUYỄN THANH TÙNG, Đáng lẽ phải làm sớm Lúc ấy chúng tôi trăn trở phải bố trí phòng xử án như thế nào đó để bảo đảm sự bình đẳng giữa bên buộc tội và bên gỡ tội. Ban đầu cũng có nhiều quan điểm khác nhau bởi để thay đổi một mô hình, một tư tưởng đã ăn sâu là cực kỳ khó khăn. Trong khi chúng tôi quan điểm là KSV ngồi ở vị trí nào cũng có thể kiểm sát hoạt động của HĐXX được, còn khi tranh tụng thì phải bình đẳng. Đây là mô hình xét xử tiến bộ mà đáng lẽ chúng ta đã phải áp dụng từ lâu. Một lãnh đạo TAND TP Đà Nẵng |
