Nước mắm truyền thống có quyền khởi kiện Vinastas

Việc Vinastas công bố thông tin 67% mẫu nước mắm do hội này khảo sát bị nhiễm asen vượt mức cho phép đã khiến người tiêu dùng hoang mang, gây thiệt hại cho các cá nhân, doanh nghiệp (DN) sản xuất, kinh doanh nước mắm trong cả nước. Đến ngày 22-10, thông tin trên bị bác bỏ khi Bộ Y tế công bố kết quả 247/247 (100%) mẫu nước mắm lấy tại năm tỉnh, thành hoàn toàn không có asen vô cơ (thạch tín) vượt ngưỡng.

Với hành vi thông tin sai sự thật, Vinastas và các cá nhân liên quan có thể phải chịu trách nhiệm pháp lý như thế nào?

Thứ nhất, về xử phạt vi phạm hành chính, việc công bố thông tin sai sự thật của Vinastas có thể xem là hành vi truyền thông về an toàn thực phẩm không chính xác, không đúng sự thật. Cá nhân, tổ chức thực hiện hành vi này sẽ bị xử phạt hành chính từ 5 triệu đến 10 triệu đồng và có thể bị áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả như buộc thu hồi để tiêu hủy tài liệu, ấn phẩm vi phạm (căn cứ theo quy định tại khoản 2, 3 Điều 27 Nghị định 178/2013 về xử phạt vi phạm hành chính về an toàn thực phẩm).

Trường hợp có một bên thứ ba là DN khác thao túng vấn đề này thì đây được coi là một hành vi cạnh tranh không lành mạnh theo quy định Luật Cạnh tranh 2004. Điều 43 Luật Cạnh tranh 2004 quy định: “Cấm DN gièm pha DN khác bằng hành vi trực tiếp hoặc gián tiếp đưa ra thông tin không trung thực, gây ảnh hưởng xấu đến uy tín, tình trạng tài chính và hoạt động kinh doanh của DN đó”. Và DN “đứng sau” có hành vi này có thể bị xử phạt vi phạm hành chính từ 10 triệu đến 50 triệu đồng. Nếu hành vi vi phạm được thực hiện trên phạm vi từ hai tỉnh, TP trực thuộc trung ương trở lên thì mức phạt sẽ nâng lên thành 50 triệu đến 100 triệu đồng. Các hình thức xử phạt bổ sung có thể là: Tịch thu tang vật, phương tiện được sử dụng để thực hiện hành vi vi phạm bao gồm cả tịch thu khoản lợi nhuận thu được từ việc thực hiện hành vi vi phạm, buộc cải chính công khai (căn cứ theo quy định tại Điều 31 Nghị định 71/2014 về xử lý vi phạm pháp luật trong lĩnh vực cạnh tranh).

Các DN sản xuất, xuất khẩu nước mắm truyền thống Việt Nam hoàn toàn có quyền yêu cầu Vinastas bồi thường thiệt hại. Ảnh: P.NAM

Thứ hai, Vinastas là một tổ chức hội nên theo quy định tại Điều 40 Nghị định 45/2010, nếu một cá nhân trong hội lợi dụng danh nghĩa hội để hoạt động trái pháp luật thì tùy theo tính chất, mức độ vi phạm mà bị xử lý kỷ luật, xử phạt vi phạm hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Trường hợp gây thiệt hại về vật chất thì phải bồi thường theo quy định của pháp luật.

Do đó, qua điều tra nếu phát hiện những cá nhân cụ thể tham gia vào việc thông tin sai sự thật về việc nước mắm nhiễm asen thì họ có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về “Tội đưa hoặc sử dụng trái phép thông tin mạng máy tính, mạng viễn thông, mạng Internet” tại Điều 226 Bộ luật Hình sự 1999 sửa đổi 2009 nếu đáp ứng đủ các điều kiện cấu thành tội này. Trường hợp phạm tội có tổ chức/thu lợi bất chính từ 100 triệu đồng trở lên/gây hậu quả rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng… thì bị phạt tù từ hai năm đến bảy năm. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 20 triệu đến 200 triệu đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ một năm đến năm năm.

Cuối cùng, nếu chứng minh được các thiệt hại về uy tín và doanh thu, các DN sản xuất, xuất khẩu nước mắm truyền thống Việt Nam hoàn toàn có quyền yêu cầu Vinastas bồi thường thiệt hại theo quy định về bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng quy định tại Chương XXI Bộ luật Dân sự. Trường hợp Vinastas không đồng ý bồi thường, các DN có quyền khởi kiện đến tòa án có thẩm quyền giải quyết theo quy định pháp luật. Các chủ thể bị xâm phạm quyền lợi còn có thể yêu cầu Vinastas phải đăng thông tin đính chính một cách đầy đủ, rõ ràng nhằm trấn an dư luận và xin lỗi người tiêu dùng trên các phương tiện thông tin đại chúng.

LS NGUYỄN VĂN HẬU, Chủ tịch Trung tâm Trọng tài thương mại luật gia Việt Nam