Lý, tình trong vụ cấm học vì phôtô giáo trình

Chiều 14-2, Trường Đại học (ĐH) Luật TP.HCM phát đi thông cáo báo chí về vụ đình chỉ học tập một năm đối với sinh viên (SV) phôtô tám cuốn giáo trình. Trong thông cáo, trường này khẳng định vẫn kiên quyết đình chỉ học tập cô SV phôtô giáo trình.

“Phôtô tám cuốn nghĩa là vi phạm tám lần”

Trong thông cáo, ĐH Luật khẳng định: “Nhà trường kiên quyết xử lý để ngăn chặn nhằm cảnh báo, tăng tính hiệu quả giáo dục, giúp SV nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật ngay từ khi ngồi trên ghế nhà trường, đặc biệt là đối với SV ngành luật - những người trong tương lai có thể trở thành những người bảo vệ, thực thi công lý”.

“Có ý kiến cho rằng đây là một hình thức kỷ luật quá nghiêm khắc. Chúng tôi cho rằng đối với SV này, nếu việc vi phạm chỉ mang tính hiện tượng, vi phạm lần đầu và duy nhất thì đây có thể xem là một hình thức kỷ luật nghiêm khắc. Tuy nhiên, SV NTNA đã nhiều lần phôtô nhiều giáo trình của nhà trường, không những chỉ để sử dụng cho cá nhân mà còn chuyển giao để người khác tiếp tục sử dụng” - thông cáo nêu.

Thông cáo nhấn mạnh: “Nữ SV này đang học năm thứ hai và đã phôtô tám cuốn sách của tám đầu giáo trình khác nhau, nghĩa là SV này không chỉ vi phạm một lần mà là tám lần trong tám môn học khác nhau. Không những thế, SV này còn lôi kéo các SV khác vi phạm pháp luật sở hữu trí tuệ, chuyển giao lại các tác phẩm vi phạm bản quyền cho SV năm thứ nhất. Dù bạn SV năm thứ nhất đã từ chối nhận vì biết là vi phạm nội quy của nhà trường, nữ SV này vẫn khuyến khích và thuyết phục để bạn SV năm thứ nhất nhận giáo trình phôtô”.

Thông cáo cho rằng hiệu trưởng cơ sở giáo dục ĐH có quyền căn cứ nội dung của quy chế này xây dựng quy chế, quy định cụ thể về công tác SV phù hợp với chức năng, nhiệm vụ và thực tiễn công tác tổ chức giáo dục và đào tạo của nhà trường.

Sinh viên tham khảo tài liệu trong thư viện. Ảnh: TL

Phôtô để học là sai nhưng kỷ luật quá nặng

Luật sư (LS) Phạm Vũ Khánh Toàn, Trưởng Văn phòng LS Phạm và Liên danh (nơi có kinh nghiệm chuyên sâu về lĩnh vực sở hữu trí tuệ), khẳng định việc phôtô sách, giáo trình để học tập là vi phạm bản quyền.

Nhiều người cho rằng giáo trình không phải là tác phẩm sáng tác “cao siêu” gì để mà bảo hộ bản quyền. Hiểu vậy là sai! LS Khánh Toàn phân tích: Điều 14 Luật Sở hữu trí tuệ bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm văn học, khoa học, sách giáo khoa, giáo trình... Điều 28 luật này cũng quy định các hành vi xâm phạm quyền tác giả bao gồm “sao chép tác phẩm mà không được phép”, “phân phối bản sao tác phẩm mà không được phép”...

“Tuy nhiên, không phải việc sao chép nào cũng sai. Luật có cho phép một số trường hợp được sao chép, trong đó “tự sao chép một bản nhằm mục đích nghiên cứu khoa học, giảng dạy của cá nhân” thì không phải xin phép, không phải trả tiền nhuận bút, thù lao (Điều 25 Luật Sở hữu trí tuệ). Sao chép một bản là trọn bản, 100% các trang đều được chấp nhận. Do luật không cho sao chép nhằm mục đích “học tập” nên việc SV sao chép để học là vi phạm bản quyền.

LS Châu Huy Quang (Công ty RAJAH & TANN LCT, chuyên về lĩnh vực sở hữu trí tuệ) phân tích: Đúng là nữ SV này có vi phạm Luật Sở hữu trí tuệ. Tuy nhiên, nặng lắm thì cô cũng chỉ bị xử phạt hành chính trong lĩnh vực quyền tác giả. Hoặc cô phải bồi thường dân sự nếu tác giả, chủ sở hữu chứng minh được thiệt hại và rằng việc sao chép tác phẩm của nữ sinh này làm ảnh hưởng đến quyền khai thác thương mại của họ. “Việc ĐH Luật TP.HCM căn cứ nội quy riêng để buộc ngưng học một năm là quá khắt khe. Chế tài này cũng không phù hợp để xử lý đối với hành vi vi phạm quyền tác giả” - LS Quang nhận định.

Căn cứ pháp lý của trường không vững

ThS Trần Tuấn Duy (Học viện Cán bộ TP.HCM) phân tích: Hành vi phôtô của em SV này rõ ràng đã vi phạm khoản 2 Điều 8 nội quy nhà trường. Tuy nhiên, xét theo quy chế SV (ban hành kèm Thông tư 10/2016 của Bộ GD&ĐT) thì hành vi của em này có thể chỉ bị khiển trách hoặc tối đa là cảnh cáo vì em mới vi phạm lần đầu.

Thông tư 10 không liệt kê cụ thể vi phạm bản quyền nhưng có ghi “vi phạm khác”. Theo khoản 3 Điều 9 thì hình thức đình chỉ học tập chỉ áp dụng ba trường hợp: Một là đang bị cảnh cáo mà vẫn vi phạm; hai là vi phạm nghiêm trọng các hành vi SV không được làm; ba là vi phạm pháp luật bị xử phạt tù nhưng cho hưởng án treo.

Trường hợp SV NTNA là vi phạm lần đầu. Trước đó SV này chưa từng bị nhắc nhở, chưa từng bị kỷ luật khiển trách, cũng chưa từng bị cảnh cáo. SV này cũng không bị phạt tù vì xâm phạm bản quyền (trường hợp ba). Lập luận của nhà trường “phôtô tám lần nghĩa là vi phạm tám lần” là hoàn toàn không chính xác.

“Liệu việc phôtô tám cuốn giáo trình khác nhau để học và mang tặng người khác có bị xem là trường hợp thứ hai “vi phạm nghiêm trọng các hành vi SV không được làm” theo nội quy của Trường ĐH Luật TP.HCM? Dựa trên tiêu chí nào mà trường đánh giá việc phôtô tám cuốn giáo trình là vi phạm nghiêm trọng? Nếu trường không có quy định rõ ràng từ trước thì việc xử lý nặng như vậy là không phù hợp” - ThS Trần Tuấn Duy nói.

Cũng cần lưu ý thêm rằng Thông tư 10/2016 ban hành năm 2016, còn nội quy của ĐH Luật lại có từ năm 2012. Đúng ra, sau khi có Thông tư 10/2016 thì nhà trường cần ban hành nội quy mới để cụ thể hóa thông tư này và làm căn cứ để xử lý vi phạm của SV.

“Một quyết định kỷ luật nếu chưa đạt về tình cũng phải ổn về lý; đằng này cả lý và tình đều chưa ổn thì quyết định ấy cần phải được Bộ GD&ĐT xem lại” - một chuyên gia luật chia sẻ.