Đổi mới tổ chức và hoạt động của các cơ quan tư pháp để quyền tiếp cận công lý của người dân được thực hiện hiệu quả hơn là nội dung mà các chuyên gia quốc tế và Việt Nam trao đổi tại hội thảo “Mô hình tổ chức cơ quan tư pháp” ngày 3-5 do Bộ Tư pháp tổ chức.
Bàn về mô hình tòa án sơ thẩm khu vực, một số chuyên gia cho rằng nó sẽ hạn chế khả năng tiếp cận tòa án của người dân ở một số địa bàn vùng sâu, vùng xa do “cách trở về địa lý giữa khu dân cư và tòa án”. TS Tô Văn Hòa (ĐH Luật Hà Nội) lưu ý về thẩm quyền xét xử của tòa án sơ thẩm khu vực quá rộng, từ các vụ việc đơn giản đến những vụ việc phức tạp. Càng nâng thẩm quyền tòa án sơ thẩm khu vực sẽ càng làm cho tòa án này xa dân hơn. “Một hệ thống tòa án nếu không có khả năng giải quyết một cách kịp thời các tranh chấp cho dù nhỏ của người dân thì cũng không phải là một hệ thống tòa án hiệu quả” - ông Hòa nhận định.
GS Liling Yue (ĐH Chính pháp, Bắc Kinh, Trung Quốc) cho biết: Tại Trung Quốc, ngoài bốn cấp TAND (tối cao, cấp cao, trung cấp, sơ cấp), các tòa sơ cấp còn thành lập hơn 30.000 đơn vị trực thuộc là các TAND ở thị xã, thị trấn và thôn bản nằm dưới cấp huyện để người dân có điều kiện “tiếp cận rộng rãi với hệ thống tòa án”. Do đó, có thể cân nhắc việc lập các chi nhánh của tòa án sơ thẩm khu vực ở cơ sở để đưa tòa án đến gần với dân hơn.
Về việc chuyển đổi VKS thành Viện công tố, GS-TS Đào Trí Úc (khoa Luật, ĐH Quốc gia Hà Nội) cho rằng Hiến pháp hiện hành và trong dự thảo sửa đổi, bổ sung không chuyển VKS thành Viện công tố. Tuy nhiên, đổi mới tổ chức hệ thống VKSND cần tách bạch rõ giữa cơ quan thực hiện chức năng công tố và cơ quan thực hiện chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp. Kinh nghiệm một số nước châu Mỹ La tinh (Colombia, Ecuador) đã tổ chức thành hai cơ quan riêng: Cơ quan có chức năng giám sát chung và bảo vệ quyền hiến định của công dân và cơ quan công tố. VN có thể đi theo xu hướng này, đồng thời tổ chức hệ thống cơ quan công tố gắn với hoạt động điều tra để tăng cường trách nhiệm công tố. Có hai phương án: Thứ nhất, hình thành cơ quan công tố với chức năng chỉ đạo cơ quan điều tra và các hoạt động điều tra như mô hình nhiều nước trên thế giới. Thứ hai, trong cơ cấu tổ chức VKSND thì cơ quan công tố có vị trí độc lập, tách khỏi cơ quan có chức năng kiểm sát các hoạt động tư pháp; xây dựng mối quan hệ tố tụng chặt chẽ giữa điều tra viên và công tố viên phụ trách vụ án mà trách nhiệm cuối cùng về kết quả truy tố thuộc về cơ quan công tố.
BÌNH MINH
