Trung Quốc ‘ngăn sông cấm chợ’ ở biển Đông

Trung Quốc (TQ) vừa ra kế hoạch sửa đổi Luật An toàn giao thông hàng hải năm 1984 của nước này. Trong dự thảo của luật này, TQ ngang nhiên ra các quy định nhằm cấm một số tàu nước ngoài đi qua biển Đông.

Trao đổi với Pháp Luật TP.HCM, TS Trần Thăng Long, ĐH Luật TP.HCM, nói: “Xét về diễn biến trên biển Đông những năm qua thì có thể thấy đây là bước đi tiếp theo có tính toán trong chuỗi hành vi độc chiếm, kiểm soát biển Đông”.

Không phù hợp với Công ước Luật Biển 1982

. Phóng viên: Thưa ông, văn phòng pháp lý Quốc vụ viện TQ khăng khăng cho rằng những thay đổi này sẽ phù hợp với Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển?

+ TS Trần Thăng Long: Lập luận của TQ khi ban hành dự thảo Luật An toàn hàng hải (sửa đổi) có thể dựa trên quy định tại Điều 25 Công ước 1982. Theo đó, trong trường hợp nhằm ngăn cản việc đi qua gây hại, quốc gia có thể tiến hành các hoạt động cần thiết để ngăn cản chúng cũng như tạm thời đình chỉ việc thực hiện quyền đi qua không gây hại của tàu thuyền nước ngoài tại các khu vực nhất định vì lý do an ninh. Điều đáng nói là ngoài việc cấm tàu nước ngoài đi qua lãnh hải, TQ còn dự định đặt ra các quy định riêng áp đặt sự kiểm soát rất chặt chẽ trong vùng biển của nước này. Và điều đó hoàn toàn không phù hợp với Công ước Luật Biển 1982 nếu nó tạo ra cơ sở pháp lý cho các cơ quan thực thi pháp luật về biển của nước này tùy tiện áp dụng và tự ý ngăn chặn các hoạt động bình thường của mọi tàu thuyền nước ngoài, kể cả tàu quân sự trong các vùng biển của TQ hoặc TQ tự cho là của mình.

. Cụ thể là không phù hợp thế nào?

+ Quy định tại Điều 17 nêu rõ tàu thuyền mang cờ của tất cả quốc gia, dù có biển hay không có biển đều được hưởng quyền đi qua không gây hại trong vùng lãnh hải của một quốc gia ven biển, bao gồm quyền đi qua lãnh hải để vào nội thủy, đi từ nội thủy ra lãnh hải và đi qua lãnh hải mà không vào nội thủy và được áp dụng cho mọi loại tàu thuyền.

Đồng thời quyền này chỉ bị cấm và không được thực hiện khi làm phương hại đến hòa bình, trật tự hay an ninh của quốc gia ven biển. Tất nhiên các hành vi vi phạm được liệt kê cụ thể tại Điều 19 của công ước này chứ không phải anh muốn áp đặt sao áp đặt.

Điều 24 Công ước 1982 đã quy định rõ quốc gia ven biển không được cản trở quyền đi qua không gây hại của các tàu thuyền nước ngoài trong lãnh hải. Đồng thời, không được tự ý áp đặt cho các tàu thuyền nước ngoài những nghĩa vụ dẫn đến việc cản trở hay hạn chế việc thực hiện quyền đi qua không gây hại của các tàu thuyền này và phân biệt đối xử về mặt pháp lý hay về mặt thực tế đối với các tàu thuyền của các nước trong khi thực hiện quyền này.

Bằng các quy định trong luật an toàn giao thông hàng hải, TQ muốn hợp thức hóa sự phi pháp đối với các công trình nhân tạo bồi đắp ở biển Đông thời gian qua.

Hòng hợp thức hóa sự phi pháp của TQ

. Các học giả của TQ lập luận rằng việc “quăng lưới” các quy định này là nhằm bảo vệ các quyền lợi và tăng cường khả năng kiểm soát của nước này tại biển Đông. Lập luận này theo ông thế nào?

+ Tôi cho rằng thực chất của việc này là nhằm hợp pháp hóa sự áp đặt trái phép, vô căn cứ gần như toàn bộ vùng biển Đông thành các vùng biển nội thủy của TQ trong phạm vi đường cơ sở chín đoạn vốn đã bị bác bỏ bởi phán quyết của Tòa Trọng tài thường trực trong vụ kiện Philippines - TQ ngày 12-7-2016.

Cũng xin nói cho rõ là việc đưa ra các quy định về kiểm soát an ninh trong lãnh hải giả sử là có cơ sở theo quan điểm của TQ (dựa vào lập luận từ quy định của công ước) thì chỉ có giá trị đối với các vùng biển ven bờ của nước này. Nói cách khác, chúng không thể có giá trị pháp lý và áp dụng cho hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa cũng như không thể có giá trị pháp lý nào đối với các vùng biển và thực thể nằm trong cái gọi là đường cơ sở chín đoạn tại biển Đông. Bởi lẽ rõ ràng theo luật quốc tế, TQ không có cơ sở pháp lý để tuyên bố về chủ quyền. Cũng chính vì thế mà mọi sự áp đặt các khái niệm “lãnh thổ”, “nội thủy”, “lãnh hải” cho các vùng biển xung quanh các thực thể trên đều là bất hợp pháp.

. Liệu đây có phải bước luật hóa cho các thực thể nhân tạo phi pháp mà TQ ngoan cố ra sức cải tạo, bồi đắp trong suốt thời gian qua, thưa tiến sĩ?

+ Đúng thế! Điều này còn nhằm phục vụ cho ý đồ hợp pháp hóa đối với các “đảo nhân tạo” mà nước này đã xây dựng trái phép trên biển Đông để biến nó thành các thực thể có quy chế “đảo” có nội thủy và lãnh hải. Tính chất bất hợp pháp của việc chiếm đóng và “đảo hóa” các thực thể này cũng đã được chỉ rõ trong phán quyết của Tòa Trọng tài thường trực.

Nó cũng nhằm mục đích tạo ra thêm các căn cứ để cấm đoán và cản trở hoạt động đi lại, buôn bán, đánh bắt cá của tàu thuyền các nước trên biển Đông vốn đã được nước này sử dụng trong nhiều năm qua dưới hình thức các lệnh cấm đánh bắt phi pháp. Đáng lưu ý rằng vùng biển Đông là ngư trường truyền thống và sinh kế của hàng triệu ngư dân các nước, trong đó có Việt Nam. Đây cũng là đường hàng hải quốc tế huyết mạch mà sự tự do hàng hải, tự do hàng không phải được tôn trọng.