Tương lai Nhật Bản sau khi ông Abe từ chức

Trong cuộc họp báo ngày 28-8, Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe đã chính thức tuyên bố từ chức do sức khỏe ngày càng suy yếu. Cụ thể, ông cho biết đã được chẩn đoán mắc chứng viêm loét đại tràng kinh niên cùng một số bệnh khác nên không muốn để tình trạng của mình dẫn tới sai lầm khi phải đưa ra quyết sách quan trọng, theo hãng tin Reuters.

“Tôi chân thành xin lỗi người dân Nhật Bản vì đã rời bỏ nhiệm vụ khi chỉ còn một năm nữa là hết nhiệm kỳ, giữa lúc đại dịch COVID-19 hoành hành và nhiều chính sách vẫn trong quá trình triển khai. Tuy nhiên, tôi không thể tiếp tục làm thủ tướng nếu tôi không đem lại được lợi ích cho xã hội” - ông Abe cho biết.

Trước sự từ nhiệm đột ngột của nhà lãnh đạo này, hai vấn đề được chú ý nhiều nhất là bộ mặt của Nhật Bản sẽ ra sao một khi vắng bóng ông Abe và liệu những người kế nhiệm có giữ lại những di sản của ông hay không.

Ông Abe để lại nhiều khó khăn

Đúng như phát biểu của Thủ tướng Shinzo Abe, Nhật Bản hiện tại đang phải đối diện với một loạt thách thức trong và ngoài nước.

Tình hình dịch bệnh vẫn chưa có dấu hiệu cải thiện ở đây với số ca bệnh nhân mới mỗi ngày tiếp tục chạm mốc ba con số và có khả năng sẽ kéo lùi thêm thời điểm tổ chức Thế vận hội Olympic lần thứ 32 vốn đã bị dời sang mùa hè năm 2021.

Nền kinh tế Nhật Bản mới đây cũng đón nhận một số diễn biến tiêu cực khi thống kê của Bộ Tài chính nước này cho thấy GDP trong quý II-2020 sụt giảm tới 27,8%, gần gấp đôi so với mức giảm trong cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008, mặc cho chính quyền ông Abe liên tiếp tung nhiều gói kích cầu và nới lỏng chính sách tiền tệ. Tỉ lệ ủng hộ nhà lãnh đạo này hiện chỉ còn khoảng 30%, theo khảo sát hồi tháng 8 của đài NHK với hơn 55% số người tham gia thất vọng với cách điều hành của ông.

Về đối ngoại, căng thẳng giữa Nhật Bản và Trung Quốc về tranh chấp chủ quyền ở biển Hoa Đông nói riêng và sức ảnh hưởng ngày càng lan rộng của Bắc Kinh tiếp tục leo thang, đặt trong bối cảnh lớn hơn của cuộc đối đầu Mỹ - Trung. Khu vực Đông Á xung quanh Nhật Bản những năm gần đây cũng trở thành trung tâm của hàng loạt điểm nóng nguy hiểm như vấn đề hạt nhân ở bán đảo Triều Tiên, biểu tình Hong Kong và xung đột Đài Loan - Trung Quốc. Có thể thấy Tokyo đang phải nỗ lực hoạt động dưới áp lực từ nhiều phía để vừa đảm bảo được an ninh quốc gia, vừa tập trung giải quyết khủng hoảng nội bộ.

Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe tuyên bố từ chức trong cuộc họp báo ngày 28-8 ở thủ đô Tokyo. Ảnh: AFP

Gánh nặng trên vai người kế nhiệm

Đến nay chưa rõ ai sẽ trở thành thủ tướng tiếp theo. Ông Shinzo Abe khẳng định không có ý kiến về vấn đề này và hoàn toàn tôn trọng quyết định của đảng cầm quyền Dân chủ tự do (LDP).

Dựa trên khảo sát do hãng tin Kyodo News thực hiện tuần trước, tờ The Japan Times cho biết ứng viên sáng giá nhất là cựu bộ trưởng Quốc phòng Shigeru Ishiba với 23,3% lượt ủng hộ, theo sau là Bộ trưởng Môi trường Shinjiro Koizumi nhận được 8,4% lượt ủng hộ. Ngoại trưởng Toshimitsu Motegi cũng là một quan chức khác được kỳ vọng sẽ lên nắm quyền khi ông đã thể hiện khả năng đàm phán sau hàng loạt chuyến công du sang Singapore, Malaysia và Anh thời gian qua.

Là thủ tướng Nhật Bản nắm quyền lâu nhất từ trước đến nay, thật khó có thể tưởng tượng ngày mà ông ấy chính thức ra đi. Người kế nhiệm chắc chắn sẽ có một quãng thời gian rất khó khăn để đuổi kịp những thành tựu và ảnh hưởng mà ông Abe đã để lại. Giáo sư Đông Á học STANLEY STEWART, ĐH California (Mỹ)

Dù là nhân vật nào đi nữa thì khả năng ra quyết định và xử lý khủng hoảng sẽ là hai yêu cầu hàng đầu nếu muốn vượt qua tình thế hiện nay. Trước mắt, nhiều khả năng người kế nhiệm vẫn sẽ tiếp tục chính sách tiền tệ cởi mở của ông Abe để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và đề ra thêm một số biện pháp hỗ trợ giới doanh nghiệp Nhật Bản.

Nếu tân thủ tướng là ông Ishiba thì có thể chính khách này sẽ tiếp tục theo đuổi tham vọng tăng cường năng lực quân sự của Nhật Bản, vốn đã được ông Abe khởi động bằng tuyên bố xét lại điều 9 hiến pháp nước này vào năm 2019. Điều khoản này giới hạn Nhật Bản chỉ được sử dụng quân đội để tự vệ, không được chủ động tham chiến và gây chiến.

Với nhiều chỉ dấu cho thấy nguy cơ đụng độ Mỹ - Trung sẽ còn gia tăng vào những năm tới, đây chắc chắn sẽ là vấn đề gây tranh cãi dữ dội ở nước này trong tương lai gần. Bên cạnh đó, kỳ bầu cử Mỹ vào tháng 11 tới cũng sẽ có ảnh hưởng phần nào tới quy trình chọn thủ tướng khi tân lãnh đạo phải có khả năng đàm phán với Tổng thống Donald Trump nếu ông giành được nhiệm kỳ 2, hoặc chuẩn bị tinh thần cho một nước Mỹ truyền thống hơn khi ông Joe Biden đắc cử.

“Giữa một thế giới hỗn loạn như hiện tại, một thủ tướng phù hợp phải là một lãnh đạo mạnh mẽ, không thể khác được. Nếu ai có đủ sức đảm đương trọng trách thì cơ chế hiện tại sẽ cho họ quyền lực để tạo ra thay đổi, miễn là họ dám ra các quyết định khó khăn và giữ được đoàn kết nội bộ” - chuyên gia Tobias Harris, Công ty tư vấn Teneo (Mỹ), nhận xét.

Tuy nhiên, theo TS Lim Tai Wei, ĐH Quốc gia Singapore, hy vọng cho một tương lai tích cực chưa phải là hết đối với người dân Nhật Bản. Ông đánh giá bộ máy hành chính của nước này là một trong những hệ thống hiệu quả và chuyên nghiệp nhất trên thế giới nên thủ tướng mới sẽ luôn được những bộ óc sáng giá nhất hỗ trợ trong quá trình hoạch định chính sách, theo tờ The Washington Post.