19 người bị khởi tố tại dự án gang thép Thái Nguyên
Tính đến nay, cơ quan điều tra Bộ Công an đã khởi tố tổng cộng 19 bị can, trong đó bắt giam sáu người, liên quan đến vụ án xảy ra tại dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 Công ty Gang thép Thái Nguyên (TISCO).
Các bị can bị khởi tố về một trong ba tội vi phạm quy định về đầu tư công trình xây dựng gây hậu quả nghiêm trọng, vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản nhà nước gây thất thoát, lãng phí và thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng.
Trong 19 bị can, tám người là cựu lãnh đạo Tổng Công ty Thép Việt Nam (VNS), 11 người là cựu lãnh đạo TISCO.
14 trong 19 bị can đã bị Bộ Công an khởi tố. Ảnh: CA
Thanh toán cả ngàn tỉ đồng dù dự án “đắp chiếu”
Hồi tháng 2-2019, Thanh tra Chính phủ ban hành thông báo kết luận thanh tra, chỉ ra một loạt sai phạm trong quá trình đầu tư tại dự án, dẫn tới thiệt hại rất lớn về kinh tế.
Theo đó, dự án cải tạo mở rộng sản xuất giai đoạn 2 (TISCO II) được Thủ tướng phê duyệt chủ trương đầu tư, giao VNS tổ chức thẩm định, xem xét phê duyệt; TISCO là chủ đầu tư.
Tháng 10-2005, HĐQT VNS phê duyệt tổng mức đầu tư dự án là 3.843 tỉ đồng (242,5 triệu USD), gồm hai gói thầu chính: (1) Gói thầu mỏ sắt Tiến Bộ đã hoàn thành, đưa vào sử dụng với giá trị thanh toán là 224.057 triệu đồng, (2) Gói thầu EPC dây chuyền công nghệ luyện kim (143,2 triệu USD, sau là 160,9 triệu USD).
Tháng 7-2007, TISCO ký hợp đồng 01# với Tập đoàn xây lắp luyện kim Trung Quốc (MCC) để thực hiện gói thầu thứ hai với giá 160,9 triệu USD. Hai bên cam kết đây là giá trọn gói, không thay đổi trong suốt quá trình thực hiện hợp đồng và đã bao gồm các loại thuế, chi phí cần thiết.
Sau khi ký hợp đồng, MCC đã được tạm ứng 35,6 triệu USD, tiếp đó TISCO và MCC ký 10 phụ lục điều chỉnh nhiều nội dung quan trọng của hợp đồng 01#.
Đến tháng 5-2013, chủ tịch HĐQT TISCO ký quyết định phê duyệt điều chỉnh tổng mức đầu tư dự án lên hơn 8.100 tỉ đồng (tăng hơn 4.200 tỉ đồng), hết năm 2014 dự án sẽ đi vào hoạt động. Vậy nhưng thực tế, gói thầu EPC đã tạm dừng thi công từ năm 2013, đến nay các hạng mục đều chưa hoàn thành, một số thiết bị đã rỉ sét, hư hỏng, gây thiệt hại vốn đầu tư.
Cụ thể, đến thời điểm thanh tra, TISCO đã thanh toán cho dự án hơn 4.400 tỉ đồng, tổng dư nợ gốc, lãi vay ngân hàng phải trả là gần 3.900 tỉ đồng. Trong đó, TISCO thanh toán cho MCC trên 92% giá trị hợp đồng mặc dù các hạng mục của dự án đều chưa hoàn thành, đến năm 2013 MCC và các nhà thầu đã dừng thi công.
TISCO còn thanh toán thay MCC 11,6 triệu USD tiền thuế, thanh toán chi phí xếp dỡ, bảo quản thiết bị là 4,7 tỉ đồng, vượt giá trị hợp đồng…
Kết thúc điều tra trong năm 2020
Cuối tháng 11-2020, Thường trực Ban chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng họp và yêu cầu các cơ quan tiến hành tố tụng phấn đấu đến hết năm 2020 kết thúc điều tra năm vụ án, trong đó có vụ án xảy ra tại dự án gang thép Thái Nguyên.
Hàng loạt dấu hiệu cố ý làm trái
Để xảy ra những sai phạm nêu trên, Thanh tra Chính phủ khẳng định TISCO có dấu hiệu cố ý làm trái các quy định của pháp luật, buông lỏng quản lý, gây thất thoát vốn đầu tư.
Trong đó, TISCO lập, trình xin phê duyệt điều chỉnh gói thầu 01# từ 143,2 triệu USD lên 160,9 triệu USD là không đúng quy định. Khi ký hợp đồng với MCC, TISCO không quy định cụ thể về tiến độ thực hiện, ký các phụ lục hợp đồng vi phạm quy định, không đúng với hợp đồng ban đầu.
Sau 18 tháng kể từ ngày hợp đồng có hiệu lực, dù MCC không thực hiện nhưng TISCO lại không áp dụng điều khoản phạt hợp đồng, không báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét để hủy, đấu thầu lại.
Đặc biệt, Thanh tra Chính phủ xác định việc điều chỉnh tổng mức đầu tư dự án thêm hơn 4.200 tỉ đồng là không có căn cứ, bởi dự án sử dụng trên 30% vốn nhà nước thì không được điều chỉnh tổng mức đầu tư.
“Mặc dù các bộ, ngành đã có ý kiến cho rằng không có cơ sở điều chỉnh tổng mức đầu tư nhưng TISCO vẫn ký quyết định điều chỉnh là cố ý vi phạm các quy định của pháp luật về đầu tư” - cơ quan thanh tra nhấn mạnh.
Về phía VNS, Thanh tra Chính phủ nhận định đơn vị này đã không làm đầy đủ trách nhiệm khi đại diện chủ sở hữu vốn tại TISCO. Cụ thể, VNS phê duyệt điều chỉnh gói thầu 01# từ 143,2 triệu USD lên 160,9 triệu USD không đúng quy định. VNS cũng thiếu kiểm tra, giám sát dẫn đến việc TISCO thương thảo, ký kết hợp đồng, phụ lục hợp đồng và các hợp đồng thầu phụ thiếu chặt chẽ, không đúng quy định.
Nhất là VNS đề nghị Bộ Công Thương trình Thủ tướng điều chỉnh tăng tổng mức đầu tư dự án, cố ý vi phạm ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng và nội dung văn bản hướng dẫn của Bộ Xây dựng. Ngoài ra, Thanh tra Chính phủ cũng nêu nhiều bộ, ngành có trách nhiệm liên quan đến những sai phạm tại dự án, gồm Bộ Công thương, Văn phòng Chính phủ…
Cảnh cáo nguyên Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải
Cũng liên quan đến vụ án này, tháng 1-2020, Bộ Chính trị quyết định thi hành kỷ luật ông Hoàng Trung Hải (nguyên Bí thư Thành ủy Hà Nội, nguyên Phó Thủ tướng Chính phủ) bằng hình thức cảnh cáo.
Bộ Chính trị kết luận trong thời gian giữ cương vị ủy viên Ban cán sự đảng Chính phủ, Phó Thủ tướng Chính phủ, ông Hải thiếu trách nhiệm, không xem xét, cân nhắc thấu đáo ý kiến của các bộ, ngành, cho ý kiến không rõ ràng, thiếu chặt chẽ, không đúng hợp đồng 01#, không đúng quy chế làm việc của Chính phủ đối với việc xem xét một số phát sinh về giá vật liệu xây dựng, điều chỉnh giá trị hợp đồng.
Ông Hải còn cho ý kiến điều chỉnh tổng mức đầu tư dự án và vay vốn tín dụng ưu đãi, vi phạm quy định về tín dụng đầu tư và tín dụng xuất khẩu của Nhà nước; đồng ý cho TISCO thanh toán các khoản chi phí trả cho nhà thầu không đúng với hợp đồng 01#...
