Ngày 2-12, tại Hà Nội đã diễn ra Hội thảo “Báo chí và mạng xã hội”. Tại hội thảo, phát biểu đề dẫn của đại diện ban tổ chức đã khẳng định MXH ngày càng phổ biến trong cuộc sống hằng ngày; sự tác động qua lại giữa báo chí và MXH tạo ra nhiều tiện ích nhưng cũng có những hệ lụy đòi hỏi phải nhận thức về nó một cách chuẩn xác và rõ ràng hơn.
"Thế lực" mang tên MXH
Nhà báo Vũ Văn Tiến (Phó Tổng Biên tập, phụ trách báo điện tử Xây Dựng) đặt vấn đề: “MXH đang trở thành một “thế lực” thách thức báo chí hiện đại”. Một trong những thách thức được ông Tiến nhận diện đó là việc có cơ quan báo chí bị đẩy vào tình thế luôn phải đuổi theo MXH, ăn theo và lệ thuộc MXH, đặc biệt là những tờ báo thiên về giải trí. Tuy nhiên, ông Tiến cũng khẳng định việc cấm hoặc hạn chế nhân viên, học sinh tham gia vào Facebook khó có thể đem lại kết quả nào.
ThS Đào Xuân Hương (Phó Tổng Biên tập báo Người Hà Nội) nhận định, MXH đã thiết lập xã hội rời xa báo chí truyền thống, tạo ra cả một hồ bơi để cho ra đời các độc giả với khả năng xuất bản nội dung.
Hội thảo ghi nhận nhiều tham luận của lãnh đạo các cơ quan báo chí.
Áp lực lên báo chí chính thống
Nhiều ý kiến tại hội thảo ngoài việc đánh giá vai trò của MXH trong nhu cầu tiếp nhận thông tin của độc giả, có tác động tới dư luận xã hội.. cũng cho rằng chính MXH đang đặt ra cho những người làm báo và những tờ báo chính thống phải thay đổi cách truyền tin, tiếp cận độc giả của mình.
Nhà báo Mai Phan Lợi (Phó Tổng Thư ký báoPháp Luật TP.HCM) bằng việc đưa ra dẫn chứng về cơn giông lốc tại Hà Nội ngày 12-6-2015, đã cho rằng MXH đã tường thuật trực tiếp từ mọi vị trí đặt vấn đề, điều mà MXH làm được trong sự kiện này không một cơ quan báo chí nào làm được. Đây chính là cơ hội nhưng cũng đồng thời là thách thức gay gắt cho hoạt động báo chí, đặc biệt là báo chí điều tra. Ông Lợi cũng cho rằng trong bối cảnh đó, báo chí cần thể hiện và chứng tỏ năng lực dẫn dắt dư luận bằng thông tin chuẩn xác, do đó quy trình sản xuất tin bài và kiểm soát nội bộ cần phải được đề cao.
PGS-TS Đinh Thị Thúy Hằng (Giám đốc Trung tâm Bồi dưỡng nghiệp vụ báo chí, Hội Nhà báo Việt Nam) nhận định thói quen sử dụng báo chí đã thay đổi, vì thế các cơ quan báo chí cần phải có một mô hình tòa soạn mới, phù hợp với việc quản lý tin tức trên nhiều tuyến, trong đó có cả việc phân phối tin tức trên MXH.
“Nếu cơ quan báo in không thay đổi mô hình tòa soạn mới thì các sản phẩm báo in chỉ là tập hợp của các câu chuyện cũ, đã được biết đến và đã có ý kiến nhận xét rồi. Nó giống như xác chết vậy. Đó là loại báo chí chỉ mang tính pháp lý, như chứng cứ cho tòa án mà thôi”, bà Hằng dẫn lại lời ông Juan Antonio Giner là chủ tịch và sáng lập Tập đoàn Tư vấn Innovation Medi.
Chính quyền cũng phải thay đổi
Dù vẫn còn nhiều đánh giá khác nhau về vai trò của MXH trong môi trường thông tin chung, tuy nhiên đa số các ý kiến đều thống nhất MXH là một xu hướng tiến bộ, báo chí phải sử dụng có hiệu quả thông tin từ MXH cũng như biến nó trở thành một kênh hữu ích trong tác nghiệp của mình.
PGS-TS Nguyễn Thành Lợi, Tổng Biên tập tạp chí Nghề Báo cho rằng các nhà báo không nên đăng tải các thông tin thu thập được nhưng không được báo sử dụng lên MXH của mình. Khẳng định thông tin trên MXH là nguồn tin cho báo chí, tuy nhiên ông Lợi cũng lo ngại nếu nhà báo sử dụng thông tin trên MXH bừa bãi, không kiểm chứng nguồn tin sẽ dẫn đến những hậu quả khó lường. Ông Lợi cũng nêu một thực tế, đang có hiện tượng báo chí cung cấp “giáo trình tội phạm” cho dư luận bằng việc miêu tả chi tiết, tỉ mỉ các hành vi phạm tội.
Ở một góc nhìn khác, nhà báo Phan Hữu Minh, ủy viên Ban thường vụ, Trưởng ban Kiểm tra Hội Nhà báo Việt Nam, lại cho rằng: Không nên quá bận tâm vào việc thông tin trên MXH có lấn át báo chí chuyên nghiệp hay không, ông Minh lý giải: “Báo chí luôn có vị trí đích thực trong đời sống xã hội. Để mất hình ảnh và uy tín, mất công chúng là lỗi của cơ quan báo chí chứ không phụ thuộc vào các hoạt động mang tính báo chí khác” - ông Minh nói.
Theo ông Minh, trong thời điểm hiện nay, chính quyền và nhà chức trách cần nhanh chóng tiếp cận với cách hành xử khách quan, trung thực, định hướng dư luận rõ ràng, mạch lạc và khôn ngoan, tránh hành xử theo kiểu hạn chế bưng bít hoặc điều hành việc thông tin theo hướng áp đặt...
