Chuyện kiểm soát súng luôn là vấn đề tranh cãi gay gắt giữa hai đảng Dân chủ và Cộng hòa ở Mỹ. Đặc biệt, trong bối cảnh Mỹ xảy ra một loạt vụ xả súng chết người gây chấn động cả nước gần đây, chuyện kiểm soát súng đã trở thành trung tâm của nhiều cuộc thảo luận.
Theo số liệu thống kê vào năm 2021 từ cổng thông tin thống kê Statista, có tới 50% thành viên đảng Cộng hòa cho biết họ sở hữu ít nhất một khẩu súng và 61% nói rằng họ sống trong gia đình có súng. Trong khi đó, 21% thành viên đảng Dân chủ sở hữu ít nhất một khẩu súng và 31% sống trong gia đình có súng.
Đảng Dân chủ có xu hướng chú trọng nhiều vào các chính sách kiểm soát súng và nhìn chung ủng hộ việc quản lý người sở hữu và sử dụng súng chặt chẽ hơn. Tuy nhiên, đảng Cộng hòa lại có xu hướng ngược lại và ủng hộ việc bảo vệ quyền sở hữu súng của mỗi cá nhân.
 |
Súng được bày bán tại một cửa hàng ở TP Burns, tiểu bang Oregon, Mỹ. Ảnh: AFP |
Đảng Dân chủ: Cần siết chặt công tác quản lý người sở hữu và sử dụng súng
Những người theo đảng Dân chủ vẫn công nhận quyền sở hữu súng của mỗi người, song họ tin rằng cần có những quy định, luật lệ hợp lý để quản lý và đảm bảo trách nhiệm của người sử dụng súng để có thể giảm tình trạng bạo lực súng đạn.
Hầu hết các thành viên đảng Dân chủ nhiều lần kêu gọi mở rộng và tăng cường việc kiểm tra lý lịch đối với những người đang sở hữu hay có mong muốn mua súng. Họ tin rằng việc thực thi pháp luật hiệu quả có thể được tăng cường khi hệ thống kiểm tra lý lịch được củng cố. Theo họ, việc kiểm tra lý lịch sẽ giúp đảm bảo súng không rơi vào tay những kẻ khủng bố (trong nước hay ngoài nước), những kẻ lạm dụng, những tên tội phạm bạo lực hoặc những người có dấu hiệu nguy hiểm.
Theo trang web chính thức của đảng Dân chủ democrats.org, thành viên của đảng này đồng thời ủng hộ việc thiết lập chốt an toàn trên súng để phòng tránh trường hợp trẻ em nghịch ngợm dẫn đến những vụ tai nạn đáng tiếc. Họ cũng như yêu cầu những người muốn mua súng cần cung cấp hình ảnh đi kèm giấy phép sở hữu súng cũng như phải đồng ý bắt buộc kiểm tra lý lịch định kỳ.
Hạ nghị sĩ đảng Dân chủ Mike Thompson cho biết trung bình mỗi ngày có 30 người thiệt mạng do bạo lực súng đạn ở Mỹ, con số này sẽ tăng lên 100 người nếu tính cả các vụ tự sát và chết do tai nạn súng đạn gây ra. Giáo sư tâm lý Chris Ferguson thuộc trường ĐH Stetson ở bang Florida cho rằng nguyên nhân chính của những vụ xả súng ở Mỹ là do việc sở hữu súng quá dễ dàng. Những người theo đảng Dân chủ tin rằng nước Mỹ nên coi bạo lực súng đạn như một cuộc khủng hoảng sức khỏe cộng đồng.
Tất cả những điều này đều hoàn toàn trái ngược với quan điểm của Đảng Cộng hòa về vấn đề kiểm soát sở hữu và sử dụng súng, vốn bác bỏ phần lớn những điều này.
 |
Tổng thống Joe Biden kêu gọi Quốc hội cấm sở hữu vũ khí tấn công để chống lại vấn nạn bạo lực súng đạn tại Mỹ. Ảnh: THE GUARDIAN |
Đảng Cộng hòa: Sở hữu súng là quyền tự do mỗi người, quy định của chính phủ là vi hiến
Những thành viên đảng Cộng hòa luôn đề cao quyền tự do và trách nhiệm cá nhân, đây được xem là một nguyên tắc cơ bản đối với đảng này. Đảng Cộng hòa tin rằng công dân Mỹ có quyền sở hữu, mang theo và sử dụng súng, phù hợp với Tuyên ngôn nhân quyền Mỹ hay 10 tu chính án đầu tiên cho Hiến pháp Mỹ - mô tả các quyền không thể phủ nhận của mỗi cá nhân Mỹ - trong số đó có “quyền mang vũ khí” được nêu trong Tu chính án thứ hai.
Tu chính án thứ hai quy định: “Xét thấy lực lượng dự bị có tổ chức nghiêm chỉnh là rất cần thiết cho nền an ninh của một quốc gia tự do, quyền của dân chúng được giữ và sử dụng vũ khí sẽ không bị vi phạm”. Chính vì vậy, theo những người theo đảng Cộng hòa, Tu chính án thứ hai trao cho cá nhân quyền được tự bảo vệ bản thân, gia đình và tài sản của mình. Chính vì vậy, những quy định của chính phủ về kiểm soát súng đạn phần lớn là vi hiến và do đó, hầu hết các luật về kiểm soát súng đều vi phạm quyền sở hữu vũ khí của mỗi cá nhân.
Tuy nhiên, cần phải hiểu rõ đảng Cộng hòa không cho rằng mọi công dân ở Mỹ đều có quyền sở hữu súng. Thay vào đó, họ tin rằng sự “bất khả xâm phạm về quyền sở hữu súng” tốt nhất nên để chính quyền các tiểu bang riêng lẻ tự quyết định. Trên thực tế, cư dân sống tại nhiều bang “đỏ” của Mỹ (miền Trung Tây hoặc miền Nam) có xu hướng ủng hộ nhiệt tình việc săn bắn và bắn súng để giải trí. Đối với một số công dân, súng là nguồn kiếm sống của họ. Những người theo đảng Cộng hòa thậm chí còn tôn vinh các truyền thống và văn hóa xung quanh các môn thể thao săn bắn, câu cá và bắn súng truyền thống.
Bên cạnh đó, trang republicanviews.org cho biết đảng Cộng hòa, với quan điểm ủng hộ các giá trị về tư tưởng và lợi ích của các tập đoàn công nghiệp vũ khí, thường hậu thuẫn để đảm bảo quyền sử dụng súng của người dân Mỹ. Việc ngăn chặn các nỗ lực của chính quyền cũng như của đảng Dân chủ trong vấn đề siết chặt kiểm soát súng có thể giúp ngành công nghiệp vũ khí, vốn đóng vai trò không nhỏ tại Mỹ, tránh được nguy cơ đứng trước bờ vực phá sản. Trong khi những người ủng hộ việc sử dụng vũ khí viện lý do đây là "bảo vệ các giá trị về tự do" thì các tập đoàn sản xuất vũ khí lại thu về nguồn lợi nhuận rất lớn, đồng thời luôn đưa ra các lý lẽ để bảo vệ sự tồn tại của hoạt động này.
Dư luận Mỹ từ lâu cũng bị chia rẽ sâu sắc về vấn đề được cho là "cơn đau đầu kinh niên" này. Dù việc sở hữu vũ khí là một trong những quyền quan trọng được ghi trong Tu chính án thứ 2 của Hiến pháp Mỹ, song trong suốt phần lớn chiều dài lịch sử nước Mỹ, kiểm soát súng luôn trở thành một vấn đề gây chia rẽ lưỡng đảng. Dựa trên các quan điểm khác nhau về giá trị tự do và bình đẳng, hai đảng hàng đầu của Mỹ thường thúc đẩy các chính sách đối ngược nhau về vấn đề này.
Để có thể đưa việc kiểm soát súng chính thức trở thành đạo luật, chính quyền hiện tại của Tổng thống Joe Biden và đảng Dân chủ vẫn còn một chặng đường dài phía trước, đặc biệt nhiều khả năng sẽ vấp phải sự phản đối quyết liệt của đảng Cộng hòa tại Thượng viện thời gian tới. Dù giành quyền kiểm soát Thượng viện, song đảng Dân chủ vẫn cần sự ủng hộ tuyệt đối của 50 thành viên đảng này cũng như ít nhất 10 nghị sĩ thuộc đảng Cộng hòa để các dự luật trên chính thức trở thành luật.
Khảo sát sự khác biệt giữa đảng Dân chủ và đảng Cộng hòa xoay quanh vấn đề sở hữu súng tại Mỹ
Theo một cuộc khảo sát của Trung tâm Nghiên cứu Pew được tiến hành vào năm 2017, có khoảng 72% thành viên đảng Cộng hòa ủng hộ việc cho phép người dân mang theo súng đến nơi công cộng và 69% ủng hộ việc cho phép giáo viên và công nhân viên mang súng đến trường. Tuy nhiên, chỉ 26% thành viên đảng Dân chủ ủng hộ đề xuất này.
Những người theo đảng Dân chủ phần lớn phản đối đề xuất rút ngắn thời gian xét duyệt hồ sơ cho những người muốn mua súng (25% ủng hộ, 74% phản đối), trong khi đảng Cộng hòa chia rẽ về vấn đề này (51% ủng hộ, 48% phản đối). Cả hai đảng đa phần đều phản đối việc sở hữu súng mà không có giấy phép, mặc dù đề xuất này nhận được nhiều sự ủng hộ hơn từ đảng Cộng hòa (30%) so với đảng Dân chủ (10%).
Mặc dù đa số đảng Cộng hòa (74%) và đảng Dân chủ (92%) đều coi bạo lực súng là một vấn đề đáng lưu ý ở Mỹ, song tỉ lệ thành viên đảng Dân chủ (65%) cho rằng bạo lực súng đạn là một vấn đề “rất lớn” trong nước lại nhiều hơn so với đảng Cộng hòa (32%).
 |
Đa số những người theo đảng Dân chủ cho rằng bạo lực súng đạn là một vấn nạn rất lớn tại Mỹ, trong khi đảng Cộng hòa lại không đồng tình với quan điểm này. Ảnh: PEW RESEARCH CENTER |
Khi nói đến quan điểm về một số yếu tố có thể góp phần gây ra bạo lực súng, các thành viên đảng Dân chủ và Cộng hòa bất đồng sâu sắc về khả năng người dân có thể sở hữu súng một cách hợp pháp góp phần vào bạo lực súng đạn. Khoảng 76% thành viên đảng Dân chủ nói rằng việc mọi người có thể mua súng hợp pháp một cách dễ dàng đã góp phần rất lớn hoặc tương đối vào vấn nạn bạo lực súng đạn, trong khi chỉ có 39% thành viên đảng Cộng hòa đồng ý với quan điểm này.
Cả hai đảng cũng có góc nhìn khác nhau về cách thức sở hữu súng ảnh hưởng đến tội phạm và các vụ xả súng hàng loạt ở Mỹ. Đa số đảng Cộng hòa (56%) nói rằng sẽ có ít tội phạm hơn nếu nhiều người Mỹ sở hữu súng hơn; ngược lại, 51% thành viên đảng Dân chủ nói rằng sẽ có nhiều tội phạm hơn nếu nhiều người Mỹ sở hữu súng nhiều hơn. Gần hai phần ba thành viên đảng Dân chủ (64%) nói rằng sẽ có ít vụ xả súng hàng loạt hơn ở Mỹ nếu hoạt động buôn bán súng hợp pháp được quản lý chặt chẽ hơn, song chỉ khoảng 1/4 thành viên đảng Cộng hòa (27%) đồng ý như vậy.
Đảng Cộng hòa cũng có những ý kiến khác nhau về việc siết chặt biện pháp kiểm soát súng sẽ ảnh hưởng đến các vụ xả súng hàng loạt: 54% nói rằng việc này sẽ không tạo ra sự khác biệt, trong khi 18% cho rằng hạn chế tiếp cận súng sẽ dẫn đến nhiều vụ xả súng hàng loạt hơn.
