Nhạc, phim lách luật nhờ mạng

Các sản phẩm phát hành qua mạng đều là những sản phẩm tự sản xuất, tự phát hành mà không thông qua một cơ quan kiểm duyệt nào. Điều này có ưu điểm giúp  người sản xuất lẫn người dùng có một kênh mở, thế nhưng đây cũng là bãi đáp an toàn cho các sản phẩm văn hóa tự dán nhãn 18+, văn hóa ngoài luồng...

Luật không theo kịp Internet

Ít nhất trong tháng qua, cùng lúc hai sự kiện tự phát hành qua mạng làm nhà quản lý lúng túng. Thứ nhất là những bản nhạc được truyền thông gọi là “nhạc rác”: Phiếu bé ngoan, Tan Ka Ka (Ganja)… Một bài có ca từ mô tả hành vi tình dục thô thiển, một bài cổ súy lối sống trụy lạc với việc mô tả khoái cảm khi sử dụng ma túy. Thứ hai là sự kiện tập 1 của bộ phim sitcom 30 tập Căn hộ số 69 nhà sản xuất tự dán nhãn 18+ và phát hành qua mạng. Riêng sự việc nhạc rác thì bảy trang mạng chuyên về âm nhạc trực tuyến trong nước và ba bị cơ quan quản lý văn hóa xử phạt hành chính nhưng với các trang mạng nghe nhạc có máy chủ đặt ở nước ngoài thì nhà quản lý đành chào thua.

Trong hội nghị tổng kết sáu tháng đầu năm của Bộ VH-TT&DL, ông Nguyễn Đăng Chương, Cục trưởng Cục Nghệ thuật biểu diễn, Bộ VH-TT&DL, cũng cho rằng những quy định pháp luật trong lĩnh vực nghệ thuật biểu diễn không thể theo kịp sự phát triển của môi trường Internet.

Sau khi bị xử phạt và phải rút khỏi các trang nhạc, ca khúc Phiếu bé ngoan vẫn đường hoàng có mặt trên YouTube.

Không chỉ mảng nghệ thuật biểu diễn mà những quy định pháp luật ở mảng điện ảnh, bản quyền cũng quá cũ kỹ so với sự phát triển Internet. Đơn cử như sự vi phạm của Căn hộ số 69, Cục Điện ảnh khẳng định có hai lý do bộ phim vi phạm Luật Điện ảnh, trong đó lý do chính là vi phạm quy định phát hành và phổ biến phim do phim không được Hội đồng Duyệt phim Quốc gia thẩm định.

Bãi đáp tránh kiểm duyệt

Ông Chương cũng cho rằng cơ quan quản lý bị thách thức khi xử lý các trường hợp nghệ sĩ vi phạm trong môi trường này. Quả thực sự thách thức nhà quản lý là có. Bằng chứng là sau khi bị xử phạt, các nghệ sĩ sáng tác, hát nhạc rác tiếp tục tung MV và phần 2 ca khúc nhạc rác Phiếu bé ngoan. Và trong khi cơ quan quản lý vẫn chưa biết xử sao với trường hợp tập 1 Căn hộ số 69 thì nhiều ảnh hậu trường, poster, ngày phát hành… của tập 2 đã được nhà sản xuất bộ phim công bố trên các trang mạng.

Nhìn lại thời gian qua, không chỉ hai trường hợp trên mà rất nhiều vi phạm trong lĩnh vực văn hóa diễn ra ở môi trường Internet. Trong khi các cơ quan quản lý vẫn đang chờ nhau những văn bản xử phạt liên ngành thì việc vi phạm trên môi trường số ngày càng tăng như phim Bụi đời Chợ Lớn bị cấm chiếu thì tung lên YouTube; quảng cáo game qua clip Bà Tưng dạy cách làm bánh bao; qua MV Cám ơn Cha, ca sĩ Hồ Ngọc Hà quảng cáo rượu; một số nhãn hàng bị cấm quảng cáo lại lách bằng những video clip quảng cáo qua Internet…

Quản lý văn hóa ơ hờ

Một thực tế khác cần được nhìn nhận là với hầu hết các sự việc vi phạm qua mạng, nếu truyền thông không “phanh phui” thì nhà quản lý cũng không biết để xử phạt. Và ngay khi đã phanh phui thì việc đùn đẩy trách nhiệm ai là cơ quan xử lý những vi phạm này, Bộ VH-TT&DL hay Bộ Thông tin và Truyền thông (TT-TT) vẫn còn chưa thật sự rõ ràng và chưa có tiếng nói chung. Khi có sản phẩm văn hóa vi phạm trên môi trường số xảy ra, phía Bộ VH-TT&DL cho rằng mình chỉ có chức năng thẩm định nội dung các sản phẩm văn hóa vật chất (như băng, CD, VCD…), còn nội dung trên môi trường số thuộc về Bộ TT-TT. Còn Bộ TT-TT cho rằng mình không đủ thẩm quyền để quyết định bài hát, bộ phim… có được phép phổ biến hay không, mà trách nhiệm đó thuộc về Bộ VH-TT&DL. Vì thế mỗi đợt xử lý vi phạm lĩnh vực văn hóa trên môi trường số lâu nay chỉ như làn sóng nhất thời chứ không phải là kế hoạch lâu dài của cơ quan quản lý liên ngành.

Bên cạnh đó, điều quan trọng nhất ở cơ quan quản lý văn hóa hiện nay không chỉ là thổi còi, dọn rác… không quản được thì coi tất cả những gì trên môi trường số đều là hiểm họa. Trên hết là làm sao xây dựng được một đời sống văn hóa mà ở đó người thụ hưởng những sản phẩm văn hóa đủ hiểu biết để lựa chọn cho mình những sản phẩm tích cực.

QUỲNH TRANG