Nhiều giải pháp đồng bộ đấu tranh với tội phạm ‘bắt cóc online’

Trung tá Đinh Đức Thắng, Đội Trưởng Đội Hình sự Đặc nhiệm (Đội 2), Phòng Cảnh sát Hình sự cho biết, Công an TP.HCM xác định các vụ “bắt cóc online” là lừa đảo trên không gian mạng, từ đó đã triển khai nhiều biện pháp đồng bộ nhằm phát hiện và đấu tranh với loại tội phạm này.

Tội phạm “bắt cóc online” nhắm vào học sinh, sinh viên

. Phóng viên: Thưa ông, thực trạng tội phạm bắt cóc online tại TP.HCM thời gian qua được ghi nhận như thế nào? Các nạn nhân chủ yếu là ai?

+ Trung tá Đinh Đức Thắng, Đội trưởng Đội 2 PC02: Gần đây TP.HCM ghi nhận bảy vụ bắt cóc online. Nạn nhân chủ yếu là học sinh, sinh viên. So với các năm trước, tình hình tội phạm công nghệ cao nói chung và thủ đoạn “bắt cóc online” nói riêng đang diễn biến phức tạp, có chiều hướng gia tăng.

Các vụ việc không xảy ra tập trung tại một địa bàn cụ thể mà do các đối tượng lựa chọn ngẫu nhiên để liên lạc. Qua các vụ giải cứu “bắt cóc ảo”, nhận thấy các đối tượng dễ bị tấn công có độ tuổi từ 18 đến 22.

Tội phạm thường dùng hình thức gọi điện bằng các ứng dụng mạng xã hội như Zalo, Viber… Các đối tượng giả dạng công an để tiếp cận nạn nhân, dùng lời lẽ, hình ảnh… để đe dọa nhằm làm nạn nhân lo sợ. Sau đó, các đối tượng tiếp tục sử dụng các ứng dụng như trên để tiếp cận người thân của họ nhằm lừa đảo chuyển tiền.

. Ông có thể mô tả cụ thể một quy trình “bắt cóc online” điển hình từ lúc dụ nạn nhân đến khi tống tiền?

+ Các đối tượng sử dụng ứng dụng mạng xã hội gọi video call cho nạn nhân; giả danh công an hù dọa nạn nhân với các cáo buộc liên quan vụ án (ma túy, rửa tiền,…), gây áp lực tâm lý, đe dọa nạn nhân là sẽ bị bắt hoặc xử lý hình sự nếu không hợp tác. Bọn chúng còn dụ dỗ, thao túng tâm lý nạn nhân tự cô lập, thuê phòng ở khách sạn, không tiếp xúc và nghe điện thoại của bất kỳ ai kể cả người thân trong gia đình, ngoài đối tượng lừa đảo.

Sau khi nạn nhân đã thực hiện theo yêu cầu của các đối tượng lừa đảo thì chúng yêu cầu nạn nhân kết nối và đăng nhập vào một room chat do chúng lập nên. Trong room chat, những kẻ lừa đảo tiếp tục giả làm công an, kiểm sát viên… để tạo áp lực, buộc nạn nhân phải chuyển tiền, cung cấp các thông tin của nạn nhân (nhất là mã OTP, các mạng xã hội của nạn nhân như Zalo, Viber… để chiếm quyền sử dụng).

Bị lo sợ, nạn nhân sẽ chuyển tiền vào tài khoản mà các đối tượng yêu cầu; có trường hợp nạn nhân không có tiền các đối tượng yêu cầu nạn nhân gọi điện nói dối gia đình là đang cần tiền gấp với lý do hợp lý (chứng minh tài sản để đi du học…) để gia đình chuyển tiền cho nạn nhân rồi nạn nhân chuyển tiền cho các đối tượng lừa đảo.

Sau khi chiếm quyền sử dụng Zalo, Viber thì bọn lừa đảo sử dụng các tài khoản này gọi điện cho người thân của nạn nhân, giả là con, em của họ đang bị bắt cóc để đòi tiền chuộc…

Để người nhà nạn nhân tin là con, em mình đã bị bắt cóc, các đối tượng lừa đảo còn yêu cầu nạn nhân diễn như đang bị bắt cóc thật bằng việc chụp hình khỏa thân, la hét như bị đánh đập, tự đổ nước có màu đỏ lên người rồi gửi hình ảnh, âm thanh đó cho người nhà nạn nhân để tạo áp lực chuyển tiền chuộc.

Khi thấy hình ảnh, âm thanh la hét của con em mình như vậy, gia đình các em sẽ chuyển tiền. Đến lúc không thấy phản hồi nào thì người nhà nạn nhân mới lên cơ quan công an trình báo.

Qua làm việc với nạn nhân các vụ “bắt cóc ảo”, chúng tôi nhận thấy các đối tượng đầu tư xây dựng một nơi làm việc giả giống như trụ sở công an, mặc đồ giả danh công an, có đối tượng “chim mồi” đang bị còng tay lấy lời khai… Để tạo niềm tin và áp lực tâm lý đến nạn nhân.

Tập trung đấu tranh với tội phạm công nghệ cao

. Công an TP.HCM hiện đang triển khai những biện pháp gì để phát hiện và đấu tranh với loại tội phạm này?

+ Công an TP.HCM xác định các vụ “bắt cóc online” là các vụ việc lừa đảo trên không gian mạng, từ đó đã triển khai nhiều biện pháp đồng bộ nhằm phát hiện và đấu tranh với loại tội phạm này.

Công an thiết lập đường dây nóng tiếp nhận thông tin người dân về những số điện thoại lừa đảo. Theo đó, người dân có thể đến trực tiếp trụ sở Công an hoặc liên hệ thông qua số điện thoại trực ban của Công an TP, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an TP (PC01), PC02, Phòng An ninh mạng và phòng, chống tội phạm công nghệ cao (PA05) hoặc số điện thoại trực ban của Công an các phường.

Công an cũng phối hợp với các công ty viễn thông (Mobifone, Viettel, Vinaphone,…) siết chặt công tác quản lý các sim rác; phối hợp với các ngân hàng siết chặt quản lý giao dịch trực tuyến, thêm các điều kiện bảo mật, hạn mức chuyển tiền trực tuyến, xác thực sinh trắc học để phòng ngừa tội phạm, bảo vệ tài sản cho người dân.

. Các đơn vị nào trực tiếp phụ trách điều tra loại tội phạm này trong lực lượng Công an TP.HCM? Có sự phối hợp nào với Bộ Công an hay công an các địa phương khác?

+ Hiện nay PA05 là đơn vị chuyên trách theo dõi, phát hiện, ngăn chặn và điều tra tội phạm mạng, xử lý các vụ việc liên quan đến lừa đảo online, chiếm đoạt tài sản, tấn công mạng, tội phạm sử dụng công nghệ cao.

Khi tội phạm mạng liên quan đến hành vi hình sự (lừa đảo, chiếm đoạt tài sản, bắt cóc online, tống tiền qua mạng…), PC02 cùng với PA05 phối hợp điều tra. Trong đó Đội 2 của PC02 là đơn vị thường trực chủ công tham gia các vụ giải cứu nạn nhân bị lừa đưa đến các khách sạn, nhà nghỉ trong các vụ “bắt cóc online”.

Ngoài ra, Phòng Cảnh sát kinh tế (PC03) phụ trách tội phạm mạng liên quan đến rửa tiền, ngân hàng số, tiền ảo, sàn giao dịch trái phép, lừa đảo tài chính; Phòng Cảnh sát phòng chống tội phạm về ma túy (PC04) tham gia phụ trách khi các đường dây sử dụng mạng để buôn bán, giao dịch ma túy.

Các đơn vị Công an TP.HCM làm tốt công tác phối hợp với công an các địa phương có địa bàn giáp ranh, nhất là các địa phương giáp ranh biên giới để kịp thời trao đổi thông tin ngăn chặn các đối tượng đưa nạn nhân ra nước ngoài bằng đường bộ.

Các đơn vị Công an TP.HCM cũng phối hợp nhịp nhàng với các Phòng nghiệp vụ của Bộ Công an xây dựng cơ chế hợp tác quốc tế đối với các tổ chức Interpol, cảnh sát các nước trên thế giới để nhanh chóng trao đổi thông tin, dẫn độ và ngăn chặn lừa đảo xuyên quốc gia; trao đổi với cảnh sát các nước trên thế giới để cấm và truy xét, đẩy mạnh quét việc đặt đại bản doanh để lừa đảo qua công nghệ cao.

Tuy nhiên việc truy vết các đối tượng lừa đảo, kiểm soát dòng tiền gặp nhiều khó khăn.

“Công an tuyệt đối không làm việc qua điện thoại…”

. Cơ quan công an có lời khuyên gì để người dân không bị rơi vào bẫy bắt cóc online? Trong trường hợp nghi ngờ người thân bị “bắt cóc ảo”, người dân nên làm gì?

+ Cơ quan công an tuyệt đối không làm việc qua điện thoại và tuyệt đối không yêu cầu người dân cung cấp các thông tin cá nhân hoặc chuyển tiền để tự chứng minh người dân không vi phạm pháp luật.

Khi nghi ngờ người thân bị bắt cóc, kể cả bị bắt cóc thật thì người dân nên ngay lập tức đến cơ quan công an gần nhất để trình báo. Ngoài ra, đối với vụ việc nghi ngờ bị “bắt cóc ảo” thì người dân ngoài việc đến cơ quan công an gần nhất để trình báo thì liên tục nhắn tin, gọi điện cho nạn nhân. Vì qua truy vết, đã phát hiện một trường hợp một nạn nhân ở tỉnh đang thực hiện theo yêu cầu của các đối tượng nhưng khi thấy người nhà nhắn tin, gọi điện thì đã kịp thời dừng lại không tiếp tục làm theo yêu cầu của các đối tượng.

Công an TP.HCM đã và đang tiếp tục triển khai các số điện thoại của công an các phường, xã sau khi sáp nhập và chỉ đạo cảnh sát khu vực phải bám sát địa bàn, công bố số điện thoại của mình để mỗi hộ trong địa bàn có ít nhất 01 người phải biết số điện thoại của CSKV và số điện thoại trực ban công an phường nơi mình cư ngụ

Triển khai nhiều biện pháp dài hạn

. Công an TP.HCM kiến nghị những giải pháp gì về mặt pháp luật, công nghệ hoặc giáo dục để ngăn chặn loại tội phạm này trong tương lai?

+ Về pháp luật, chúng ta cần rà soát và hoàn thiện khung pháp lý liên quan đến an ninh mạng, giao dịch điện tử, bảo vệ dữ liệu cá nhân và xử lý hành vi sử dụng trái phép tài khoản ngân hàng.

Bên cạnh việc xử lý nghiêm minh các hành vi như mua bán tài khoản, làm giả giấy tờ để mở tài khoản thì cần tăng cường hợp tác quốc tế nhằm chia sẻ thông tin, hỗ trợ điều tra và truy bắt tội phạm xuyên biên giới. Bên cạnh đó, cần quy định rõ trách nhiệm của các nhà cung cấp dịch vụ mạng, viễn thông trong việc bảo vệ thông tin người dùng và phối hợp với cơ quan chức năng khi phát hiện dấu hiệu vi phạm.

Song song đó là đầu tư nâng cấp hạ tầng công nghệ thông tin, viễn thông để tăng tính bảo mật và an toàn cho các hoạt động trực tuyến. Thành phố cũng khuyến khích nghiên cứu, ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và các công nghệ mới để nâng cao hiệu quả phòng chống tội phạm mạng.

Bên cạnh đó, lực lượng công an đã và đang phối hợp các trường học, tổ chức đoàn thể tổ chức các chương trình truyền thông, giáo dục pháp luật về an ninh mạng và phòng chống tội phạm công nghệ cao để nâng cao kỹ năng nhận biết chiêu trò lừa đảo, bảo vệ thông tin cá nhân và phản ứng nhanh khi gặp tình huống bất thường.

Công an TP.HCM tiếp tục phát động phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc trong không gian mạng. Người dân được khuyến khích chủ động phát hiện, tố giác tội phạm, đồng thời xây dựng cộng đồng mạng an toàn, lành mạnh, không để tội phạm công nghệ cao lợi dụng để chiếm đoạt tài sản.

.Xin cảm ơn ông!