Những điểm mới trong dự thảo Luật BHXH chuẩn bị thông qua

Sau khi tiếp thu ý kiến của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội và cơ quan thẩm tra, Bộ LĐ-TB&XH đã hoàn thiện Luật BHXH (sửa đổi) để xin ý kiến Chính phủ trước khi trình Quốc hội thông qua tại kỳ họp thứ 7 của Quốc hội diễn ra vào cuối tháng 5 tới đây.

Giữ nguyên một số nội dung lớn

Cũng như lần trình Quốc hội cho ý kiến lần đầu tại kỳ họp thứ 6 diễn ra vào tháng 10-2023, Bộ LĐ-TB&XH đã chỉnh sửa một số nội dung của dự luật, tuy nhiên những vấn đề lớn vẫn được bảo lưu.

Cụ thể, dự luật vẫn tiếp tục bổ sung một chương mới, đó là trợ cấp hưu trí xã hội. Chính sách này thực chất đang được quy định ở Luật Người cao tuổi, theo đó người già đủ 80 tuổi không có lương hưu và bất kỳ khoản trợ cấp nào thì được ngân sách Nhà nước hỗ trợ 360.000 đồng/tháng.

Tuy nhiên, khi “gắp” chính sách này vào dự luật, cơ quan soạn thảo muốn tạo sự liên kết hỗ trợ người già khi hết tuổi lao động mà không có lương. Cụ thể, dự luật sẽ hạ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội từ 80 tuổi xuống còn 75 và giao Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định điều chỉnh giảm tiếp độ tuổi theo tình hình kinh tế của đất nước.

Theo đó, người tham gia BHXH chưa đủ 15 năm nếu không chọn rút BHXH một lần, đến tuổi nghỉ hưu được hưởng trợ cấp hằng tháng trước khi đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội (75 tuổi). Mức hưởng tùy vào thời gian đóng, tiền lương, thu nhập tháng đóng BHXH. Ngoài ra còn được hưởng bảo hiểm y tế do ngân sách Nhà nước đảm bảo.

Đối với người tham gia BHXH bắt buộc, dự luật quy định giảm điều kiện về số năm đóng BHXH tối thiểu để được hưởng lương hưu hằng tháng từ 20 năm xuống còn 15 năm. Tuy nhiên, chính sách này không áp dụng đối với người được nghỉ hưu trước tuổi.

Mức hưởng sau khi giảm năm đóng với nữ giữ nguyên 45% như hiện nay, trong khi với nam giảm xuống còn 33,75%. Chính sách này giúp những người tham gia BHXH muộn (45-47 tuổi mới bắt đầu tham gia) hoặc quá trình tham gia không liên tục có thời gian đóng BHXH ngắn được hưởng lương hưu.

Cơ quan soạn thảo cũng đề xuất bổ sung đối tượng tham gia BHXH bắt buộc gồm: Người làm việc theo hợp đồng lao động có thời hạn từ 1 tháng (quy định hiện hành là đủ 3 tháng), kể cả trường hợp hai bên thỏa thuận bằng tên gọi khác (biên bản, giao kèo) nhưng có nội dung thể hiện về việc làm có trả công, tiền lương và sự quản lý, điều hành, giám sát của một bên.

Tiếp đó là người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã, ở thôn, tổ dân phố; người làm việc không trọn thời gian, có tổng mức tiền lương trong tháng bằng hoặc cao hơn tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc thấp nhất; chủ hộ kinh doanh của hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh; người quản lý điều hành hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã có hưởng tiền lương; người lao động (NLĐ) nước ngoài có hợp đồng lao động ở Việt Nam từ 1 năm trở lên.

Ngoài ra, cơ quan soạn thảo cũng đưa ra 2 phương án “siết” nhận BHXH một lần. Trong đó, đề xuất phương án 1, đó là NLĐ có thời gian đóng BHXH trước ngày luật này có hiệu lực thi hành (dự kiến 1-7-2025), sau 12 tháng không tham gia BHXH bắt buộc, tự nguyện và thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm thì được rút BHXH một lần. Sau thời gian luật có hiệu lực thi hành không được rút BHXH một lần nữa.

Theo Bộ LĐ-TB&XH, việc ưu tiên phương án 1 vì nhận được nhiều sự đồng thuận hơn từ phía đối tượng chịu sự tác động trực tiếp là NLĐ tham gia BHXH… “Cả 2 phương án đều phải chấp nhận lát cắt nhất định, song về mặt xã hội cần ưu tiên phương án nào giảm thiểu sự phản ứng của NLĐ”- cơ quan soạn thảo lý giải.

Chậm đóng BHXH không xem xét trao tặng các danh hiệu thi đua, khen thưởng

Với người tham gia BHXH tự nguyện, dự luật quy định người tham gia BHXH tự nguyện trước 1-1-2021 và đủ 20 năm đóng BHXH tự nguyện trở lên thì được hưởng lương hưu khi đủ 60 tuổi đối với nam, đủ 55 tuổi đối với nữ. Sau thời điểm trên, người tham gia BHXH tự nguyện thực hiện chính sách giống như trường hợp tham gia BHXH bắt buộc.

Với người tham gia BHXH tự nguyện, dự luật bổ sung thêm chế độ thai sản. Theo đó, người tham gia BHXH tự nguyện sẽ được hưởng 2 triệu đồng khi sinh con thay vì chỉ nhận 2 chế độ là lương hưu và tử tuất như hiện nay.

Đối với lao động nữ là người dân tộc thiểu số hoặc người kinh có chồng là người dân tộc thiểu số thuộc hộ nghèo, cư trú tại các xã, thôn đặc biệt khó khăn, khi sinh con ngoài hưởng 2 triệu đồng vẫn được hưởng chính sách hỗ trợ khi sinh con theo quy định khác của Chính phủ.

Đối với các đơn vị chậm đóng BHXH bắt buộc, cơ quan soạn thảo đề xuất chế tài phải nộp số tiền bằng 0,03%/ngày tính trên số tiền BHXH chậm đóng vào quỹ BHXH, đồng thời xử lý vi phạm hành chính theo quy định của pháp luật.

Ngoài ra, áp dụng biện pháp tạm hoãn xuất cảnh theo pháp luật nhập cảnh, xuất cảnh, quá cảnh, cư trú của người nước ngoài tại Việt Nam và xuất cảnh, nhập cảnh của công dân Việt Nam.

Đáng chú ý, đơn vị chậm đóng các khoản bảo hiểm sẽ không được xem xét trao tặng các danh hiệu thi đua, khen thưởng.

Đối với đơn vị trốn đóng BHXH bắt buộc, cơ quan soạn thảo đưa vào dự luật quy định, ngoài đóng đủ số tiền trốn đóng còn phải nộp số tiền bằng 0,03%/ngày tính trên số tiền BHXH trốn đóng vào quỹ BHXH; xử lý vi phạm hành chính theo quy định của pháp luật; truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định pháp luật; áp dụng biện pháp tạm hoãn xuất cảnh theo pháp luật nhập cảnh, xuất cảnh, quá cảnh, cư trú của người nước ngoài tại Việt Nam và xuất cảnh, nhập cảnh của công dân Việt Nam.

Các trường hợp trốn đóng cũng áp dụng hình thức không xem xét trao tặng các danh hiệu thi đua, khen thưởng.