Nỗi sợ nếu giao 'chiếc cặp tổng thống' cho ông Trump

Ngày “siêu thứ ba” đã chính thức bắt đầu tại Mỹ. Không đầy 24 giờ nữa kết quả bầu cử được mong đợi nhất trong năm 2016 sẽ có. Nhìn lại một chặng đường dài tranh cử của hai ứng viên: Bà Hillary Clinton (đảng Dân chủ) và ông Donald Trump (đảng Cộng Hòa), GS Tạ Văn Tài, cựu GS luật Trường ĐH Havard, có những phân tích với Pháp Luật TP.HCM về “so kè sức mạnh” của hai ứng viên.

Ông Trump (trái) hay bà Clinton sẽ chiến thắng vào ngày mai? Ảnh: MIDNIGHTSUNAK

Năng lực, tâm lý, đạo đức: Ông Trump đều kém

. Theo GS thì ưu thế nào khiến ông Trump thu hút được nhiều cử tri Mỹ?

+ GS Tạ Văn Tài: Ông Trump chỉ có lợi thế với một số cử tri Mỹ bằng lời lẽ quá tự tin, không có căn bản, nói thánh nói tướng về các cải cách ông sẽ làm. Mục tiêu là để đáp ứng được trào lưu bất mãn trong số các tầng lớp dân da trắng mất việc trong nền kinh tế toàn cầu mà giới tư bản Mỹ dịch chuyển việc sản xuất sang các nước có giá nhân công rẻ. Nhưng giải pháp nâng cao hàng rào thuế quan, co cụm lại trong chiến tranh thương mại với các nước nhân công rẻ của ông Trump - mà những người nông nổi ủng hộ ông Trump tuởng là đúng - thì đi ngược lại với các lợi ích rất lớn của thương mại quốc tế, mang tính thụt lùi.

. Ông có nhận xét gì về năng lực của ông Trump cho đến thời điểm ngày bầu cử Mỹ chính thức bắt đầu?

+ Ông Trump không hiểu về các vấn đề quốc sự và không đủ khả năng tự túc suy nghĩ và bàn về các chính sách quốc gia vì cả đời chỉ là người xây các cao ốc, sòng bài, mà cũng phá sản bốn lần. Thậm chí ông ấy không có sức hút đối với người giỏi để làm ban tham mưu. Còn nhớ khi tranh cử ông Trump đã sỉ nhục các lãnh đạo kỳ cựu của chính đảng Cộng hòa, cho nên có cả một số đông chuyên viên cự phách của Đảng này tuyên bố không ủng hộ ông Trump.

Đó là lý do ông Trump đưa ra những giải pháp chính sách vô nghĩa, điên rồ, bất khả thi và làm mất đi nhân tâm ủng hộ Mỹ. Điển hình như xây bức tường tại biên giới Mexico để chặn người Mexico; bắt các quốc gia trong khối NATO đóng tiền chi phí trong khi họ đã đóng góp rồi; cho các quốc gia khác có bom nguyên tử để họ tự vệ, trong khi đó thì nhân loại đang muốn càng ngày càng giải giới nguyên tử; cấm người Mễ nhập cảnh Mỹ vì cho rằng họ chỉ là thành phần tội phạm; mang tội phạm, mại dâm, thuốc phiện, buôn lậu vô Mỹ; cấm người Hồi giáo nhập cảnh nước Mỹ gây bất bình người dân Hồi giáo tốt trên thế giới.

Trump nhìn vào chiếc mặt nạ mô phỏng mình tại buổi vận động tranh cử ở Sarasota, bang Florida hôm 7-11. Ảnh: REUTERS

. Nhiều người hoài nghi về vấn đề tâm lý và tinh thần của ông Trump không ổn định. Quan điểm của GS về khía cạnh tâm lý lãnh đạo của ông Trump như thế nào?

+ Ông Trump lộ rõ sự kém cỏi về kiến thức lẫn tâm lý trong ba cuộc tranh luận với bà Clinton. Ông ấy không thích ứng với chức tổng thống (temperament unfit to be president). Ví dụ khi đuối lý trong tranh luận thì dọa sẽ tống giam bà Clinton khi ông trở thành tổng thống. Sự dọa dẫm này thiếu cơ sở về thủ tục pháp lý cần có trong tòa án của một nền pháp trị như Mỹ trước khi có thể giam một người. 

Nhiều người Mỹ lo rằng ông Trump tính tình nóng nảy, dễ cáu giận như học trò ưa đánh nhau ở sân trường (ông Trump khoe mình thích đánh nhau). Điều này rất nguy hiểm khi giao cho ông Trump cái cặp của tổng thống có chìa khóa phóng bom nguyên tử, gây chiến tranh hạt nhân, tiêu diệt nhân loại. Vì chưa trưởng thành về tâm lý, thiếu kiềm chế nên phát ngôn xúc phạm rất nhiều giới. Ví dụ nhại một phóng viên có tật, xỉ nhục phụ nữ và bị 10 phụ nữ tố cáo quấy rối tình dục.

. Trong vấn đề đạo đức cần thiết để trở thành một tổng thống Mỹ nói riêng và một nhà lãnh đạo quốc gia nói chung, ông Trump cũng bị dư luận phê phán. Điều này GS bình luận như thế nào?

+ Ông Trump có nhiều gian dối. Ông mở ĐH Trump và bị sinh viên kiện đòi lại tiền vì gian dối. Bị kiện ra tòa, ông ấy lại chê vị chánh án xử vụ này là người Mễ không xử công minh. Ông nói các cuộc bầu cử ở Mỹ thường là gian dối (rigged elections); nếu thắng thì ông ấy không kiện. Nói như vậy là xúc phạm nền tư pháp của Mỹ.

Ông Trump trốn thuế nhiều năm, đã vậy lại tự hào là khôn hơn người khác. Ông nói dối về việc dùng nhân công người Mễ bất hợp pháp, trả lương bóc lột; đồng thời ông ấy còn kỳ thị người da màu. Nhiều người Mỹ chỉ trích ông Trump quá quắt, muốn phá tan nền tảng pháp trị và nền dân chủ của nước này.

Điều này gợi nhớ sự kiện các tiểu bang miền Nam nước Mỹ không công nhận sự trúng cử của Tổng Thống Lincoln năm 1860, đòi ly khai khỏi Liên Bang, gây ra cuộc nội chiến kinh hoàng, làm chết nhiều người Mỹ hơn các cuộc Chiến tranh Thế giới thứ I và II.

Bà Clinton vượt trội mọi mặt    

. Ứng viên đảng Dân chủ Hillary Clinton gặp phải những hạn chế nào thưa ông?

. Bà Clinton không thận trọng trong việc dùng email cá nhân cho công việc của Bộ Ngoại giao Mỹ khi còn làm Ngoại trưởng. Cục Điều tra liên bang (FBI) hồi tháng 7 tuyên bố bà Clinton không thận trọng nhưng không vi phạm luật hình sự vì không cố ý phạm pháp. Bà Clinton có bác bỏ cáo buộc ban đầu nhưng sau đã xin lỗi nhầm lẫn nên bị giảm sự ủng hộ của cử tri vì bị cho là thiếu sự tin cậy.

Ngoài ra bà Clinton hay tỏ ra bí mật, thiếu thái độ vui vẻ, gần dân; ít cười đùa, có vẻ tính toán mà chính bà ấy cũng thừa nhận cuộc đời bà bị nhiều dèm pha nên hơi co cụm lại. Tuy vậy những ngày gần bầu cử, bà đã cố cười nhiều hơn và lên các buổi chương trình truyền hình khôi hài vào buổi tối, kéo sự ủng hộ của cử tri trở lại nhiều hơn.

. Nếu như ông Trump có quá nhiều điểm yếu thì trái lại bà Clinton có rất nhiều thế mạnh. Theo GS, đâu là những điểm sáng nhất giúp bà Clinton khả năng cao sẽ trở thành nữ tổng thống đầu tiên của nước Mỹ?

+ Ưu điểm rõ nhất của bà Clinton là kinh nghiệm và kiến thức về chính quyền và các vấn đề chính sách quốc gia mà bà đã thu được từ mấy thập niên: Từ ngày tốt nghiệp luật ở ĐH Yale, đến khi làm luật sư cho Ủy ban Thượng viện luận tội cựu Tổng thống Nixon trong vụ bê bối Watergate.

Sau đó bà làm việc về các vấn đề thiếu nhi, phụ nữ và cả các công ty thương mại khi làm đệ nhất phu nhân tiểu bang Arkansas. Với tám năm làm đệ nhất phu nhân của nước Mỹ, bà quan sát rất gần việc quản lý đất nước trong Tòa Bạch Ốc, ngay cạnh Tổng thống Bill Clinton.

Bà Clinton được đánh giá là một trong những ứng viên giỏi nhất trong vòng 25 năm qua. Ảnh: GETTY IMAGES

. Nói về kinh nghiệm của bà Clinton, có người cho rằng bà là một trong những ứng viên giỏi nhất trong vòng 25 năm trở lại đây của các kỳ bầu cử tổng thống. GS suy nghĩ thế nào về vấn đề này?

+ Từ năm 2001, bà trở thành nghị sĩ liên bang của Đảng Dân chủ trong suốt tám năm, có tiếng là biết cách làm việc với cả phe Cộng hòa. Năm 2008 ra tranh cử tổng thống, sau trở thành ngoại trưởng nhiệm kỳ đầu tiên của Tổng thống Obama, thương lượng các vấn đề quốc gia với rất nhiều người đồng cấp của các nước khác. Ưu điểm nắm vững các vấn đề chính quyền và chính sách giúp bà Clinton được các chuyên viên các đài truyền thông và cử tri chấm bà thắng điểm hơn hẳn ông Trump trong ba cuộc tranh luận.

Bà Clinton còn tham gia các vấn đề an ninh quốc phòng, như việc hạ gục trùm khủng bố Osama Bin Laden và có đi thăm các chiến trường, cho nên người ta tin bà có thể làm tổng tư lệnh trong chức vụ tổng thống. Có thể bà ấy sẽ  giống như Thủ tướng Anh Thatcher -“Người đàn bà thép” (The Iron Lady).

Bộ máy tranh cử và quyên tiền của bà Clinton phân bố rộng và chuyên nghiệp. Với khẩu hiệu tranh cử: “Cùng nhau ta làm nước Mỹ vĩ đại hơn”, bà Clinton có chủ trương dung hòa, thỏa hiệp để có sự cộng tác của nhiều khuynh hướng khác nhau trong xã hội Mỹ và củng cố nước Mỹ chứ không theo lối chia rẽ, ngáng trở lẫn nhau, tấn công sau lưng theo kiểu của một số người phe Cộng hòa, nhất là ông Trump.