Lễ dựng cây nêu (lễ trồng đu lên phướng) là phong tục có từ xa xưa của người dân đảo Lý Sơn, Quảng Nam. Nghi lễ này mang ý nghĩa đuổi quỷ, trừ ma, tỏ lòng biết ơn ông bà tổ tiên, cầu mong một năm mới trời yên biển lặng, mùa màng bội thu, đồng thời khẳng định chủ quyền biển đảo thiêng liêng của tổ quốc.
Những năm gần đây, cây nêu được người dân Lý Sơn dựng lên trên những con tàu rẽ sóng vươn ra khơi trong chuyến biển đầu năm mới.
Ông Phạm Quang Ry, 65 tuổi, hậu duệ của cai đội Hoàng Sa Phạm Quang Ảnh (thôn Đông, xã An Vĩnh), cho biết nghi thức dựng cây nêu tết được thực hiện vào tối 23 rạng ngày 24 tháng chạp. Thời khắc đó tất cả các dinh miếu, lăng thờ cá ông, các nhà thờ họ trên đảo đều đồng loạt gióng trống, khua chiêng.
Dựng cây nêu ngày tết tại Dinh An Hòa và Nhà thờ Cai đội Hoàng Sa Phạm Quang Ảnh
Theo ông Ry, cây nêu tết được làm từ cây tre già, thân cao to, dài khoảng 6 -7 mét, được sơn màu đỏ. Trước khi dựng nêu, trên ngọn cây nêu được gắn thêm đầu chim phụng hoặc đầu cá chép được chạm khắc tinh xảo từ gỗ vông cùng một lá cờ tổ quốc và một lá phướn. Trên phướn viết các câu chữ cầu chúc năm mới an lành.
Cụ Dương Quỳnh, 94 tuổi (thôn Đông, xã An Hải) cho hay: “Hồi nhỏ còn để chỏm, năm nào tôi cũng theo cha ra dinh miếu trong làng để xem các cụ bô lão dựng nêu ngày tết. Trước khi dựng nêu, các cụ phải làm phép tẩy uế, trang trí rồi mới dựng lên. Cờ tổ quốc được treo trên cây nêu là để khẳng định chủ quyền biển đảo của Tổ quốc”.
Trên đỉnh cây nêu có lá cờ tổ quốc khẳng định chủ quyền biển đảo của Việt Nam.
Khi cây nêu được dựng lên, các bô lão trong làng sẽ tiến hành các lễ tế cúng theo phong tục truyền thống với mâm cúng đủ đầy, trong đó không thể thiếu bánh ít lá gai và những sản vật được ngư dân khai thác ở Hoàng Sa - Trường Sa. Đây là dịp để các thế hệ con cháu, họ tộc trên đảo tưởng nhớ bậc tiền nhân có công khai khẩn vùng đất đảo, tri ân cha ông còn nằm lại nơi Hoàng Sa vì chủ quyền biển đảo thiêng liêng của tổ quốc.
Ông Lê Văn Ninh, Phó Chủ tịch UBND huyện Lý Sơn, chia sẻ: Từ bao đời nay, cây nêu là biểu tượng thiêng liêng nhất của ngày Tết Nguyên đán đối với người dân đảo tiền tiêu. Theo truyền thuyết cây nêu được coi là cây vũ trụ nối liền đất với trời. Dựng nêu ngày Tết ngoài dụng ý để trừ ma, quỷ, thờ phụng thần linh và vong hồn tổ tiên, tảo trừ những điều xấu xa của năm cũ, cầu mong năm mới may mắn.
“Những năm gần đây, nhiều tàu cá đánh bắt xa bờ của ngư dân cũng tổ chức lễ dựng nêu với mong muốn tai qua nạn khỏi, năm mới việc làm ăn thuận lợi, tàu về tôm cá đẩy khoang”, ông Ninh nói.
