PGS-TS Lê Văn Trung, Giám đốc Trung tâm Địa tin học (đơn vị thực hiện dự án quan trắc lún mặt đất trên địa bàn TP.HCM), nhận định: Ở TP.HCM, quá trình đô thị hóa đã làm tăng diện tích bề mặt không thấm, kênh rạch bị san lấp... khiến hạn chế nguồn bổ cập tự nhiên cho các tầng nước ngầm. Cùng đó, việc khai thác quá mức đã khiến mực nước ngầm ngày càng hạ thấp (từ năm 1994 đến nay mực nước ngầm đã hạ sâu hơn 20 m). Sự sụt giảm mực nước ngầm cùng tốc độ phát triển nhanh của các công trình xây dựng trên mặt đất đã gây ra hiện tượng biến dạng bề mặt đất (lún đất).
Dùng ảnh vệ tinh để tính lún
. Xin ông khái quát về phương pháp xác định sự biến dạng mặt đất ở TP.HCM?
+ Theo yêu cầu của UBND TP, dự án này phải cho ra kết quả trên diện rộng, bề mặt đất của TP có bị biến dạng hay không, cụ thể ở khu vực nào, mức độ ra sao... Nếu xây dựng các trạm quan trắc thì rất tốn kém, thời gian kéo dài nhưng chỉ biết được kết quả ở phạm vi hẹp. Phương pháp mà chúng tôi áp dụng là sử dụng ảnh vệ tinh radar đa thời gian (thu nhận nhiều thời điểm khác nhau) để xác định vị trí lún, đánh giá được mức độ lún theo thời gian cho từng quận/huyện, phường/xã (gọi là kỹ thuật Insar vi phân).
. Nhưng các bức ảnh được chụp với khoảng cách 700-800 km thì mức độ tin cậy của chúng ra sao?
+ Kỹ thuật Insar vi phân đã được nhiều nước thực hiện với kết quả đáng tin cậy, cho phép xác định được đầy đủ và chính xác các vùng lún. Đây là lần đầu tiên ở Việt Nam áp dụng kỹ thuật dựa trên độ lệch pha động của sóng điện từ để tính toán độ dịch chuyển của từng vị trí trên mặt đất.
Lún đất sẽ làm giảm hiệu quả các dự án chống ngập. Ảnh: MP
Giả sử chúng ta có hai ảnh radar cùng phủ toàn bộ TP. Ảnh thứ nhất thu nhận năm 2000 cho giá trị pha ứng với khoảng cách S1, ảnh thứ hai chụp năm 2001 cho giá trị pha ứng với khoảng cách S2. Sự chênh lệch của hai giá trị S1 và S2 được dùng để tính sự thay đổi, cũng chính là sự dịch chuyển của điểm trên bề mặt đất trong vòng một năm.
Là nguồn dữ liệu hỗ trợ chống ngập
. Ông có thể nói rõ hơn về ảnh hưởng của việc khai thác nước ngầm đến hiện tượng lún mặt đất? Lún mặt đất gây ra những tác động gì?
+ Lún mặt đất phụ thuộc vào sự khai thác nước ngầm, điều kiện địa chất, địa chất thủy văn và địa chất công trình. Việc khai thác nước ngầm quá mức làm mực nước ngầm suy giảm gây ra mất cân bằng áp lực giữa các tầng chứa nước. Các lớp cách nước yếu đi sẽ khiến đất từ từ nén xuống tạo ra biến dạng bề mặt đất.
Lún đất làm tăng cả về số điểm cũng như mức độ ngập do triều cường, nhiều giếng khoan ống chống bị trồi, đất nứt nẻ nền, nhiều công trình dân dụng nứt tường, hẫng móng, nghiêng... Lún đất còn có thể gây hư hỏng các công trình ngầm như tuyến đường tàu điện ngầm hình thành trong tương lai.
. Những kết quả nghiên cứu về lún ở từng khu vực có ý nghĩa gì, thưa ông?
| Nhiều TP lớn trên thế giới như Bangkok, Tokyo, Paris... cũng xảy ra hiện tượng lún mặt đất mà nguyên nhân chính là vì không kiểm soát được việc khai thác nước ngầm. Trong số đó, TP Thượng Hải hiện có tốc độ rất nhanh, lên đến 100 mm/năm. |
Tương tự, trong việc xác định cốt nền hiện chưa tính đến chuyện mực nước biển đang dâng và mặt đất bị hạ thấp do lún. Điều này dẫn đến các mốc độ cao khi thiết kế cho các công trình xây dựng không phù hợp thực tế. Nếu chúng ta dự báo được tốc độ và mức độ biến dạng mặt đất, đây sẽ là nguồn dữ liệu hỗ trợ rất tốt cho việc chống ngập, khai thác nước ngầm, tính toán cốt xây dựng...
. Xin cám ơn ông.
MINH PHONG thực hiện
