Luật Viên chức sửa đổi đã được Quốc hội biểu quyết thông qua vào chiều 10-12 với nhiều điểm mới có ảnh hưởng trực tiếp đến quyền và lợi ích của hàng triệu viên chức trên cả nước.
Một trong những điểm đáng chú ý, Điều 13 của Luật đã quy định về quyền của viên chức trong việc ký hợp đồng thực hiện hoạt động nghề nghiệp và hoạt động kinh doanh.
Theo quy định mới, viên chức được ký hợp đồng lao động hoặc hợp đồng dịch vụ với cơ quan, tổ chức, đơn vị khác nếu pháp luật về ngành, lĩnh vực không cấm, bảo đảm không xung đột lợi ích theo quy định của pháp luật về phòng, chống tham nhũng. Việc ký hợp đồng ngoài đơn vị sự nghiệp công lập cũng không được trái với thỏa thuận tại hợp đồng làm việc và không vi phạm đạo đức nghề nghiệp.
Trường hợp chưa có thỏa thuận trong hợp đồng làm việc thì phải được sự đồng ý bằng văn bản của người đứng đầu đơn vị sự nghiệp công lập; đối với người đứng đầu đơn vị sự nghiệp công lập thì phải được sự đồng ý bằng văn bản của cấp trên quản lý trực tiếp.
Luật cũng cho phép viên chức được hành nghề với tư cách cá nhân nếu pháp luật về ngành, lĩnh vực không cấm, bảo đảm không xung đột lợi ích theo quy định của pháp luật về phòng, chống tham nhũng và không vi phạm đạo đức nghề nghiệp.
Họ cũng được góp vốn, tham gia quản lý, điều hành doanh nghiệp, hợp tác xã, bệnh viện, cơ sở giáo dục, tổ chức nghiên cứu khoa học ngoài công lập.
Trình bày báo cáo tiếp thu, giải trình ý kiến, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Đỗ Thanh Bình cho biết có nhiều ý kiến đề nghị cân nhắc việc cho phép viên chức được ký hợp đồng lao động, hợp đồng dịch vụ với đơn vị khác, đồng thời đề nghị rà soát để tránh ảnh hưởng đến công việc chính đang làm. Ý kiến này cho rằng viên chức cần đặt nhiệm vụ nơi công tác lên hàng đầu, không để xảy ra tình trạng xung đột lợi ích, ảnh hưởng đến tính minh bạch và uy tín của đơn vị nơi công tác.
Có ý kiến bày tỏ tán thành, tuy nhiên cho rằng cần siết chặt các quy định về cơ chế kiểm soát và phòng, chống tham nhũng, quy định rõ không cho phép viên chức quản lý tham gia quản lý, điều hành các cơ sở kinh doanh, hoạt động tư nhân thuộc cùng lĩnh vực đang công tác.
Cũng có ý kiến đề nghị người đứng đầu đơn vị sự nghiệp công lập không được ký hợp đồng làm việc với bên ngoài. Có ý kiến cho rằng đề nghị cấm viên chức không được hoạt động doanh nghiệp kinh doanh trong lĩnh vực mình đang hoạt động ở lĩnh vực công là không hợp lý. “Vấn đề cốt lõi là xác lập cơ chế quản lý ở các cơ sở công lập để viên chức không thể lợi dụng được” – theo ý kiến đại biểu.
Về nội dung này, ông Bình cho biết việc cho phép viên chức ký kết hợp đồng lao động, hợp đồng dịch vụ để thực hiện hoạt động nghề nghiệp là nhằm thể chế hóa chủ trương liên thông nguồn nhân lực giữa khu vực công và khu vực tư, tạo điều kiện để viên chức tăng thu nhập chính đáng bằng hoạt động nghề nghiệp của mình.
Đồng thời, dự thảo Luật quy định cho phép viên chức được thực hiện ký hợp đồng lao động hoặc hợp đồng dịch vụ nếu trong trường hợp pháp luật chuyên ngành không cấm.
Tiếp thu các ý kiến đại biểu, các nội dung nêu trên được chỉnh lý tại Luật theo hướng chặt chẽ hơn theo hướng viên chức có trách nhiệm hoàn thành nhiệm vụ tại đơn vị mới được thực hiện hoạt động nghề nghiệp ở bên ngoài; đối với viên chức quản lý phải được sự đồng ý của cơ quan quản lý đơn vị sự nghiệp công lập. Cùng đó, xây dựng cơ chế chống xung đột lợi ích thông qua thỏa thuận tại hợp đồng làm việc và không được trái với quy định của pháp luật về phòng chống tham nhũng, pháp luật chuyên ngành.
Viên chức làm việc tại đơn vị sự nghiệp công lập trong lĩnh vực khoa học và công nghệ, cơ sở giáo dục đại học công lập cũng được thực hiện các quyền quy định tại Điều này, các quyền khác theo quy định của pháp luật về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, pháp luật về doanh nghiệp và pháp luật khác có liên quan. Cụ thể như Luật Khoa học và Công nghệ, Luật Chuyển giao công nghệ, Luật Giáo dục đại học và Luật Doanh nghiệp…
Luật khi được thông qua có hiệu lực thi hành từ ngày 1-7-2026, trong đó điều khoản chuyển tiếp nêu rõ viên chức được tuyển dụng trước ngày 1-7-2003 có các quyền, nghĩa vụ và được quản lý như viên chức làm việc theo hợp đồng làm việc không xác định thời hạn theo quy định của pháp luật về viên chức.
Viên chức được tuyển dụng từ 1-7-2003 đến trước ngày ngày Luật này có hiệu lực thi hành tiếp tục thực hiện hợp đồng làm việc đã ký kết với đơn vị sự nghiệp công lập, có các quyền, nghĩa vụ và được quản lý theo quy định của Luật này và quy định của pháp luật có liên quan.
