Mối quan hệ giữa Ukraine các đồng minh thuộc tổ chức quân sự Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) đang đi theo mô hình giằng co và nhiều khi khiến Ukraine tuyệt vọng, theo trang EL PAÍS. Kể từ khi xung đột Nga-Ukraine nổ ra vào tháng 2-2022, các cường quốc thuộc liên minh quân sự này đã áp đặt các hạn chế trong lĩnh vực quân sự với Kiev do sợ chiến tranh leo thang bên ngoài Ukraine. Nhưng những lằn ranh này đã được chính phủ Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky lần lượt xóa bỏ.
Ukraine lần lượt xóa bỏ các “lằn ranh đỏ” của phương Tây
Mọi quyết định quan trọng, từ việc chuyển giao xe tăng Leopard của Đức cho đến máy bay chiến đấu F-16 của Mỹ, đều phải trải qua các cuộc đàm phán kéo dài. Giờ đây, một trong những lằn ranh đỏ lớn tồn tại kể từ khi phương Tây bắt đầu viện trợ cho Ukraine đã bị xóa bỏ, đó là việc sử dụng vũ khí NATO tấn công các mục tiêu quân sự trên lãnh thổ Nga.
Cuộc tấn công của Nga phát động vào ngày 10-5 ở phía bắc TP Kharkiv một lần nữa nhấn mạnh sự cần thiết của Ukraine trong việc sử dụng tên lửa và pháo binh do NATO cung cấp để đối phó các mục tiêu ở bên kia biên giới. Điện Kremlin tập trung pháo binh, hệ thống tên lửa, các đơn vị không quân và máy bay không người lái (UAV) chống Ukraine tại tỉnh Belgorod của Nga, giáp với phía bắc Kharkiv.
Kể từ đầu tháng 5, Ukraine đã thúc ép các đối tác mạnh mẽ hơn trong việc cho phép sử dụng vũ khí của họ chống lại các mục tiêu bên trong lãnh thổ Nga. Sau những lời từ chối kiên quyết, tuần trước các quốc gia như Pháp, Đức và cuối cùng là Mỹ đã phát đi hàng loạt thông điệp ủng hộ.
Báo chí Mỹ và phương Tây đưa tin Tổng thống Mỹ Joe Biden đã bí mật cho phép Kiev sử dụng pháo binh, hệ thống phòng không và tên lửa tầm trung HIMARS do Mỹ cung cấp để tấn công các mục tiêu quân sự của Nga từ các tỉnh Kharkiv và Sumi của Ukraine sang bên kia biên giới.
Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken đã xác nhận thông tin trên vào ngày 31-5 tại cuộc họp báo của lãnh đạo NATO ở thủ đô Prague của CH Czech.
Dù vậy, khi Mỹ tăng tốc sản xuất đạn dược để gửi cho Ukraine và tìm cách đẩy nhanh tiến độ vận chuyển vũ khí thì Washington vẫn tiếp tục cấm Ukraine sử dụng tên lửa tầm xa ATACMS đánh sang Nga.
Điều này đặt ra rào cản mới mà Ukraine phải cố gắng vượt qua. Ông Zelensky từng tuyên bố rằng Nga đang tập trung hàng ngàn binh sĩ cách biên giới 90 km để tăng gấp đôi áp lực lên mặt trận Kharkiv.
Đại tá Petro Chernik của Lục quân Mỹ cho rằng cách duy nhất để đánh vào nơi tập trung quân này là sử dụng tên lửa ATACMS được trang bị bom chùm.
Khi được hỏi về điều này tại Prague, ông Blinken nói rằng Washington sẽ thích ứng và điều chỉnh quan điểm nếu cần thiết.
Mối đe dọa hạt nhân
Mỗi lần phương Tây bật đèn xanh ủng hộ Ukraine đều vấp phải cảnh báo gay gắt từ phía Nga. Hôm 29-5, Tổng thống Nga Vladimir Putin cảnh báo hậu quả nghiêm trọng nếu tên lửa NATO được sử dụng để chống lại Nga.
“Ở châu Âu, đặc biệt là ở các nước nhỏ, họ nên ý thức được họ đang chơi với gì” – ông Putin cảnh báo.
Nhà nghiên cứu Mikola Bielieskov tại Viện Nghiên cứu chiến lược quốc gia Ukraine cho rằng các mối đe dọa hạt nhân của Nga đã làm trì trệ và hạn chế viện trợ quan trọng cho Kiev.
Lấy ví dụ việc Đức cấp phép chuyển giao xe tăng Leopard cho quân đội Ukraine vào tháng 1-2023. Thủ tướng Đức Olaf Scholz nhiều tuần trước đó đã từ chối cung cấp mẫu xe bọc thép này vì cho rằng điều này có thể khiêu khích Nga.
Ông Scholz tiếp tục loại trừ việc gửi tên lửa tầm xa Taurus của Đức sang Ukraine vì lo ngại xảy ra xung đột trực tiếp với Nga, dù các quốc gia khác cuối cùng cũng cung cấp loại tên lửa này cho Kiev sau hơn một năm Ukraine yêu cầu. Ngoài ra, Anh và Pháp đã cung cấp tên lửa Strorm Shadow/Sscalp từ năm 2023 và Mỹ cung cấp tên lửa ATACMS từ mùa xuân năm nay.
Mọi quyết định đều đến trễ một năm
“Mọi quyết định mà chúng tôi, và sau đó là mọi người cùng đưa ra đều bị trễ khoảng một năm” – Tổng thống Ukraine Zelensky nói với hãng tin Reuters hôm 20-5. Trường hợp điển hình cho câu nói của nhà lãnh đạo Ukraine là máy bay chiến đấu F-16.
Mẫu tiêm kích này do Mỹ sản xuất, nên việc bàn giao các máy bay này cần có sự cho phép từ Washington. Trong gần một năm, Mỹ từ chối cung cấp F-16 cho Ukraine với nhiều lý do như việc đào tạo phi công gặp khó khăn, việc cung cấp linh kiện phức tạp và khả năng Không quân Ukraine sẽ sử dụng chúng để tấn công lãnh thổ Nga.
Cuối cùng, vào tháng 8-2023, Tổng thống Biden đã chấp thuận cung cấp tiêm kích F-16 cho Ukraine. 6 chiếc F-16 đầu tiên do Đan Mạch viện trợ dự kiến sẽ xuất hiện tại Ukraine vào mùa hè này.
Ukraine sẽ nhận được 90 tiêm kích F-16 từ các nước Đan Mạch, Bỉ, NaUy và Hà Lan. Việc chuyển giao những chiến đấu cơ hiện đại này sẽ rất quan trọng cho việc phòng thủ của Ukraine. Dù vậy, cựu Tổng tư lệnh Lực lượng vũ trang Ukraine – ông Valerii Zaluzhnyi thừa nhận rằng những chiếc F-16 sẽ được chuyển giao trễ ít nhất một năm, và trong thời gian đó Nga đã có đủ thời gian thiết lập mạng lưới hệ thống phòng không vững chắc trên chiến trường.
Ukraine thử thách giới hạn của các đồng minh
Ukraine cũng đang thử thách giới hạn của các đồng minh. Trong cuộc tấn công nhằm vào lãnh thổ Nga do các nhóm bán quân sự Nga phản đối Tổng thống Putin tiến hành hồi tháng 5-2023, xe bộ binh bọc thép do Mỹ và Ba Lan cung cấp đã được sử dụng. Trong cuộc tấn công có sự phối hợp của cơ quan tình báo Ukraine này, súng trường tấn công của Bỉ và Czech cũng như tên lửa chống tăng của Thụy Điển cũng được sử dụng. Điều này gây ra sự bất an cho chính phủ các nước trên, nhưng mâu thuẫn nảy sinh nhiều hơn khi tên lửa phòng không Patriot của Mỹ vốn được Đức tài trợ được sử dụng để bắn hạ máy bay Nga trong lãnh thổ đối phương, tạp chí Bild (Đức) cho hay hôm 28-5.
Đức và Mỹ đã đe dọa ngừng cung cấp thêm hệ thống Patriot cho Ukraine, theo Bild.
Có những giới hạn đỏ mà Mỹ vạch ra cũng đã biến mất do sự bất tuân của Ukraine. Cơ quan tình báo Ukraine đã liên tiếp tấn công các cơ sở công nghiệp dầu mỏ của Nga bằng UAV mang bom kể từ tháng 1. Những cuộc tấn công như vậy ngày càng gia tăng bất chấp Mỹ công khai yêu cầu Ukraine dừng lại bởi nó gây nguy hiểm cho sự ổn định của giá nhiên liệu toàn cầu.
Vào những tháng đầu năm 2022, Tổng thống Biden cũng phản đối tương tự việc Ukraine tấn công các mục tiêu của Nga trên bán đảo Crimea. Nhưng lập trường của nhà lãnh đạo Mỹ đã thay đổi vào tháng 8 năm đó sau khi Washington phát hiện ra rằng quân đội Ukraine vẫn đang làm như vậy mà không cần sự cho phép của Mỹ. Bây giờ, ngay cả tên lửa ATACMS cũng được phóng tới bán đảo Crimea, chẳng hạn như trong cuộc tấn công nhằm vào một chiếc phà ở eo biển Kerch hôm 30-5 bằng một trong những tên lửa này.
Nhà lãnh đạo Ukraine cũng đã tiếp tục thử thách các giới hạn khác của đồng minh, đó là yêu cầu NATO cấp máy bay chiến đấu và hệ thống phòng không để đánh chặn tên lửa và UAV của Nga từ Ba Lan và Romania.
Chuyên gia Bielieskov cho rằng Kiev muốn thấy các lằn ranh đỏ khác được xóa bỏ, như việc nhận được thông tin tình báo của Mỹ về vị trí các mục tiêu quân sự trên đất Nga – điều Nhà Trắng từ chối cung cấp, hay việc binh sĩ NATO tham gia chiến đấu tại Ukraine – như Tổng thống Pháp Emmanuel Macron từng đề xuất.
Tuy nhiên, ông Bielieskov nói thêm rào cản quan trọng nhất là Ukraine chưa phải là thành viên NATO.
“Chừng nào điều này chưa thành thì sẽ luôn có những lằn ranh đỏ” – chuyên gia Bielieskov lưu ý.
