“Đây là một trong các phiên tòa mà đa số các bị cáo đều có chức vụ quyền hạn, từng giữ trọng trách cao trong cơ quan Nhà nước. Chính vì thế, tinh thần trách nhiệm của HĐXX đặc biệt nâng cao. Ngoài ra, theo chỉ đạo chung, thời gian từ khi hồ sơ chuyển sang tòa đến khi xét xử tương đối ngắn. HĐXX phải tập trung nghiên cứu hồ sơ, gần như không có ngày nghỉ, từ sáng đến 8–9h tối, kể cả ngày mùng 1 Tết Dương lịch” - thẩm phán Trương Việt Toàn chia sẻ.
. Ông và HĐXX có sức ép nào không khi trong vụ án có bị cáo từng là lãnh đạo cao cấp của Nhà nước?
+ Thẩm phán Trương Việt Toàn: HĐXX không phải chịu sức ép gì, ngoài sức ép về thời gian. Theo yêu cầu của cấp trên, vụ án cần được đưa ra xét xử kịp thời.
Đối với việc các bị cáo là người từng giữ chức trách trong cơ quan Nhà nước thì thật ra, nguyên tắc mọi công dân đều bình đẳng, không có vùng cấm nên HĐXX không bị áp lực gì.
. Xin ông cho biết những nét mới ở phiên tòa này?
+ Thật ra nhận xét rằng phiên tòa có nhiều nét đổi mới cũng chưa hẳn là chuẩn mà phải nói đây là một trong các phiên tòa được áp dụng BLTTHS mới.
Cụ thể, hình thức phòng xử khác trước đây. Đại diện VKS và các luật sư ngồi đối diện nhau. Đối với bị cáo không có vành móng ngựa mà đứng trên bục khai báo. Việc đứng trên bục khai báo thể hiện rõ nét hai vấn đề: Thứ nhất là nguyên tắc suy đoán vô tội, một người chỉ coi là có tội khi bản án có hiệu lực của pháp luật.
Thứ hai là việc thực hiện Công ước quốc tế về quyền con người mà Việt Nam tham gia.
Hai nguyên tắc đó được thể hiện rất rõ trong BLTTHS mới.
HĐXX đã áp dụng BLTTHS có hiệu lực từ ngày 1-1-2018 để điều hành phiên tòa. Theo đó, quyền tranh tụng theo tinh thần cải cách tư pháp và BLTTHS mới được thể chế hóa, đi sâu và cụ thể hơn.
Một điểm mới đáng chú ý khác, theo quy định của BLTTHS, HĐXX có thể triệu tập điều tra viên điều tra vụ án...
. Nhiều bị cáo đã giãi bày trước tòa, thậm chí rơi nước mắt. Khi nghe những lời trình bày này, ông có cảm xúc thế nào?
+ Sử dụng cụm từ giãi bày đó là nhấn mạnh việc đối thoại giữa các cá nhân với nhau, còn đây là một phiên tòa, về nguyên tắc bị cáo được quyền trình bày mọi vấn đề liên quan đến vụ án cũng như nhân thân của mình. Bị cáo Đinh La Thăng được quyền trình bày theo đúng quy định của pháp luật.
Khi xem xét lượng hình, HĐXX đã xem xét toàn diện mọi vấn đề gồm cả nhân thân của bị cáo, và đây là cái mà HĐXX rất lưu ý.
. Điều khiến ông tâm tư nhất khi kết thúc vụ án này là gì?
+ Thông qua vụ án này và các vụ án tham nhũng gần đây, trong tư cách là thẩm phán được tham gia các vụ án đó, tôi cực kỳ tâm huyết và suy nghĩ với câu nói của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng: Bất kỳ tổ chức, cơ quan, đoàn thể yếu tố con người mang tính quyết định.
Các vụ án tham nhũng gần đây đều xuất phát từ yếu tố con người mà người đầu tiên là lãnh đạo. Người lãnh đạo đó đã có phần nào thể hiện sự độc đoán, thiếu phát huy dân chủ cơ sở, dẫn đến không những bị cáo đứng đầu sai phạm mà nhiều bị cáo dưới quyền biết rằng người đứng đầu đơn vị chỉ đạo sai nhưng vẫn làm.
Vì vậy, điều mà tôi suy nghĩ nhất, như Tổng Bí thư nói, là phải xem xét về công tác cán bộ.
