Trong một quyết định gây nhiều tranh cãi, Tổng thống Mỹ Donald Trump mới đây đã tuyên bố công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel. Nhật báo Bưu Điện Hoa Nam Buổi Sáng (SCMP) ngày 7-12 dẫn đánh giá của các nhà quan sát ngoại giao nhận định Trung Quốc hiện lo ngại các diễn biến tiếp theo tại Trung Đông, trong đó có các rủi ro liên quan tới kế hoạch đầu tư của Bắc Kinh.
Ngay từ khi xuất hiện thông tin cho biết ông Trump sẽ công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel, nhiều quốc gia từ châu Âu tới Trung Đông đã chỉ trích ông Trump không xúc tiến. Và nằm ở bên kia Đông Á, Bắc Kinh cũng “đứng ngồi không yên” trước thông tin này. Ngay hôm 6-12 (giờ Trung Quốc), tức một ngày trước khi ông Trump ra tuyên bố công nhận chính thức, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Cảnh Sảng đã nói rằng quyết định của ông Trump có thể sẽ kích động leo thang căng thẳng.
“Câu hỏi về tình trạng của Jerusalem luôn phức tạp và nhạy cảm. Tất cả các bên cần cẩn trọng để duy trì hòa bình, tránh làm lung lay những nền tảng dài hạn giúp giải quyết các vấn đề của Palestine và tránh tạo ra những bất đồng mới trong khu vực” – ông Cảnh phát biểu.
Tổng thống Palestine Mahmoud Abbas (trái) trong cuộc gặp với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại Đại lễ đường nhân dân ở Bắc Kinh ngày 18-7-2017. Ảnh: REUTERS
Bắc Kinh hiện có quan hệ kinh tế và quân sự được đánh giá sâu rộng với Israel. Tuy nhiên, Bắc Kinh cũng duy trì quan hệ gần gũi với Palestine. Ông Cảnh đã khẳng định Trung Quốc ủng hộ người Palestine trong việc xây dựng một nhà nước độc lập và hoàn toàn có chủ quyền.
Theo SCMP, các thiết bị và vũ khí công nghệ cao được mua từ Israel đã giúp ích cho quá trình phát triển của quân đội Trung Quốc trong những thập niên gần đây. Bắc Kinh hiện cũng mong muốn mua các công nghệ tiên tiến khác trong các lĩnh vực như nông nghiệp và năng lượng sạch từ quốc gia Trung Đông này.
Giao thương giữa Trung Quốc và Israel cũng tăng nhanh trong thập niên qua, từ 1,1 tỉ USD vào năm 2000 lên tới 11,4 tỉ USD vào năm 2015. Trung Quốc hiện là đối tác thương mại đứng thứ ba của Israel, sau Mỹ và Liên minh châu Âu (EU). Đồng thời, Trung Quốc là điểm đến xuất khẩu lớn thứ hai của Israel.
Trong khi đó, Trung Quốc từ lâu đã ủng hộ người Palestine về mặt chính trị. Trung Quốc là một trong những quốc gia đầu tiên công nhận nhà nước Palestine vào tháng 11-1988. Ngày 7-12, phát biểu trước Liên đoàn Ả Rập (AL) ở Ai Cập, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình kêu gọi thành lập một nhà nước Palestine có chủ quyền với Đông Jerusalem là thủ đô.
Người biểu tình Palestine đốt ảnh ông Trump ở quảng trường TP Bethlehem để phản đối quyết định của nhà lãnh đạo Mỹ. Ảnh: AFP
Khi Trung Quốc nỗ lực mở rộng ảnh hưởng vào khu vực Trung Đông thông qua sáng kiến “Vành đai, con đường” – một chương trình quy mô lớn nhằm xây dựng liên kết thương mại và hạ tầng trên khắp châu Á, Trung Đông, châu Phi và châu Âu, bất kỳ căng thẳng nào giữa Israel và Palestine cũng đều là mối lo ngại cho Bắc Kinh.
“Đó không chỉ là việc người Palestine biểu tình hoặc thậm chí dùng bạo lực, mà nó sẽ kích động quan điểm chống Mỹ ở Trung Đông, châm ngòi cho chủ nghĩa Hồi giáo cực đoan” – ông Lí Quốc Phú (Li Guofu), nhà nghiên cứu tại Viện nghiên cứu quốc tế Trung Quốc (CIIS), nhận định.
Là một địa điểm linh thiêng đối với Do Thái giáo, Hồi giáo và Cơ Đốc giáo, việc xác định tình trạng của Jerusalem là một trong những vấn đề nhạy cảm và gây tranh cãi nhất tại Trung Đông. Israel tuyên bố Jerusalem là thủ đô không thể tách rời của mình trong khi người Palestine khẳng định Đông Jerusalem sẽ là thủ đô của một nhà nước Palestine tương lai.
Hồi tháng 7, trong cuộc gặp với Tổng thống Palestine Mahmoud Abbas, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã đưa ra một “đề xuất bốn điểm”, nhấn mạnh sự ủng hộ cho cả Israel và Palestine, đồng thời kêu gọi cần hợp tác hơn nữa trong khu vực.
Mặc dù các lo ngại của Trung Quốc về lợi ích của nước này ở Trung Đông sau vụ Jerusalem, ông Tiêu Hiến (Xiao xian), phó hiệu trưởng ĐH Vân Nam kiêm chuyên gia về Trung Đông, nhận định diễn biến này sẽ không thay đổi lập trường của Trung Quốc hiện nay cũng như quan hệ giữa Bắc Kinh với Israel và Palestine.
