Tháng 9 bắt đầu với một cơn bão quét qua Hong Kong (Trung Quốc - TQ), làm bật gốc cây cối và làm ngập lụt thành phố này. Đây cũng là "khúc dạo đầu" của một loạt hiện tượng thời tiết cực đoan tấn công 8 quốc gia chỉ trong vỏn vẹn 12 ngày, trong đó thảm khốc nhất là lũ lụt ở Libya khi khiến gần 4.000 người thiệt mạng và hàng nghìn người mất tích.
Các nhà khoa học cảnh báo rằng những dạng hiện tượng thời tiết cực đoan này có thể ngày càng trở nên phổ biến khi cuộc khủng hoảng khí hậu đang ngày càng tệ hơn, gây áp lực buộc các chính phủ phải hết sức lưu ý và chuẩn bị ứng phó, theo đài CNN.
Nhà khoa học về khí quyển và khí hậu tại ĐH Hong Kong - bà Jung-Eun Chu nhận định rằng hiện tượng nóng lên toàn cầu thực sự làm thay đổi các đặc tính của lượng mưa "cả về tần suất, cường độ lẫn thời gian”.
Con số thiệt hại khổng lồ do lũ lụt gây ra cũng làm nổi bật sự cấp thiết đối với các chính phủ trong việc chuẩn bị cho thực tế mới này, và các quốc gia nghèo chịu cảnh xung đột là những quốc gia đặc biệt dễ bị tổn thương trước những tác động tàn khốc của các thảm họa khí hậu.
“Các chính phủ phải sẵn sàng. Họ phải bắt đầu suy nghĩ về điều đó vì họ chưa bao giờ trải qua những sự kiện cực đoan như thế này trước đây” - bà nói.
Châu Âu oằn mình chịu bão
Trong tháng 9 này, nhiều khu vực ở Địa Trung Hải đã bị bão Daniel tấn công. Bão Daniel thuộc một dạng bão Địa Trung Hải tương đối hiếm, với đặc điểm tương tự bão nhiệt đới có thể gây ra lượng mưa nguy hiểm và lũ lụt (thường được gọi là medicane).
Cơn bão hình thành vào ngày 5-9 và Hy Lạp là nước đầu tiên hứng chịu, với đợt mưa lớn kinh hoàng gây lũ diện rộng, đường phố hóa thành sông, làng mạc nhà cửa bị nhấn chìm, nhiều hộ dân phải sơ tán. Thủ tướng Hy Lạp Kyriakos Mitsotakis cho biết ít nhất 15 người đã thiệt mạng và gọi đây là “một trong những cơn bão mạnh nhất từng đổ bộ vào châu Âu”.
Chia sẻ với CNN, Bộ trưởng Môi trường Hy Lạp Theodoros Skylakakis nói rằng lũ lụt xảy ra sau các vụ cháy rừng tàn khốc ở nước này “có dấu vết của biến đổi khí hậu” .
Nước láng giềng Thổ Nhĩ Kỳ cũng chịu ảnh hưởng của cơn bão khi ghi nhận ít nhất 7 người thiệt mạng. Nhiều địa phương nước ngập lên đến đầu gối, cây cối bị đổ rạp. Istanbul - thành phố lớn nhất đất nước - cũng chứng kiến lũ quét chết người khiến ít nhất 2 người thiệt mạng.
Lũ lụt nghiêm trọng cũng tấn công Bulgaria khi ghi nhận ít nhất 4 người chết. Ở Tây Ban Nha, một cơn bão khác có tên là Dana đã gây mưa xối xả trên khắp nước, làm hư hại nhà cửa và khiến ít nhất 3 người thiệt mạng.
“Đại hồng thủy" ở Libya
Bão Daniel đã khiến lượng mưa ở Libya tăng cao bất thường. Theo Ủy ban Chữ thập đỏ quốc tế (ICRC), lượng mưa thảm khốc đã khiến hai con đập bị vỡ, tạo ra một đợt sóng cao tới 7 m. Dòng nước tràn về thành phố ven biển Derna, quét sạch toàn bộ khu dân cư và cuốn trôi nhiều ngôi nhà xuống biển.
Theo Liên Hợp Quốc (LHQ), tính đến ngày 16-9, đã có gần 4.000 người thiệt mạng và ít nhất 9.000 người mất tích, trong đó có nhiều người được cho là đã bị cuốn ra biển hoặc bị chôn vùi dưới đống đổ nát.
Hoạt động tìm kiếm cứu hộ hiện gặp rất nhiều khó khăn. Tình trạng thi thể thối rửa cũng ngày càng trầm trọng. Nhiều thi thể đang phân hủy mạnh trên biển và mắc kẹt ở những khu vực chỉ có thể tiếp cận bằng thuyền nhỏ, khiến công tác vớt xác gặp nhiều trở ngại.
Các nhóm cứu hộ nói rằng nhiều thi thể đang bị mắc kẹt dưới các đống bùn tại những khu dân cư hiện vẫn đông người sinh sống ở Derna, và tình trạng này có nguy cơ rất cao sẽ gây ra một cuộc khủng hoảng sức khỏe nếu người dân không được sơ tán nhanh chóng.
Các chuyên gia cho rằng quy mô của thảm họa đã tăng lên rất nhiều do sự kết hợp của nhiều yếu tố bao gồm cơ sở hạ tầng xuống cấp, cảnh báo không đầy đủ và tác động của cuộc khủng hoảng khí hậu đang ngày một trầm trọng.
Châu Á: Bão này chưa đi, bão kia đã tới
Mặc dù quy mô tàn phá và thiệt hại về nhân mạng ở châu Á nhỏ hơn nhưng châu lục này cũng ghi nhận những cơn bão chết chóc chưa từng có.
Hai cơn bão – Sao La và Haikui – đi qua khu vực này chỉ cách nhau vài ngày trong tuần đầu tiên của tháng 9, gây thiệt hại trên diện rộng tại đảo Đài Loan, đặc khu Hong Kong và các khu vực khác ở miền nam Trung Quốc, bao gồm Thâm Quyến.
Theo chính quyền Hong Kong, cơn bão gây ra lượng mưa theo giờ cao nhất kể từ năm 1884. Tại Đài Loan, bão Haikui khiến hàng chục nghìn ngôi nhà mất điện và hơn 7.000 cư dân phải sơ tán.
Theo bà Chu, các cơn bão này mang theo hai khối không khí di chuyển chậm theo các hướng khác nhau, chúng va chạm và “đổ nước” xuống Hong Kong. “Nếu chỉ có một cơn bão thì sẽ không gây ra lượng mưa lớn như thế này” - bà nói. Chuyên gia Chu lưu ý rằng mặc dù sự kiện này không liên quan rõ ràng đến biến đổi khí hậu do các cơn bão hội tụ xảy ra "tình cờ", nhưng tình trạng nóng lên toàn cầu do con người gây ra đang góp phần tạo ra các cơn bão có sức tàn phá khủng khiếp hơn.
Khi thế giới nóng dần lên, thời tiết khắc nghiệt vốn từng xảy ra một lần trong đời nay lại đang trở nên thường xuyên hơn, theo nhà khoa học về khí quyển và khí hậu tại ĐH Hong Kong - bà Jung-Eun Chu.
Châu Mỹ cũng "dính đòn"
Nhiều nơi ở châu Mỹ cũng bị ngập lụt, theo CNN. Brazil ghi nhận hơn 30 người chết vào tuần trước sau mưa lớn và lũ lụt ở bang Rio Grande do Sul - thảm họa thiên nhiên tồi tệ nhất xảy ra tại bang này trong 40 năm qua.
Nhà khí tượng học người Brazil - bà Maria Clara Sassaki nói với CNN rằng trong vòng một tuần, bang này đã hứng lượng mưa trung bình bằng lượng mưa dự báo cho cả tháng 9.
Tại Mỹ, lũ lụt ở bang Massachusetts đã làm hư hại hàng trăm ngôi nhà, cơ sở kinh doanh và cơ sở hạ tầng bao gồm cầu, đập và đường sắt. Theo dữ liệu cơ quan thời tiết Mỹ, lượng mưa tại các địa phương ở các bang Massachusetts và New Hampshire đã cao hơn 300% so với lượng bình thường trong 2 tuần qua.
Các chuyên gia cho biết việc nhiệt độ đại dương ấm chưa từng thấy đã tạo đà cho một mùa bão Đại Tây Dương hoạt động mạnh mẽ và hiện không có dấu hiệu chậm lại. Theo Cơ quan Khí quyển và Đại dương Quốc gia Mỹ, hơn 90% hiện tượng nóng lên trên toàn cầu trong 50 năm qua là xảy ra ở các đại dương.
Theo ông Phil Klotzbach - nhà nghiên cứu tại khoa Khoa học Khí quyển thuộc ĐH bang Colorado (Mỹ), tình trạng này cho thấy sẽ xuất hiện nhiều bão hơn mức dự báo ở một năm El Niño bình thường. Ngay cả những cơn bão suy yếu do thay đổi gió cũng có thể “bùng dậy" khi xuất hiện điều kiện thích hợp.
