Ai giúp công nhân khởi kiện nợ BHXH?

TAND Tối cao vừa có Công văn số 105 yêu cầu TAND các cấp triển khai, quán triệt một số quy định của Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) 2014 (có hiệu lực từ 1-1-2016). Theo đó, tòa án không thụ lý đơn khởi kiện của cơ quan BHXH đòi tiền nợ BHXH, bảo hiểm thất nghiệp, BHYT của người lao động (NLĐ) mà phải là của công đoàn cơ sở. Vấn đề phát sinh này đang gây lúng túng cho các cơ quan trong việc bảo vệ quyền lợi của NLĐ.

Hàng ngàn vụ nợ BHXH

Theo ghi nhận của PV, thời gian qua có hàng ngàn vụ nợ BHXH kéo dài hàng năm trời, điển hình nhất là Công ty TNHH J-Tex Vina gia công may mặc, vốn đầu tư Hàn Quốc (63C Lò Lu, phường Trường Thạnh, quận 9, TP.HCM) nợ BHXH hơn 7 tỉ đồng, khiến quan hệ lao động của công ty này luôn bất ổn, 400 công nhân bị thiệt thòi quyền lợi, khó khăn trong khám, chữa bệnh, thai sản, hưởng chế độ thất nghiệp. Tháng 6-2015, cơ quan BHXH TP đã khởi kiện công ty với số tiền nợ BHXH 2,6 tỉ đồng. Đến nay tháng 4-2016, số tiền nợ BHXH của công ty này tăng lên hơn 7 tỉ đồng.

Mới đây, Chi cục Thi hành án quận 9, TP.HCM đã có văn bản đề nghị Tổng cục Hải quan áp dụng các biện pháp nghiệp vụ không cho lô hàng của Công ty TNHH J-Tex Vina ra khỏi bất kỳ cửa khẩu hải quan nào để đảm bảo việc thi hành án do công ty này nợ BHXH.

Trước đó, trao đổi với Pháp Luật TP.HCM, ông Lê Minh Yến, Chủ tịch Liên đoàn Lao động quận 9, cho hay công ty này đưa ra lộ trình trả 2,6 tỉ đồng khoản nợ BHXH từ tháng 12-2015 đến tháng 4-2016. Ngoài ra, công ty cũng cam kết trả lương và đóng BHXH cho NLĐ. Theo đó, hàng trăm công nhân thời điểm đó ngưng việc tập thể đã trở lại nhà máy làm việc bình thường sau nhiều ngày bị gián đoạn. Tuy nhiên, sự việc kéo dài đến năm sau vẫn bặt vô âm tín.

Hàng ngàn vụ kiện nợ BHXH nhưng việc thu hồi vẫn còn gặp nhiều khó khăn. Ảnh: P.ĐIỀN

Mới đầu tháng 3-2016, giám đốc Công ty Cổ phần Mặt Trời (quận Bình Thạnh) đã đột ngột bỏ trốn, đóng cửa doanh nghiệp (DN) với số nợ BHXH hơn 800 triệu đồng, nợ lương hơn 1 tỉ đồng khiến 150 công nhân lâm vào cảnh khốn đốn.

Theo ông Cao Văn Sang, Giám đốc BHXH TP.HCM, việc thu hồi nợ BHXH còn gặp nhiều khó khăn, trong đó quá trình thụ lý và xét xử còn kéo dài, tạo thời cơ để DN tẩu tán tài sản hoặc di chuyển địa điểm.

Lấn cấn người đại diện khởi kiện

Ông Nguyễn Văn Triều, Giám đốc Trung tâm Tư vấn pháp luật Liên đoàn Lao động TP.HCM, băn khoăn hiện chưa có hướng dẫn cụ thể về thủ tục, trình tự khởi kiện DN nợ BHXH nên chưa thể tiếp nhận hồ sơ khởi kiện DN nợ BHXH ngay được. Đồng thời, đội ngũ cán bộ công đoàn chưa có nhiều kinh nghiệm các vụ nợ BHXH. việc thu thập số nợ BHXH cũng cần phải có mối liên hệ với cơ quan BHXH để có số liệu đầy đủ, chính xác.

Theo ông Triều, trên thực tế công đoàn đại diện cho NLĐ khởi kiện chủ DN nợ BHXH theo ủy quyền, vậy những người không có ủy quyền sẽ bị thiệt thòi quyền lợi. Đồng thời, công đoàn không thể đại diện cho cơ quan BHXH khởi kiện phần nợ quỹ BHXH. “Vậy ai sẽ khởi kiện phần nợ này, cơ quan BHXH tham gia như thế nào trong quá trình khởi kiện?” - ông Triều đặt vấn đề.

Theo bà Nguyễn Thị Thu, Phó Giám đốc BHXH TP.HCM, trước mắt công tác quản lý quỹ BHXH sẽ gặp nhiều khó khăn trong việc thu nợ BHXH trong bối cảnh số DN nợ BHXH không giảm. Vì lâu nay cơ quan BHXH khởi kiện chủ DN nợ BHXH dựa trên tổng số NLĐ làm việc thực tế, số nợ đã chốt và thời gian nợ trong bao lâu.

“Để kéo giảm tình trạng nợ BHXH, thời gian qua BHXH TP đã có các văn bản đánh động đến các DN nợ BHXH, trong đó có phần nhắc nhở số nợ, thời gian nợ. Đồng thời có phần lưu ý nợ BHXH bị phạt gấp đôi lãi suất ngân hàng. Đáng lưu ý, từ ngày 1-7-2016, Bộ luật Hình sự có hiệu lực nếu chủ DN trốn đóng, nợ đọng BHXH sẽ bị xử lý hình sự, mức cao nhất bảy năm tù” - bà Thu nói.

PHONG ĐIỀN