Bất ngờ về cách đào tạo giáo viên ở 'thiên đường giáo dục'
Trang Theguadian đưa bài xã luận về vấn đề tại sao giáo viên tại Phần Lan lại đặc biệt so với những nền giáo dục còn lại. Theo đó, điểm khác biệt đưa hệ thống giáo dục Phần Lan xếp top bảng xếp hạng quốc tế chính là đào tạo sinh viên sư phạm đạt trình độ cao.
Đào tạo giáo viên quan trọng như đào tạo bác sĩ
Trong một lớp học yên tĩnh được trang trí bằng những đồ chơi sáng tạo, vui mắt của trẻ nhỏ, Ville Sallinen đang học cách tạo nên sự khác biệt cho các trường học ở Phần Lan để cả thế giới phải “thầm ghen tỵ”. Sallinen, 22 tuổi, đang dạy một nhóm trẻ em 8 tuổi cách đọc sách. Anh sắp kết thúc thời gian thực tập ngắn trong chương trình đào tạo sư phạm kéo dài 5 năm tại trường đào tạo giáo viên Viikki ở miền đông Heisinki.
Maria Hyväri - giáo viên thực tập tại Trường Normal Lyceum thuộc ĐH Helsinki. "Ở đây, chúng tôi có thể thử những thứ mới" - Hyväri chia sẻ (Nguồn: The Guardian)
Ngôi trường này được xem là một “phòng thí nghiệm”, hay còn có tên là “trường thí nghiệm” cho các giáo viên tương lai thực hành. Sau khi học lý thuyết về phương pháp và đạo đức dạy học tại trường sư phạm, Sallinen và các sinh viên khác có thể vận dụng, thực hành tại “phòng thí nghiệm” Viikki. Người ta còn ví von Viikki giống như các bệnh viện trực thuộc đại học y khoa, dành cho sinh viên thực hành tay nghề.
Hiệu trưởng trường Viikki, Kimmo Koskinen cho biết “Đây là một trong những cách cho thấy chúng tôi tôn trọng việc dạy học như thế nào. Nó cũng quan trọng như đào tạo một bác sĩ”. Phần Lan là đất nước rất coi trọng nghề dạy học. Chính đội ngũ giáo viên của Phần Lan đã đưa quốc gia lên vị trí hàng đầu trong bảng xếp hạng PISA. Điều này đã khiến Phần Lan thu hút một lượng đông đảo không chỉ học sinh và còn giáo viên từ khắp thế giới. Giáo viên từ nước khác cố gắng học hỏi kinh nghiệm từ Phần Lan.
Ville Sallinen, học viên cao học ngành giáo dục, đang “thực hành tay nghề” tại Viikki, cho rằng nếu chương trình đào tạo nghiệp vụ cho giáo viên giống như những chiếc tàu cao tốc, thì nghề dạy học sẽ sớm trở thành một công việc mang tính tạm thời, ai cũng có thể làm được, và chất lượng sẽ không thể được cải thiện. “Tôi muốn có thêm nhiều trải nghiệm ở trường Viikki. Năm tới chúng tôi không còn có được những trải nghiệm thực tế như vậy nữa. Thật tuyệt vời khi được trải nghiệm trong một ngôi trường thực sự”, Sallinen chia sẻ.
Ngày nào cũng vậy, khi đêm đến, Sallinen và người thầy của mình là Tunja Tuominen cùng nhau trao đổi những giây phút giảng dạy và bình phẩm chúng. Touminen nói: “Các giáo sinh đến đây ai cũng như những chú chim non luôn mở miệng và ham học hỏi”.
Tự do chọn phương pháp giảng dạy
Phần Lan đang trải qua một cuộc khủng hoảng kinh tế trầm trọng, vì thế các trường học cũng đang đối mặt với áp lực về tài chính. Tuy nhiên, chương trình đào tạo giáo viên tiểu học trong vòng 5 năm vẫn rất được quan tâm. Hơn thế, đầu vào của chương trình Thạc sĩ 5 năm ngành giáo dục rất khốc liệt – chỉ có 7% ứng viên ở ĐH Helsinki được nhận trong năm nay và hơn 1.400 người “đi về tay không”.
Leena Krokfors, giáo sư giảng dạy tại Đại học Helsinki cho hay: “Thời lượng đào tạo từ sinh viên thành giáo viên chính là vấn đề được đưa ra tranh luận nhiều nhất. Tuy nhiên, chuyện này không phải là vấn đề lớn, bởi Phần Lan hài lòng vì họ tạo ra được đội ngũ giáo viên giỏi”.
Trường Normal Lyceum thuộc ĐH Helsinki (Nguồn: The Guardian)
Chương trình đào tạo cao cấp là cơ sở để cung cấp cho đội ngũ giáo viên trẻ được tự do lựa chọn phương pháp dạy học. Krokfors cho biết ở Phần Lan, giáo viên được “bỏ qua” các thủ tục như các đợt kiểm tra, các kỳ thi chuẩn hóa và không bị chính quyền kiểm soát. Việc thanh tra trường học đã bị bãi bỏ từ những năm 1990.
Cũng theo giáo sư Krokfors, “Đội ngũ giáo viên cần được đào tạo chất lượng cao để họ thật sự hiểu nên sử dụng quyền tự do mà họ có như thế nào, và học cách giải quyết vấn đề theo một cách nào đó dựa trên cơ sở nghiên cứu. Điều quan trọng nhất mà chúng ta cần phải dạy cho giáo viên là đưa ra các quyết định và các phán đoán mang tính sư phạm”.
Giáo dục: không bình đẳng sẽ không tiến bộ
Pasi Sahlberg, một nhà giáo dục Phần Lan ở Harvard, đồng thời là người đã có công phổ biến các phương pháp dạy học của Phần Lan ra nước ngoài cho hay: “Đối với một quốc gia nông nghiệp nhỏ và tương đối nghèo, việc giáo dục bình đẳng cho các thanh thiếu niên của đất nước được xem là cách tốt nhất để bắt kịp các quốc gia công nghiệp hóa khác.
Pasi Sahlberg gọi “Giấc mơ Phần Lan” là điều dành cho tất cả trẻ em của nước này. Theo đó, bất kể các em có hoàn cảnh xuất thân hay điều kiện cá nhân (tư duy, năng lực, sự thông minh,…) như thế nào đều được học tập tại một trường tốt, được đối xử bình đẳng. Chủ trương này không hề thay đổi trong suốt 4 thập kỷ qua tại Phần Lan.
Ở giai đoạn đầu – suốt những năm 70 và 80, Phần Lan kiểm soát rất chặt các trường học cũng như chương trình giảng dạy, thường xuyên thanh tra, kiểm tra và đặt ra nhiều quy định cụ thể. Các trường và giáo viên bị Chính phủ kìm kẹp chặt chẽ.
Ville Sallinen thực tập tại trường Viikki. Trường này cho anh cơ hội được thử nghiệm những lý thuyết mà anh học được ở trường đại học. (Nguồn: The Guardian)
Tuy nhiên đến giai đoạn 2 từ đầu những năm 90, chính phủ Phần Lan nhận ra rằng cần tạo ra một nền văn hóa giáo dục mới “mang đậm dấu ấn” của sự tin tưởng lẫn nhau và tự chủ. Các trường học phải tự chịu trách nhiệm về kế hoạch giảng dạy và bảng đánh giá học sinh, còn các đợt thanh tra của chính phủ thì được bãi bỏ. Điều này đòi hỏi đội ngũ giáo viên phải trình độ học thuật cao và được xem trọng như các vị giáo sư.
Các nhà giáo dục học đã chỉ ra những nhân tố đặc trưng về mặt lịch sử đã góp phần hình thành nên các trường học chất lượng ở Phần Lan, như dân số nhỏ, sự chấp nhận các giá trị bình đẳng… Tuy nhiên quyết định buộc giáo viên phải có trình độ cấp cao đã đưa nghề dạy học trở thành nghề cao quý ở xã hội Phần Lan. Giáo viên ở Phần Lan là những chuyên gia độc lập, được tôn trọng vì đã tạo ra sự khác biệt cho cuộc sống của giới trẻ.
Giáo viên tiểu học cũng có năng lực tự nghiên cứu
Giáo sư Krokfors lý giải thêm nếu nhìn lại lịch sử Phần Lan, thì những người làm công tác giảng dạy luôn được xem trọng là những người đi đầu và khai sáng. Việc đào tạo giáo viên ở Phần Lan không chỉ dựa trên các nghiên cứu, mà tất cả sinh viên học Thạc sĩ ngành Sư phạm tiểu học còn phải tự nghiên cứu – một điều mà ông Patrik Scheinin, chủ nhiệm khoa Sư phạm tiểu học rất tự hào. Những nghiên cứu của giáo viên không đơn thuần xuất phát từ sách vở, lý thuyết mà còn từ chính các em học sinh – “khách hàng” chính của họ.
Trong trung tâm thành phố ở Helsinki Normal Lyceum, một trong số 11 trường đào tạo giáo viên đại học, các giáo sinh đang tổ chức các hội thảo đa ngành dài ngày cho các học sinh tuổi từ 13-19. Maria Hyvari, một sinh viên sư phạm 24 tuổi đang thảo luận cùng với các em học sinh Dewey, Steiner và Montessori. Maria Hyvari yêu cầu học sinh của mình hãy nêu suy nghĩ về các cách dạy học của thầy cô tại trường dưới góc nhìn cá nhân của các em. Các lớp học ở đây rất ngẫu nhiên chứ không hề có sự sắp xếp học sinh theo năng lực học tập.
Maria Hyvari chia sẻ “Tôi muốn đem đến một chút khác biệt”. Sự khác biệt này sẽ đến sau khi cô áp dụng và thử nghiệm nhiều công cụ và ý tưởng dạy học mới. Bởi trường học rất đông giáo sinh, nên học sinh cũng quen dần với việc bị thí nghiệm. Dù đôi khi các em học sinh cảm thấy khá mệt mỏi với guồng quay không ngừng, nhưng trên hết các em được nhận tất cả những điều tốt đẹp nhất sau các buổi học.
Xếp hạng PISA chỉ là mục tiêu phụ
Olli Mattaa, một chuyên gia đào tạo giáo viên Phần Lan, cho biết bảng xếp hạng PISA của Phần Lan chỉ là mục tiêu phụ của hệ thống đào tạo giáo viên chứ không phải là mục tiêu trung tâm.
“Khi chúng tôi nhận được kết quả, chúng tôi rất bất ngờ”, ông nói. Ông Mattaa cho hay Phần Lan đã có những việc làm đúng đắn. Nước này đã chứng minh quyết định của chính phủ từ những năm 1970 về việc đào tạo cho giáo viên tiểu học là rất đúng. Theo đó, giáo viên tiểu học phải có trình độ đại học.
