Viện Khảo cổ phối hợp Ban quản lý (BQL) di sản văn hóa Mỹ Sơn (huyện Duy Xuyên, Quảng Nam) hôm qua đã có báo cáo kết quả việc khai quật thăm dò khu vực nhóm tháp K Mỹ Sơn trên phần diện tích 220 m2 để làm rõ một đoạn kiến trúc đường dẫn từ tháp K vào trung tâm Thánh địa Mỹ Sơn.
Con đường thiêng 500 m dưới lòng đất
Kết quả thăm dò, về di tích, trong hố khai quật đã làm xuất lộ rõ cấu trúc của một đoạn kiến trúc đường dẫn phía đông tháp K. Cấu trúc cắt ngang con đường rộng 9 m gồm lòng đường và hai bức tường xếp gạch hai bên.
Con đường dẫn từ phía đông tháp K hướng vào các khu tháp E - F ở sâu bên trong thung lũng Mỹ Sơn. Tường bao được xây dựng bằng cách xây/xếp gạch thành hàng đôi ở hai bên, giữa nhồi thêm gạch vỡ. Tường có móng dưới to sau đó xây thu dần lên mặt trên với chiều rộng mặt trên khoảng 0,46 m.
Căn cứ vào lượng gạch bị đổ trong các hố thăm dò, khai quật có thể nhận định bức tường này không xây cao mà chỉ như một bức tường phân chia giới hạn không gian phía trong và phía ngoài con đường trong cùng một không gian thiêng của di tích. Niên đại được xác định từ thế kỷ X đến thế kỷ XII. Những di vật này củng cố cho nhận định kiến trúc đường dẫn có niên đại thế kỷ XII, tương đương với niên đại tháp K.
Kết quả thăm dò, khai quật đợt này khẳng định có một con đường dẫn bắt đầu từ tháp K đi vào khu trung tâm Thánh địa Mỹ Sơn ở thế kỷ XII, mà lần đầu tiên giới nghiên cứu khảo cổ - lịch sử trong nước và quốc tế được biết đến.
Con đường này kéo dài trên một khoảng không gian trên 500 m khởi đầu từ tháp K hướng đến khu vực sân trước khu tháp F. Hiện tại, qua kết quả thăm dò, khai quật trong hai năm 2023 - 2024 đã có thể xác định chắc chắn cấu trúc của con đường từ tháp K đến khu suối cạn ở về phía đông - cách tháp K khoảng 150 m.
Con đường thiêng kỳ bí
Sau đợt thăm dò năm 2023, nhóm nghiên cứu đã xác định con đường thiêng này có nhiều chức năng: Con đường Thần đạo - đường đi của các vị thần Ấn Độ giáo; Con đường Hoàng gia - đường dành cho các vị vua chúa và Tăng lữ Chămpa đi vào Thánh địa Mỹ Sơn cúng tế các vị thần của họ.
Với kết quả nghiên cứu cập nhật trong đợt công tác này, có thể khẳng định đây là con đường thiêng - con đường dẫn thần linh, vua chúa và Tăng lữ Bà la môn giáo đi vào không gian thiêng Thánh địa Mỹ Sơn.
Dấu tích của con đường thiêng hay con đường hành lễ liên quan đến các nghi lễ Ấn Độ giáo đã được các nhà khảo cổ phát hiện ở một số địa điểm có tính chất tương tự khu đền tháp Mỹ Sơn.
Ông Nguyễn Công Khiết, Phó giám đốc phụ trách Ban quản lý di sản văn hóa Mỹ Sơn, cho hay khi hoàn thành công việc thăm dò, phát lộ này sẽ đóng góp thêm những tư liệu mới góp phần nhận thức toàn diện hơn về không gian văn hóa - lịch sử - kiến trúc Mỹ Sơn.
“Kết quả nghiên cứu sẽ góp phần giúp BQL di sản văn hóa Mỹ Sơn phát huy tốt hơn giá trị lịch sử, văn hóa, di tích, tổ chức đưa đón du khách theo đúng con đường di sản người Chăm đã để lại. Giúp du khách có cái nhìn rõ ràng hơn về Thánh địa Mỹ Sơn và văn hóa Chămpa trong lịch sử”, ông Khiết nói.
Theo TS Nguyễn Ngọc Quý (Viện khảo cổ học, chủ trì dự án thăm dò khai quật) thì việc lần đầu tiên thế giới tìm ra con đường này sẽ bổ sung những câu chuyện văn hóa để di tích sống động, gần gũi hơn với du khách. Đặc biệt các sự kiện tái hiện về các lễ nghi phục vụ tham quan Mỹ Sơn từ đây sẽ được nâng tầm, chuyện kể sẽ linh thiêng và hấp dẫn hơn.
“Việc con đường thiêng vừa phát lộ sẽ cho công chúng thấy rõ hình hài một di sản nguyên vẹn từ cổng vào hành lễ cho đến Thánh địa tôn giáo của vương quốc đã rất rực rỡ trong lịch sử”, TS Quý nói.
