Ngày 10-12, báo Pháp Luật TP.HCM tổ chức tọa đàm với chủ đề "Đào tạo luật ở Việt Nam hiện nay: Thách thức và cơ hội".
Quan trọng là kiểm tra, giám sát
PGS-TS Lê Vũ Nam, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế - Luật, Đại học Quốc gia TP.HCM, cho rằng thực tế vẫn còn một số khó khăn mà các trường có đào tạo luật chưa thể khắc phục.
Số tín chỉ đang giảm từ 140, 130 tín chỉ còn 120 tín chỉ, trong khi đó Quyết định 678 của Bộ GD&ĐT yêu cầu tỷ lệ thực hành cao trong chương trình đào tạo luật. Đây là nhu cầu chính đáng từ xã hội và nhà tuyển dụng, nhưng việc triển khai không đơn giản.
Với 120 tín chỉ, chương trình phải bố trí nhóm tín chỉ không bắt buộc để đưa các môn thực tiễn vào, mời các luật sư, kiểm sát viên, thẩm phán, chấp hành viên giảng dạy...
Qua tổng hợp nhiều ý kiến và tham luận, cho thấy chất lượng đào tạo luật hiện nay chưa đồng đều do nhiều nguyên nhân chủ quan và khách quan.
Theo ông Nam, chủ trương của Đảng và Nhà nước về kiểm soát và nâng cao chất lượng đào tạo luật là đúng đắn, thể hiện trong Nghị quyết 27, Nghị quyết 49 và gần đây là Nghị quyết 66.
Nghị quyết 66 nêu rõ: "Kiên quyết chấn chỉnh các cơ sở đào tạo luật không bảo đảm tiêu chí". Vấn đề trọng tâm hiện nay không phải là đào tạo chuyên ngành hay đa ngành, mà là tăng cường kiểm tra, giám sát thực chất.
Sau đó, Quyết định 1056 của Thủ tướng tăng cường công tác kiểm tra; Quyết định 678 ban hành chuẩn chương trình đào tạo luật với các quy định chi tiết về tín chỉ, khung kiến thức và từng môn học...
Với bối cảnh đó, việc nâng cao chất lượng đào tạo luật là cần thiết, nhưng phương thức thực hiện mới là vấn đề quan trọng. Theo tinh thần nhà nước kiến tạo, nhà nước ban hành chuẩn đầu ra, tổ chức giám sát; cơ sở không đáp ứng sẽ chịu chế tài, chứ không nên chỉ xoay quanh việc có đào tạo chuyên ngành hay không.
Cũng theo PGS.TS Lê Vũ Nam, Quyết định 678 của Bộ GD&ĐT cần được rà soát vì một số quy định còn cứng nhắc, chưa tạo điều kiện cho đổi mới sáng tạo. Ví dụ, các quy định về nhóm môn học và khối kiến thức khiến các trường liên ngành như Trường Đại học Kinh tế - Luật khó tích hợp kiến thức kinh tế vào chương trình luật. Tăng cường các học phần tự chọn có thể là một giải pháp.
Bên cạnh đó, mọi thay đổi cần có lộ trình rõ ràng, vì đào tạo nhất là đào tạo luật ảnh hưởng đến cả cuộc đời người học. Do đó, cần có cách tiếp cận khoa học và đặt lợi ích người học lên hàng đầu.
Ông Nam cho rằng vấn đề then chốt là đội ngũ giảng viên, vì đây là điều kiện để mở ngành, tuyển sinh và duy trì ngành. Dù mỗi trường có hoàn cảnh khác nhau, đội ngũ giảng viên vẫn phải thực sự tham gia giảng dạy, có xác nhận thời lượng rõ ràng, tránh tình trạng "danh sách đẹp nhưng không giảng dạy thực tế", gây thiếu minh bạch với xã hội. Nhà nước có đầy đủ công cụ để kiểm tra, giám sát vấn đề này.
Cuối cùng, theo Phó hiệu trưởng Trường ĐH Kinh tế- Luật cho rằng việc nâng cao chất lượng đào tạo luật không phụ thuộc vào mô hình đa ngành hay đơn ngành. Đa ngành có lợi thế vì luật là một nghề không tách rời kiến thức xã hội, kinh tế, công nghệ, trí tuệ nhân tạo. Luật sư phải vận dụng kiến thức liên ngành để xử lý các tình huống thực tế...
"Chúng tôi ủng hộ chủ trương nâng cao chất lượng đào tạo của Đảng và Nhà nước, đồng thời chia sẻ khó khăn với các cơ sở đào tạo. Trên tinh thần vì người học và vì sự phát triển xã hội, mỗi cơ sở đào tạo luật cần phát huy thế mạnh riêng để tạo ra đổi mới sáng tạo và những dấu ấn đặc thù, đa dạng hóa sản phẩm đào tạo trên cơ sở vẫn bảo đảm chất lượng", PGS-TS Lê Vũ Nam nhấn mạnh.
Ban hành quá nhiều tiêu chuẩn nhưng không có cơ chế kiểm tra
TS Đặng Thị Thu Huyền, Trưởng Khoa Luật, Trường Đại học Nguyễn Tất Thành, đánh giá việc nâng cao chất lượng đào tạo luật là xu hướng tất yếu và phù hợp chủ trương chung.
Quyết định 1056 về việc phê duyệt "Chương trình tăng cường kiểm soát và nâng cao chất lượng đào tạo cử nhân luật giai đoạn 2023 - 2030" đã ban hành từ năm 2024. Tọa đàm hôm nay diễn ra rất đúng thời điểm, ngay trước khi Bộ GD&ĐT tổ chức tổng kết Quyết định này với sự tham gia của tất cả các trường.
"Chúng tôi vừa hoàn thành báo cáo tổng hợp gửi Bộ GD&ĐT. Tuy nhiên, việc rà soát chất lượng đã được thực hiện liên tục trong hai năm qua. Ở giai đoạn tổng kết này, chúng ta phải đánh giá việc thực hiện theo đúng khung yêu cầu; nếu có nội dung chưa phù hợp, cần kiến nghị điều chỉnh" - TS Thu Huyền nói.
TS Thu Huyền đề xuất cần tiến hành một đánh giá chuyên sâu về bộ tiêu chuẩn này, rằng chuẩn đã đúng chưa, mức độ tiệm cận quốc tế như thế nào, những quy định nào còn bất cập. Bởi chúng ta đang thực hiện theo quy định của Bộ GD&ĐT nhưng có nhiều vấn đề thực tiễn cho thấy cần xem xét lại.
Vấn đề lớn nhất không chỉ nằm ở quy định mà ở khâu kiểm tra, giám sát. Ban hành nhiều tiêu chuẩn, nhưng nếu không có cơ chế kiểm tra và chế tài hiệu quả thì khó bảo đảm tuân thủ. Ai sẽ là người xử lý khi cơ sở đào tạo không đạt chuẩn? Liệu có đủ nguồn lực để kiểm tra thường xuyên hay không? Đây là điều chúng ta cần nhìn nhận nghiêm túc.
Trong bối cảnh thách thức luôn đi kèm cơ hội, các trường phải nâng cao chất lượng, củng cố đội ngũ, cơ sở vật chất và chuẩn bị trước các yêu cầu mới.
TS Thu Huyền hy vọng sau đợt rà soát này, chất lượng đào tạo luật sẽ được nâng lên, điều kiện bảo đảm chất lượng được kiểm tra đầy đủ, để các cơ sở đào tạo có năng lực và đội ngũ đạt chuẩn có thể yên tâm tiếp tục thực hiện nhiệm vụ của mình.
