Hậu quả khó lường khi phụ thuộc Trung Quốc về năng lượng

Hôm 26-11, thượng nghị sĩ Philippines Risa Hontiveros đã thúc giục điều tra việc Trung Quốc (TQ) có thể can thiệp vào lưới điện của nước này, hãng tin Reuters cho hay. Bà Hontiveros nhấn mạnh một quốc gia có khả năng xâm lược không nên có phương tiện để gây bất ổn cho nước láng giềng “chỉ bằng một cái công tắc”.

“Hãy tưởng tượng một quốc gia nước ngoài hung hăng, xâm phạm mà không biết hối hận trong vùng biển và lãnh thổ của chúng ta đang kiểm soát lưới điện quốc gia của chúng ta” - bà Hontiveros khẳng định dù không chỉ rõ tên nước nào.

Trung Quốc đe dọa an ninh năng lượng Philippines

Trong khi đó, đài CNN hôm 25-11 dẫn nguồn một báo cáo được chuẩn bị cho Quốc hội Philippines cho hay mạng lưới điện của nước này hiện nằm dưới quyền kiểm soát hoàn toàn của chính phủ TQ và có thể bị cắt đứt vào bất kỳ lúc nào.

Tập đoàn điện lưới quốc gia TQ đang nắm giữ 40% cổ phần của tập đoàn điện lưới quốc gia Philippines (NGCP) - một công ty tư nhân đã vận hành mạng lưới điện Philippines từ năm 2009. Những lo ngại về khả năng can thiệp từ TQ vào hệ thống năng lượng quốc gia Đông Nam Á đã xuất hiện kể từ khi hai tập đoàn ký kết hợp đồng vào một thập niên trước.

Được biết NGCP đảm nhận việc phân phối điện trên toàn Philippines, kết nối các nhà máy điện với người tiêu dùng, cung cấp cho khoảng 78% hộ gia đình với hơn 105 triệu người sử dụng. Khi NGCP được tư nhân hóa vào năm 2009, phía TQ đã mua lại một lượng cổ phần lớn đồng thời hỗ trợ nhân viên để vận hành các hệ thống tại Philippines.

Cũng theo bản báo cáo, công nghệ mà mạng lưới điện sử dụng đã được chuyển sang các sản phẩm của Huawei và chỉ có thể được vận hành bởi các kỹ sư TQ.

Trong quá khứ chưa từng có một cuộc tấn công vào điện lưới từ phía TQ hay bất kỳ bằng chứng nào cho thấy điều tương tự sẽ xảy ra trong tương lai. Tất cả mới chỉ dừng lại ở mức lý thuyết. Tuy nhiên, bản báo cáo được cung cấp cho CNN cảnh báo không chỉ kiểm soát toàn bộ hệ thống, Bắc Kinh có đầy đủ năng lực để phá hoại mạng lưới năng lượng Philippines.

Trong phiên họp ngày 19-11 về ngân sách năng lượng năm 2020 của Thượng viện Philippines, Chủ tịch Tập đoàn Truyền điện quốc gia (TransCo) Melvin Matibag xác nhận có khả năng xảy ra viễn cảnh cả nước này sẽ chìm trong bóng tối nếu TQ cắt điện chỉ bằng một cú ngắt công tắc. Thượng nghị sĩ Sherwin Gatchalian cảnh báo điện có thể bị cắt đứt từ xa hoặc bởi các yếu tố nước ngoài.

“Chỉ với một công tắc nhỏ, điện sẽ không thể truyền tải tới bất kỳ hộ gia đình, doanh nghiệp hoặc các cơ sở quân sự nào của chúng ta” - ông Gatchalian, hiện là chủ tịch Ủy ban Năng lượng Thượng viện, nói. Trong trường hợp như vậy, để khôi phục hệ thống điện cần từ 24 tới 48 tiếng.

“Chừng nào vận hành hệ thống còn thuộc quyền kiểm soát và quản lý của các kỹ sư TQ, họ sẽ vẫn có sức mạnh khổng lồ” - thượng nghị sĩ Risa Hontiveros nói. cũng theo ông thì điều đó đem lại nguy cơ lớn cho hạ tầng cơ sở và an ninh quốc gia.

Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte trong cuộc gặp Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình năm 2017. Ảnh: CNN

Đáng chú ý, nhiều chuyên gia lưu ý chỉ các kỹ sư nước ngoài mới có thể khắc phục sự cố, vận hành và kiểm soát mạng truyền tải điện NGCP. Các kỹ sư này sẽ thao tác thông qua hệ thống giám sát và điều khiển từ xa, đặt tại TQ thuộc Tập đoàn Nari, có trụ sở tại Nam Kinh.

Ngoài ra, CNN cũng cho biết thông tin các hướng dẫn sử dụng bằng tiếng TQ và các kỹ sư người Philippines không thể vận hành hệ thống. Bà Hontiveros đã thừa nhận các thông tin này và yêu cầu các quan chức của TransCo xác minh xem liệu thiết lập từ xa có cho phép Bắc Kinh tắt lưới điện hay không.

Được biết hồi năm 2014, cựu bộ trưởng Nội vụ Philippines Rafael Alunan từng cảnh báo rằng cắt điện có thể là một trong những thủ đoạn của Bắc Kinh trả đũa vụ Manila kiện các yêu sách về chủ quyền của TQ ra Tòa trọng tài một năm trước đó. Quan điểm chính thức của Manila lúc đó khẳng định sẽ không có chuyện Bắc Kinh “thích” là có thể cắt điện lưới quốc gia nước này”.

“Công ty TQ không có quyền kiểm soát, họ không có bất kỳ cách nào để gây ảnh hưởng bất kỳ điều gì vượt ra khỏi phạm vi công nghệ của doanh nghiệp” - thông cáo của NGCP ngày 25-3 cùng năm nêu rõ.

Không phải là nỗi lo duy nhất

Theo bà Hontiveros, hệ thống của Tập đoàn Nari cũng được cung cấp các hệ thống điều khiển từ xa cho các lưới điện ở Kenya, Indonesia và Thái Lan và các quốc gia này có thể cung cấp bài học cảnh báo quan trọng về an toàn cho Philippines.

Trong khi đó, thượng nghị sĩ Gatchalian khẳng định đã được Chủ tịch TransCo báo cáo rằng các hệ thống này được vận hành bởi cái gọi là Scada và có thể được vận hành từ xa. Scada là viết tắt của kiểm soát, giám sát và thu thập dữ liệu, một hệ thống máy tính được sử dụng trong các ngành công nghiệp khác nhau để theo dõi và kiểm soát theo thời gian thực.

Lo ngại về an ninh quốc gia cũng được đặt ra khi các thượng nghị sĩ chờ quyết định từ Bộ Quốc phòng cho phép Tập đoàn Dito Telecommunity do TQ hậu thuẫn, trước đây gọi là Mislatel - doanh nghiệp viễn thông thứ ba và mới nhất của Philippines - lắp đặt các tháp truyền thông trong các trại quân sự.

Tuần trước, Chủ tịch đảng Tự do đối lập Francis Pangilinan nhắc lại những lo ngại của Thượng viện trong những tuần gần đây về những rủi ro an ninh quốc gia có thể xảy ra trong đề xuất này mà ông cho rằng sẽ cho phép TQ nghe lén quân đội Philippines.

Ông tiết lộ một đánh giá rủi ro do quân đội Philippines thực hiện đã kết luận rằng hệ thống liên lạc cố định hiện tại được sử dụng để liên kết tất cả trại và căn cứ quân sự trên toàn quốc “dễ bị nghe lén điện tử và cắt đứt”. Tuy nhiên, thượng nghị sĩ Panfilo Lacson, Chủ tịch Ủy ban Quốc phòng Thượng viện, cho biết các quan chức quốc phòng và quân sự đã đảm bảo với ông rằng chính phủ sẽ có thể đơn phương chấm dứt mọi thỏa thuận với Dito bất cứ lúc nào.