Kiev đấu tài phiệt: Cuộc chiến khác trong lòng Ukraine

12/05/2015 09:18

Chính quyền trung ương bất lực

Trong tháng ba vừa qua, các lực lượng quân đội tư nhân của nhà tài phiệt Kolomoisky đã phong tỏa trụ sở của công ty dầu khí nhà nước, Ukrtransnafta. Tình trạng căng thẳng này xảy ra khi Kiev sa thải giám đốc điều hành của công ty - một đồng minh của Kolomoisky. Trong khi đó Kolomoisky lý giải rằng ông đã cố gắng để bảo vệ công ty khỏi sự xâm chiếm bất hợp pháp.

Hiện tại có hơn 30 tiểu đoàn tư nhân hiện diện trên khắp Ukraine, hầu hết là các quân nhân tình nguyện hoặc lính đánh thuê. Mặc dù các tiểu đoàn này, trên danh nghĩa đã nằm dưới quyền chỉ huy của quân đội chính phủ và lực lượng cảnh sát quốc gia, nhưng thực tế chính phủ hậu Maidan vẫn đang chật vật tìm cách để kiểm soát chúng.

Tiểu đoàn quân tình nguyện khét tiếng Azov (Ảnh: Reuters)

Lý giải cho thực trạng này, các nhà phân tích cho rằng quân đội chính phủ Ukraine “quá yếu”. Thực tế thì sau khi Nga sát nhập Crimea, lực lượng ly khai cũng đã dễ dàng áp đảo quân chính phủ và kiểm soát các vùng lãnh thổ rộng lớn ở miền Đông. Do đó, để lấp đầy khoảng trống chênh lệch, các tiểu đoàn tư nhân dưới quyền những nhà tài phiệt ra đời. Chúng đóng một vai trò quan trọng trong việc cản bước lực lượng ly khai.

Bằng cách tài trợ vũ khí và trả tiền chiêu mộ quân tình nguyện, những người giàu ở Ukraine đang “bảo vệ đất nước” và quyền lợi của chính họ. Nhiều người trong số họ là các đầu sỏ chính trị tại Kiev. Theo hãng tin Reuters, họ đã sử dụng các mối quan hệ chính trị của mình để mua tài sản chính phủ với giá rẻ mạt, hút hết lợi nhuận từ các công ty nhà nước và hối lộ quan chức chính phủ Ukraine để giành được các gói thầu béo bở.

Tự tung tự tác

Khi những người biểu tình lật đổ chính phủ của cựu tổng thống Viktor Yanukovich, họ yêu cầu chính phủ mới trấn áp quyền lực của những nhà tài phiệt. Nhưng thực tế, giờ đây nhiều nhà tài phiệt còn mạnh mẽ hơn trước. Ví dụ như việc Kiev bổ nhiệm Kolomoisky và một tài phiệt khai thác mỏ-Serhiy Taruta làm thống đốc các khu vực quan trọng ở miền Đông Ukraine.

Nhiều nhóm bán quân sự tư nhân đang bị cáo buộc ngược đãi dân thường. Tổ chức ân xá quốc tế đã nêu đích danh tiểu đoàn Aidar, được tài trợ một phần bởi tài phiệt Kolomoisky, đang phạm các tội ác chiến tranh bao gồm bắt cóc, giam giữ bất hợp pháp, cướp tài sản, tống tiền và thậm chí tử hình thường dân.

Biểu tượng Wolfsangel của Đức Quốc Xã trên Logo của tiểu đoàn Azov (Ảnh: Reuters)

Theo tổ chức ân xá quốc tế, vài tiểu đoàn khác thì bỏ đói người dân như một cách thức tiến hành chiến tranh, thậm chí còn ngăn cản các đoàn xe cứu trợ đến được miền Đông Ukraine. Nguy hiểm hơn, một số tiểu đoàn còn công khai ủng hộ các tư tưởng phát xít mới, bài Do Thái.

Tiêu biểu như tiểu đoàn Azov, được tài trợ bởi tài phiệt Taruta và Kolomoisky sử dụng Wolfsangel (biểu tượng của sư đoàn SS-Đức Quốc Xã) làm Logo. Các thành viên của tiểu đoàn này đã có lúc tuyên bố “đưa chiến tranh đến Kiev” và “Ukraine cần một nhà độc tài thật sự, chấp nhận đổ máu để thống nhất đất nước”

Poroshenko không thể làm lơ

Trước tình hình này, tổng thống Poroshenko đã quyết định ra tay. Ông tuyên bố cần phải cơ cấu lại các tiểu đoàn tình nguyện và sẽ không tha thứ cho bất kỳ hành động bất hợp pháp chống lại chính quyền Kiev. Vài ngày sau khi binh sĩ của Kolomoisky phong tỏa Ukrtransnafta, ông Poroshenko đã cách chức thống đốc tỉnh Dnipropetrovsk của nhà tài phiệt Kolomoisky.

Bằng cách kiểm soát hoàn toàn lực lượng này, chính quyền Kiev sẽ được hưởng lợi. Các tiểu đoàn sẽ được đào tạo như quân đội chính quy và hòa nhập tốt hơn vào chiến thuật của quân đội Kiev. Họ cũng sẽ nhận được các quyền ưu đãi và lương hưu của quân nhân. Cuối cùng, họ sẽ phải chịu sự kiểm soát của quân luật, nhằm hạn chế các hành động vi phạm pháp luật.

Ông Poroshenko đang phải đấu tranh với những thách thức như tham nhũng tràn lan, sự sụp đổ của nền kinh tế và lực lượng ly khai. Với những đồn đoán về một cuộc tấn công mùa xuân của quân ly khai, tổng thống Ukraine sẽ không dám mạo hiểm với những rắc rối tiềm ẩn như Kolomoisky thêm nữa.

Kiev chắc chắn không thể điều hành đất nước một cách hiệu quả nếu các lực lượng này cứ nhởn nhơ mà không phải chịu bất kỳ sự kiểm soát nào của chính phủ.

Những nỗ lực của ông Poroshenko nhằm kiềm chế các đội quân tư nhân giống như cuộc chiến chống tham nhũng. Lùi một bước để tiến ba bước.

Ngọc Ân