Mặc dù Trung Quốc đã cam kết chỉ sử dụng Trạm không gian Trung Quốc ở Argentinacho mục đích nghiên cứu khoa học nhưng tình trạng thiếu minh bạch và việc thiếu sự kiểm soát chặt chẽ từ chính quyền Argentina đã làm dấy lên lo ngại về nguy cơ “quân sự hóa” không gian của Trung Quốc.
Theo hãng tin Reuters, khi xây dựng trạm không gian ở khu vực Patagonia của Argentina, Trung Quốc hứa sẽ dành một nhà khách để mọi người đến tham quan và tìm hiểu về mục đích sử dụng của cột ăng ten cao 16 tầng.
Bây giờ nhà khách đó đã được xây dựng nhưng ở phía sau là hàng rào dây thép gai dày 2,5m bao quanh toàn bộ khu vực trạm vũ trụ. Người đến tham quan phải đặt lịch hẹn trước.
Theo truyền thông Trung Quốc, mục đích của trạm không gian là quan sát và thăm dò khoảng không vũ trụ một cách hòa bình. Trạm không gian này đóng vai trò quan trọng trong cuộc thám hiểm của tàu vũ trụ Hằng Nga 4 vào vùng tối của Mặt trăng hồi tháng 1-2019.
Các chuyên gia luật quốc tế sau khi nghiên cứu tài liệu của chính phủ Argentina cho biết khu phức hợp rộng đến 200 héc ta nhưng lại ít chịu sự quản lý của nhà chức trách Argentina.
Trạm vũ trụ của Trung Quốc ở Las Lajas, Argentina. Ảnh: REUTERS
Cựu Ngoại trưởng Argentina Susana Malcorra cho hay nước này không có sự giám sát cụ thể nào đối với các hoạt động của nhà ga. Năm 2016, Argentina đã bổ sung quy định trạm không gian chỉ dành cho mục đích dân sự vào Thỏa thuận về trạm vũ trụ với Trung Quốc.
Thỏa thuận này bắt buộc Trung Quốc phải thông báo cho Argentina về các hoạt động tại trạm không gian nhưng không quy định cụ thể cơ chế thực thi cho chính quyền đảm bảo trạm không gian sẽ không được sử dụng cho mục đích quân sự, các chuyên gia luật quốc tế cho biết.
Một luật sư người Argentina từng làm việc cho hai liên doanh lớn giữa Argentina và Trung Quốc, ông Juan Uriburu, đặt vấn đề làm thế nào để chắc chắn rằng Trung Quốc làm theo luật? Mặc dù là một bên ký kết nhưng chính quyền Argentina đã không thỏa thuận cụ thể, chi tiết hơn về các biện pháp bảo đảm thực thi.
Chương trình không gian của Trung Quốc nằm dưới sự chỉ huy của Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA). Trạm Patagonia chịu sự quản lý của Tổng cục Kiểm soát theo dõi và phóng vệ tinh Trung Quốc (CLTC), sau đó báo cáo cho Lực lượng Hỗ trợ Chiến lược PLA.
Bắc Kinh khẳng định chương trình không gian là vì mục đích hòa bình và Bộ Ngoại giao nước này nhấn mạnh trong một tuyên bố rằng trạm không gian ở Argentina chỉ dành cho mục đích dân sự. Trạm không gian có mở cửa cho công chúng và phương tiện truyền thông. Sự nghi ngờ của một số cá nhân là có động cơ tiêu cực.
Khi được hỏi làm thế nào để đảm bảo trạm không gian sẽ không được sử dụng cho mục đích quân sự, Cơ quan Vũ trụ Argentina (CONAE) cho biết theo thỏa thuận giữa hai nước, Trung Quốc đã cam kết chỉ sử dụng dự án cho mục đích hòa bình. Sóng vô tuyến từ trạm không gian cũng được theo dõi.
Tuy nhiên, các chuyên gia vô tuyến thiên văn cho biết Trung Quốc có thể dễ dàng che giấu dữ liệu bất hợp pháp trong các đường truyền này hoặc thêm các kênh được mã hóa vào tần số đã thỏa thuận với Argentina. CONAE cũng cho biết không có nhân viên Argentina thường trực tại trạm mà chỉ thực hiện các chuyến thăm định kỳ đến đó.
Mỹ từ lâu đã lo lắng về những gì họ coi là chiến lược của Trung Quốc nhằm “quân sự hóa” không gian. Theo một quan chức Mỹ, hoàn toàn có lý do để nghi ngờ sự trung thực của Bắc Kinh trong lời khẳng định trạm không gian ở Argentina chỉ để khám phá khoa học.
Theo ý kiến của một số người dân sống tại Las Lajas, thị trấn có 7.000 cư dân nằm cách trạm chỉ khoảng 40 phút lái xe, trạm không gian không phải là một cơ sở nghiên cứu khoa học đơn thuần mà họ nghi ngờ là một căn cứ quân sự của Trung Quốc.
Trạm không gian này đã đi vào hoạt động từ tháng 4-2018 gồm 30 nhân viên Trung Quốc làm việc và sinh sống, không tuyển người địa phương vào làm việc. Những cư dân ở Las Lajas cho biết, hiếm khi nhìn thấy bất cứ ai từ trạm không gian vào thị trấn, ngoại trừ khi đi đến siêu thị Trung Quốc.
Trái ngược với sự lo lắng của người dân, chính quyền Argentina luôn tin tưởng Trung Quốc sẽ thực hiện đúng Thỏa thuận, đặc biệt là chỉ sử dụng trạm nói trên cho mục đích dân sự, đồng thời nhiều lần đưa ra những lời biện hộ cho những điều bí ẩn ở đó, dù chính quyền Argentina cũng thừa nhận điểm hạn chế của thỏa thuận là không có cơ chế đảm bảo thực thi.
