Sáng kiến do thượng nghị sĩ John McCain, chủ tịch Ủy ban Quân vụ Thượng viện, phát động và được thông báo hồi tháng 6-2015.
Sau hai tuần Quốc hội thảo luận và thông qua, Mỹ đã công bố thực hiện năm đầu tiên trong chương trình năm năm dành cho năm nước ASEAN (Việt Nam, Thái Lan, Malaysia, Indonesia, Philippines) cùng với Singapore, Brunei và lãnh thổ Đài Loan.
Tạp chí The Diplomat (Nhật) ngày 10-4 đưa tin mục đích của chương trình nhằm cải thiện năng lực hàng hải của các nước Đông Nam Á để đối phó với các thách thức hàng hải, trong đó có hành động hung hăng của Trung Quốc trên biển Đông.
Ngân sách chung của chương trình là 425 triệu USD, trong đó năm 2016 là 49,72 triệu USD. Phần lớn ngân sách được dùng để hỗ trợ một trung tâm chỉ huy hàng hải chung, cải thiện hoạt động tình báo-giám sát-theo dõi hàng hải (ISR), an ninh hàng hải, hỗ trợ khả năng chống trả và tàu tuần tra, hỗ trợ tìm kiếm và cứu nạn, tham gia các cam kết đa phương và huấn luyện.
Gần 85% (hơn 41 triệu USD) của ngân sách được cấp cho Philippines nhằm củng cố hoạt động chỉ huy-kiểm soát giữa quân đội, cảnh sát biển và Trung tâm Giám sát bờ biển Quốc gia, cung cấp các bộ cảm ứng ISR, đào tạo bay không người lái và radar trên bộ, hỗ trợ và bảo trì tàu tuần tra biển.
Việt Nam được cấp 2 triệu USD để hiện đại hóa tàu và máy bay tuần tra hàng hải, hỗ trợ hoạt động tìm kiếm-cứu nạn, kiểm soát, thông tin liên lạc và huấn luyện. Malaysia nhận gần 3 triệu USD và Indonesia nhận gần 2 triệu USD để cải thiện hệ thống chỉ huy-kiểm soát giữa các lực lượng hàng hải, hỗ trợ tư vấn kỹ thuật và trao đổi chuyên gia. Thái Lan được cấp gần 1 triệu USD để tăng cường quan hệ chỉ huy-kiểm soát giữa quân đội với các cơ quan phụ trợ.
Trả lời tạp chí The Diplomat, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Ashton Carter cho biết Sáng kiến An ninh hàng hải Đông Nam Á là cơ hội mới để Mỹ hợp tác với các đối tác trong khu vực cùng các đồng minh. Ông nói chương trình này đặc biệt nhắm đến an ninh hàng hải. Ông khẳng định Mỹ quyết tâm tiếp tục giữ vai trò chính mang tính xây dựng trong khu vực, hợp tác làm việc với các nước và khuyến khích các nước này hợp tác với nhau.
