Ngày 29-9, tại Hà Nội, cuốn sách Hà Nội thời cận đại - từ nhượng địa đến thành phố (1873 - 1945) của nhà nghiên cứu Đào Thị Diến đã chính thức ra mắt bạn đọc.
Với hơn 30 năm công tác tại Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I và quãng thời gian bảo vệ luận án tiến sĩ tại Pháp, nhà nghiên cứu Đào Thị Diến có cơ hội tiếp cận những tài liệu quý giá từ các phông lưu trữ tiếng Việt và tiếng Pháp.
Từ đây, bà đã khai thác một cách cẩn trọng những “nhân chứng sống” xác thực và khách quan này, tham khảo và đối chiếu với nhiều nguồn tài liệu có liên quan, để rồi chính thức giới thiệu đến độc giả.
“Cuốn sách là niềm ấp ủ, thai nghén và nghiên cứu trong một khoảng thời gian rất dài của tôi. Để tiếp cận được những tài liệu lưu trữ về Hà Nội không phải dễ, đó là cả một quá trình rất dài. Đòi hỏi người tiếp cận phải biết tiếng Pháp, đồng thời cũng phải có một tình yêu Hà Nội sâu sắc”- tác giả Đào Thị Diến nói.
Hà Nội thời cận đại - từ nhượng địa đến thành phố (1983-1945) là một nghiên cứu công phu và toàn diện về sự “thay da đổi thịt” của Hà Nội trong quá trình trở thành một thành phố hiện đại kiểu phương Tây, thủ phủ của Liên bang Đông Dương thuộc Pháp và cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20. Về cơ bản, cuốn sách được viết trên cơ sở khai thác thông tin từ các phông tài liệu thời Pháp thuộc.
Tại buổi giao lưu ra mắt sách, nhà sử học Dương Trung Quốc đánh giá, cuốn sách đã đi vào từng chi tiết của cuộc sống, liệt kê từng con đường, con phố.
Theo ông, hiện tại số lượng sách ra đời được tiếp cận với tài liệu lưu trữ không nhiều vậy nên đối với ông cuốn sách này là một trong những cuốn sách đặc biệt ý nghĩa. Ý nghĩa hơn nữa khi nó được ra mắt vào đúng dịp kỷ niệm 70 năm ngày Giải phóng Thủ đô.
GS.NGND Vũ Dương Ninh thì đánh giá, qua cuốn sách Hà Nội thời cận đại - từ nhượng địa đến thành phố (1873-1945), TS Đào Thị Diến đã tìm cho mình một lối riêng bằng việc đi sâu, làm sáng tỏ nhiều sự kiện lịch sử Hà Nội.
Cuốn sách cũng được đánh giá đã khai thác trên bình diện rộng và phân tích theo chiều sâu các nguồn tài liệu lưu trữ thời Pháp thuộc, nhờ vậy người đọc ngày nay có thể hình dung được sự hình thành một thành phố “xứ bảo hộ” dưới quyền cai trị của người Pháp.
Bằng cách khai thác tài liệu lưu trữ, tác giả Đào Thị Diến có cơ hội tiếp cận các sự thực lịch sử thông qua các chứng cứ xác thực, khách quan, nhờ đó xóa bỏ những ngộ nhận về Hà Nội.
Một trong những văn bản pháp lý đầu tiên về quy hoạch đô thị Hà Nội thời kỳ đầu Pháp xâm chiếm là dụ số 567 của vua Đồng Khánh (1-10-1888) về giới hạn các khu nhượng địa cùng sơ đồ đính kèm.
Có một thời gian dài trong lịch sử, bản sơ đồ khu nhượng địa ở Hà Nội đã bị mất, thậm chí có ý kiến cho rằng việc “mất” bản sơ đồ nói trên là một “mưu toan có dụng ý”.
Tuy nhiên, trong chuyến đi nghiên cứu năm 2013 tại Lưu trữ Quốc gia Hải ngoại Pháp ở Aix-en Provence, tác giả Đào Thị Diến đã tìm thấy bản sơ đồ nói trên trong hồ sơ gốc số 20.244 thuộc phông Phủ Toàn quyền Đông Dương, qua đó phá tan những nghi ngờ và cung cấp thêm tài liệu nghiên cứu về thành phố Hà Nội thời thuộc địa.
Tài liệu lưu trữ đã giúp cung cấp những cứ liệu xác đáng để chúng ta hôm nay có cái nhìn đúng đắn hơn về lịch sử Hà Nội.
