Trong năm qua, Ukraine đã để mất một loạt thành phố, thị trấn và làng mạc ở khu vực Donbass (gồm tỉnh Luhansk và Donetsk) vào tay Nga khi rút quân khỏi những khu vực này sau những trận chiến ác liệt kéo dài nhiều tháng.
Những cứ điểm quan trọng mà Ukraine để mất có thể kể đến là TP Marinka (tỉnh Donetsk) - nơi đầu tiên Ukraine thất thủ vào tháng 1; sau đó là TP Avdiivka (tỉnh Donetsk) - thành phố chiến lược với chiến hào và boongke dày đặc, nơi Ukraine dốc hết sức để bảo vệ trong thời gian dài. Gần đây nhất, đầu tháng 10, Ukraine đã rút khỏi TP Vuhledar - một thị trấn khai thác mỏ nằm trên vùng đất cao được coi là chốt chặn của hệ thống phòng thủ Ukraine ở phía đông nam Donetsk, theo tờ The New York Times.
Một số nhà quan sát cho rằng việc Ukraine rút lui liên tục khỏi khu vực Donbass, chiến trường chính của cuộc chiến Nga-Ukraine, dường như báo hiệu về một hồi kết không mấy tươi sáng của Ukraine ở khu vực này với việc Moscow giành được thế thượng phong, tận dụng lợi thế áp đảo về nhân lực và hỏa lực để chiếm trọn Donbass.
Tuy nhiên, một số chỉ huy và chuyên gia quân sự Ukraine lại cho rằng thời điểm này mới bắt đầu một cuộc chiến quan trọng hơn - cuộc chiến tiêu hao mà mỗi bên đều cố gắng làm kiệt sức bên kia, gây ra tổn thất tối đa cho đối thủ nhằm phá hủy khả năng và ý chí tiếp tục chiến đấu của đối phương.
Nga tiến công vũ bão, Ukraine rút lui chiến thuật
Ông Pasi Paroinen, chuyên gia quân sự của nhóm Black Bird Group có trụ sở tại Phần Lan, chuyên phân tích các cảnh quay và hình ảnh vệ tinh từ chiến trường, cho rằng sau cuộc tấn công của Ukraine vào tỉnh Kursk (Nga), quân Nga đã tiến vào khu vực Donbass với tốc độ chưa từng thấy kể từ năm 2022.
Trong hai tháng qua, Nga đã chiếm được khoảng 700 km2 trong khu vực, gấp khoảng 3 lần so với diện tích chiếm được vào tháng 6 và tháng 7. Dù vậy, Nga cũng cần rất nhiều thời gian nữa để đạt được mục tiêu chiến lược là chiếm trọn Donbass khi cần phải chiếm thêm 10.360 km2 lãnh thổ Ukraine, gấp khoảng năm lần so với diện tích đã chiếm được trong năm qua.
Ukraine đang ở thế bất lợi khi bị Nga áp đảo về quân số và hỏa lực, dù nhận được không ít viện trợ phương Tây. Chính vì điều đó, ông Mykola Bielieskov, nhà phân tích quân sự tại Viện Nghiên cứu Chiến lược do chính phủ Ukraine điều hành, cho rằng Kiev không còn lựa chọn nào khác ngoài việc áp dụng chiến lược "đổi không gian (lãnh thổ) lấy tổn thất của Nga".
Ông Oleksandr Solonko, thành viên của tiểu đoàn máy bay không người lái (UAV) 411 của Ukraine đang chiến đấu ở thành phố tiền tuyến Pokrovsk (tỉnh Donetsk), cho biết khi phải đối mặt với các cuộc tấn công dữ dội liên tục của Nga, một số chỉ huy Ukraine cũng “lựa chọn từ bỏ một cứ điểm hoặc một khu định cư nếu điều đó giúp giảm tổn thất về nhân sự”.
Còn ông Franz-Stefan Gady, nhà phân tích quân sự ở Vienna (Áo) nói rằng: "Cuộc chiến này sẽ không được quyết định bởi việc bên nào kiểm soát Vuhledar hoặc các thị trấn và thành phố chiến lược khác mà là về số lượng quân mà Nga đã huy động để cố gắng chiếm Vuhledar hay một nơi nào đó so với số lượng quân mà người Ukraine phải hy sinh khi cố gắng giữ vững những nơi này".
Tính toán của Ukraine có đi đúng hướng?
Ukraine luôn hy vọng rằng tổn thất ngày càng tăng của lực lượng Nga sẽ khiến Moscow không thể duy trì cuộc chiến, như Tổng thống Volodymyr Zelensky nhấn mạnh sau khi Vuhledar thất thủ: "Đây là điều quan trọng nhất — làm kiệt sức đối phương”.
Tuy nhiên, chiến lược này thực tế đến mức nào vẫn là một câu hỏi còn bỏ ngỏ. Nga đã đưa nền kinh tế của đất nước vào tình trạng chiến tranh và không cho thấy dấu hiệu nào cho thấy nước này sẵn sàng kết thúc chiến dịch quân sự đặc biệt khi vẫn đang tuyển thêm lính và tăng cường sản xuất vũ khí. Cạnh đó, người dân Nga cũng dường như kiên định trong việc ủng hộ chiến dịch này.
Ông Gady và các chuyên gia quân sự khác cho rằng khi mùa hè bắt đầu, lực lượng Ukraine đã ở thế có lợi để đón đầu với một cuộc chiến trong khu vực, thậm chí là chuẩn bị phản công trong năm tới trong khi chờ đợi Nga ngày càng chịu nhiều tổn thất. Cạnh đó, nhờ vào nguồn viện trợ phương Tây liên tục đổ về, khoảng cách về hỏa lực của Ukraine với Nga đã dần thu hẹp.
Tuy nhiên, giới quan sát cho rằng cuộc tấn công bất ngờ của Ukraine vào tỉnh Kursk vào tháng 8 đã khiến lực lượng Ukraine gặp nhiều rủi ro hơn khi phải dàn trải lực lượng, vốn đã mỏng của mình, ra khắp mặt trận cũng như đưa một số binh lính giàu kinh nghiệm nhất của Ukraine từ Donbass đến Kursk.
Trái với mong muốn của Ukraine rằng khi đánh tỉnh Kursk sẽ buộc Nga điều quân từ Donbass tới chi viện, ông Volia, đại úy Ukraine chiến đấu gần TP Toretsk (tỉnh Donetsk) cho biết cuộc giao tranh ở khu vực này vẫn tàn khốc, với việc cả hai bên đều sử dụng mọi vũ khí có thể để đánh bại đối phương, từ những quả bom cũ mang theo hàng nghìn kg thuốc nổ cho đến UAV hiện đại có khả năng nhìn ban đêm.
Hỏa lực Nga vẫn áp đảo Ukraine
Một người lính có bí danh là Roman, chỉ huy bảo vệ Vuhledar cùng Lữ đoàn 72 của Ukraine, cho biết khi quân đội Nga tập trung nỗ lực vào một khu vực cụ thể, họ có thể áp đảo hàng phòng thủ của Ukraine. Roman chia sẻ rằng đến cuối mùa hè này, lực lượng Nga giữ thế áp đảo về pháo binh khi cứ 1 hệ thống pháo của Ukraine phải chống chọi với 10 khẩu pháo của Nga và điều này khiến Ukraine không thể địch lại.
Lực lượng Ukraine đã giữ Vuhledar trong hơn 2 năm và dù đã phá hủy được nhiều xe tăng, tiêu diệt được nhiều lính Nga nhưng quân Nga vẫn tiếp tục tiến công, càng ngày càng khiến nhiều lính Ukraine thương vong khiến lực lượng Ukraine kiệt quệ. Cuối cùng, ngày 2-10, lực lượng Ukraine đã tuyên bố rút lui khỏi Vuhledar "để bảo toàn nhân sự và thiết bị quân sự".
