Trong dự thảo Luật Báo chí sửa đổi đang được Bộ TT&TT lấy ý kiến đã có bổ sung quy định về hoạt động của cơ quan báo chí trên không gian mạng.
Quy định này đưa ra các nguyên tắc quản lý nội dung báo chí trên không gian mạng. Đầu tư công cụ số để thực hiện giám sát báo chí trên không gian mạng phục vụ công tác quản lý báo chí.
Theo đó, Điều 30 dự thảo quy định hoạt động trên không gian mạng của cơ quan báo chí phải tuân thủ quy định pháp luật về báo chí, quy định pháp luật về an ninh mạng, quy định về tôn chỉ, mục đích của cơ quan báo chí và phù hợp với các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên.
Nhà nước sẽ đầu tư công cụ số để thực hiện giám sát hoạt động báo chí trên không gian mạng phục vụ công tác quản lý báo chí; thúc đẩy hình thành và phát triển các nền tảng số quốc gia cho báo chí.
Cũng theo đề xuất của Bộ TT&TT, nền tảng số báo chí ngoài đăng nội dung báo chí còn được tích hợp hoạt động dịch vụ trực tuyến theo quy định. Trang thông tin điện tử tổng hợp, mạng xã hội sử dụng tin/bài của cơ quan báo chí phải có thỏa thuận với cơ quan báo chí. Việc thiết lập trang thông tin điện tử tổng hợp, cung cấp dịch vụ mạng xã hội của cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp thực hiện theo quy định của Chính phủ.
Cơ quan báo chí chịu trách nhiệm về nội dung, bản quyền khi đăng, phát thông tin lên không gian mạng. Những thông tin đưa lên không gian mạng phải có đăng, phát trên hệ thống chính thống của cơ quan báo chí, biên tập nội dung phù hợp với không gian mạng…
Theo lý giải của Bộ TT&TT tại tờ trình, với xu thế phát triển của công nghệ, nền tảng số, mạng xã hội trở thành phương tiện có tiềm năng lớn trong việc truyền tải thông tin trên không gian mạng. Do đó, việc các cơ quan báo chí có kênh nội dung trên không gian mạng là một xu thế tất yếu của quá trình chuyển đổi số báo chí để lan tỏa nội dung báo chí đến người đọc theo những phương thức mới, khai thác nguồn thu quảng cáo số từ phương thức này.
Tính đến ngày 11-8-2023, kênh Youtube của Báo Thanh niên có hơn 5,25 triệu người đăng ký với 5,1 tỉ lượt xem, Báo Tuổi trẻ có hơn 2,27 triệu người đăng ký với 2,88 tỉ lượt xem…
Theo quy định của Luật Báo chí hiện hành, trang thông tin điện tử tổng hợp là sản phẩm thông tin có tính chất báo chí. Với sự phát triển của hoạt động báo chí trên không gian mạng hiện nay, trang thông tin điện tử tổng hợp không còn nhiều hữu ích đối với việc lan tỏa thông tin báo chí trên không gian mạng.
Đồng thời, trang thông tin điện tử tổng hợp đang gây ra nguy cơ tranh chấp về bản quyền đối với tác phẩm báo chí, cạnh tranh thu hút quảng cáo số với cơ quan báo chí, làm ảnh hưởng đến nguồn thu của cơ quan báo chí.
“Dự kiến sẽ không quy định trang thông tin điện tử tổng hợp là sản phẩm thông tin có tính chất báo chí và quy định cơ quan báo chí không hoạt động trang thông tin điện tử tổng hợp, nếu có nhu cầu thì hoạt động báo, tạp chí điện tử” – Bộ TT&TT nêu.
Cũng theo Bộ TT&TT, bên cạnh trang thông tin điện tử tổng hợp, hiện nay mạng xã hội có tác động, ảnh hưởng đến báo chí, có nguy cơ lấn át hoạt động báo chí trên không gian mạng, thu hút mất nguồn doanh thu từ quảng cáo số của báo chí. Tuy nhiên chưa có quy định ở cấp độ luật về mạng xã hội.
Do đó, theo cơ quan này, cần thiết sửa đổi khoản 20 Điều 3 Luật Báo chí hiện hành, không quy định trang thông tin điện tử tổng hợp là sản phẩm thông tin có tính chất báo chí. Đồng thời, bổ sung thêm quy định khái niệm về không gian mạng và mạng xã hội, làm cơ sở để có chính sách quản lý phù hợp.
Nhiều sai phạm của báo chí trên không gian mạng không thể xử lý
Hiện nay, theo quy định của Luật Báo chí 2016, Bộ TT&TT thực hiện cấp giấy phép hoạt động báo chí điện tử trên tên miền. Cơ quan quản lý nhà nước chỉ thực hiện quản lý trên tên miền đó, không quản lý hoạt động và nội dung báo chí trên không gian mạng.
Cơ quan báo chí hoạt động mạnh mẽ trên không gian mạng cũng kéo theo nhiều sai phạm trong lĩnh vực báo chí diễn ra trên không gian này, trong khi đó, phương pháp tiếp cận “quản lý theo phương tiện” đã dẫn đến việc cơ quan quản lý nhà nước về báo chí không thể xử lý những vi phạm này.
Những vi phạm này đang được xử lý theo quy định về thông tin điện tử, không phải quy định về báo chí mặc dù hành vi vi phạm có chủ thể là cơ quan báo chí. Chính sách của Nhà nước về phát triển báo chí cũng không áp dụng đối với hoạt động báo chí trên không gian mạng.
Quy định pháp luật về báo chí hiện nay cũng không có quy định về việc đầu tư các công cụ số để giám sát hoạt động báo chí trên không gian mạng. Đồng thời, không có quy định về việc các cơ quan báo chí phải kết nối trực tuyến với cơ quan quản lý nhà nước về báo chí.
Do đó, các cơ quan quản lý nhà nước gặp rất nhiều khó khăn trong việc giám sát hoạt động báo chí trên không gian mạng, chưa nâng cao được hiệu quả quản lý nhà nước về báo chí.
