Trao đổi tù nhân: Xung đột Nga - Ukraine sắp kết thúc?

Nga và Ukraine đã trao đổi hàng chục tù nhân ngày 7-9 giữa những lời khen ngợi từ phương Tây. Nhiều chuyên gia nhận định đây là dấu hiệu tích cực để hai nước tiến tới đàm phán nhằm giảm tình hình căng thẳng kể từ khi Moscow sáp nhập Crimea năm 2014.

Trong tổng số 35 người Ukraine được Nga trả tự do, có 24 thủy thủ bị Nga bắt giữ trong một cuộc đụng độ ở vùng biển ngoài khơi Crimea năm ngoái. Ông Vladimir Tsemakh, người liên quan đến vụ bắn hạ chuyến bay MH17 của Malaysia Airlines khiến toàn bộ 298 người thiệt mạng, cũng được Ukraine trao trả cho Nga.

Ukraine đầy xúc động

Theo đài National Public Radio, 35 tù nhân người Ukraine được gia đình và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky chào đón tại sân bay quốc tế Boryspil. Sau khi bắt tay và ôm hôn từng tù nhân trở về, ông Zelensky nói với báo chí rằng ông đã sẵn sàng lên lịch đàm phán với người đồng cấp Nga Vladimir Putin để thảo luận việc hóa giải những tranh chấp đang diễn ra giữa hai nước. Đồng thời, ông cam kết thực hiện tất cả các bước để kết thúc “cuộc chiến” khủng khiếp ở miền đông Ukraine mà theo tổng thống, bạo lực nơi đây đã giết chết 13.000 người kể từ năm 2014.

Trong khi đó, một chiếc máy bay Nga chở 35 người bị Ukraine bắt giữ trước đây đã hạ cánh tại Moscow. “Chúng tôi xem việc trao đổi tù nhân giữa hai bên là một dấu hiệu tích cực và cần thực hiện nhiều bước tiến tiếp theo để phá vỡ mối quan hệ đang bế tắc giữa Nga và Ukraine” - Bộ Ngoại giao Nga tuyên bố.

Tờ The Guardian đưa tin ông Putin không chào đón các tù nhân được Ukraine trao trả. Thay vào đó, ông Putin đã tham gia buổi trình diễn thể dục nhịp điệu tại thủ đô Nga. Trước đó, trên tờ The Moscow Times, ông Putin tuyên bố rằng việc trao đổi tù nhân sẽ là một bước tiến tốt để tiến tới bình thường hóa mối quan hệ giữa hai nước.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky (phải) đang bắt tay nhà làm phim Ukraine Oleg Sentsov sau khi được Nga trao trả ngày 7-9. Ảnh: AP 

Niềm tin giữa hai chính phủ

Từ phía Ukraine, động thái mới này nhấn mạnh cam kết của tân Tổng thống Ukraine Zelensky trong việc chấm dứt xung đột ở khu vực Donbass giữa các lực lượng chính phủ và phe đòi ly khai. Đối với Nga, việc tham gia trao đổi tù nhân có thể đồng nghĩa với việc suy giảm các lệnh trừng phạt từ phương Tây dành cho nước này, theo nhà phân tích chính trị Vadim Karasev. Hơn nữa, đây cũng có thể là tín hiệu từ Kremlin tới Liên minh châu Âu rằng Moscow sẵn sàng hợp tác với họ.

“Đây là cách hợp lý nhất để bắt đầu cuộc đàm phán hòa bình. Việc trả tự do cho nhà làm phim người Ukraine Oleg Sentsov (bị Nga bắt tại Crimea và bị tòa án Nga kết án 20 năm tù giam về tội âm mưu khủng bố) cho thấy Moscow đã đưa ra một bước tiến vô cùng quan trọng” - người đứng đầu Hội đồng các vấn đề quốc tế Nga Andrei Kortunov trả lời phỏng vấn tờ The Moscow Times.

Nhà báo Konstantin Skorkin cho rằng trước bầu cử Ukraine hồi tháng 4 rồi, ông Zelensky không được xem trọng ở Moscow. “Nhưng khi đảng của ông Zelensky chiến thắng, chính phủ Nga nhận ra họ cần phải đối phó với ông về lâu dài. Việc trao đổi tù nhân cho thấy sự tin tưởng giữa hai chính phủ. Đây là một yếu tố then chốt nhưng còn thiếu để tiến trình xây dựng hòa bình được bắt đầu” - ông Skorkin đánh giá.

Sự kiện không ít tranh cãi

Cuộc trao đổi tù nhân diễn ra trước khi hội nghị thượng đỉnh dự kiến được tổ chức giữa Đức, Pháp, Nga và Ukraine để thảo luận về cuộc xung đột ở miền đông Ukraine. Sự kiện nhận được nhiều lời khen ngợi từ cộng đồng quốc tế nhưng cũng không thiếu tranh cãi về quyết định của Ukraine trao trả cho Nga ông Vladimir Tsemakh.

Ông Tsemakh từng là viên chỉ huy một đơn vị phòng không vùng ly khai ở Ukraine. Ông Tsemakh bị bắt giữ tại nhà riêng ở miền đông Ukraine hồi tháng 6 vì được cho là có liên quan đến vụ bắn hạ chuyến bay MH17 của Malaysia Airlines tháng 7-2014 khiến toàn bộ 298 người thiệt mạng (trong đó có 196 công dân Hà Lan).

Ngoại trưởng Hà Lan Stef Blok bày tỏ sự thất vọng về quyết định trao trả ông Tsemakh. Hà Lan trước đó đã xác nhận rằng họ sẽ tìm cách dẫn độ ông Tesmakh, theo tờ The Guardian.

Bà Tatiana Moskalkova, ủy viên nhân quyền của Nga, cho biết Nga sẽ để các nhà điều tra quốc tế tiếp tục làm việc với ông Tsemakh. “Ông ấy có thể cung cấp bằng chứng bằng cách quay video hoặc có mặt tại phiên tòa và sau đó trở về Nga” - bà Moskalkova cho biết.

Giám đốc Cục An ninh Quốc gia Ukraine (SBU) Ivan Bakanov tiết lộ rằng Nga đã đe dọa sẽ từ bỏ cuộc đàm phán về trao đổi tù nhân nếu Kiev từ chối trao trả ông Tsemakh.