Không dừng lại ở những từ ngữ ngoại giao hay những cái bắt tay, hoạt động đầu tư vào Việt Nam của doanh nghiệp công nghệ cao toàn cầu thực sự đã và đang diễn ra mạnh mẽ những năm gần đây.
Những cái bắt tay tỉ USD của “ông lớn” công nghệ nước ngoài
Trong cuộc gặp gần đây với Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính, đại diện tập đoàn Hyosung của Hàn Quốc công bố sẽ đầu tư thêm 4 tỉ USD, tạo thêm khoảng 10.000 việc làm mới vào lĩnh vực trung tâm dữ liệu, sản xuất sản phẩm vật liệu công nghiệp cao, nhà máy nhiên liệu bay sinh học bền vững và sản xuất sợi carbon.
Đáng chú ý, khoản đầu tư này là bổ sung thêm cho khoản đầu tư 4 tỉ USD trước đó của chính tập đoàn này.
Năm 2023 chứng kiến một loạt hoạt động đầu tư tăng cường của các doanh nghiệp công nghệ toàn cầu tại Việt Nam như Apple, Foxconn, Intel. Đơn cử tháng 10-2024, tập đoàn Apple công bố hoàn tất việc chuyển 11 nhà máy sản xuất các thiết bị nghe nhìn vào Việt Nam. Còn Tập đoàn Intel mở rộng giai đoạn 2 nhà máy kiểm định chip tại TP.HCM với tổng vốn đầu tư 4 tỉ USD.
Sau đó, hàng loạt tên tuổi lớn như Boeing, Google cũng đã thông báo tìm kiếm các nhà cung ứng và phát triển cơ sở sản xuất tại Việt Nam, sau một thời gian dài nghiên cứu môi trường đầu tư kinh doanh. Tập đoàn thiết kế vi mạch Marvell từ Mỹ công bố thành lập trung tâm thiết kế quy mô lớn tại Việt Nam. Sau 3 năm, tập đoàn sẽ tăng 50% quy mô nhân sự so với năm 2023.
Không chỉ những doanh nghiệp mới mà doanh nghiệp công nghệ toàn cầu có lịch sử hoạt động rất lâu đời tại Việt Nam như Foxconn cũng đã công bố tăng cường đầu tư thêm tại Việt Nam. Tháng 6-2023, Foxconn được tỉnh Quảng Ninh trao giấy chứng nhận đầu tư cho 2 dự án mới, với tổng vốn 250 triệu USD. Đáng nói, trước đó, tổng số vốn đầu tư của Foxconn là 3,2 tỉ USD.
Trong năm ngoái và năm nay, Việt Nam đã đón nhiều đoàn doanh nghiệp đổi mới sáng tạo nước ngoài đến Việt Nam tìm hiểu cơ hội đầu tư, ví như đoàn hơn 60 doanh nghiệp Singapore vào tháng 10-2023 hay đoàn khoảng 30 doanh nghiệp Đài Loan vào tháng 8-2024.
Tất cả những câu chuyện trên cho thấy, những cam kết của doanh nghiệp công nghệ toàn cầu đã không chỉ dừng lại ở những lời nói và cái bắt tay mà đi kèm với đó là số vốn đầu tư hàng tỉ USD. Việt Nam tiếp tục là điểm đến hấp dẫn của các tập đoàn toàn cầu trong lĩnh vực đổi mới sáng tạo.
Còn rất nhiều tiềm năng cần được đánh thức
Trong mỗi quyết định đầu tư của mình, các nhà đầu tư ngoại luôn có những cân nhắc rất cẩn trọng về ưu, nhược điểm của mỗi địa bàn mà họ tính toán đến.
Với trường hợp Việt Nam, ông Nick Clegg, Chủ tịch phụ trách đối ngoại toàn cầu Tập đoàn Meta trong cuộc gặp với Thủ tướng Phạm Minh Chính mới đây đã nhấn mạnh đến lợi thế về lực lượng lao động cũng như chính sách và giáo dục của Việt Nam.
Ông Nick Clegg đánh giá cao chiến lược về dữ liệu của Chính phủ Việt Nam; dân số 100 triệu người, trẻ, năng động, nhiều năng lượng, thành thạo công nghệ của Việt Nam, cũng như nền tảng giáo dục – giáo dục đào tạo tốt.
Hiện, Việt Nam là một trong những thị trường dẫn đầu thế giới về kinh doanh hội thoại (trên ứng dụng Messenger của Facebook) để trao đổi giữa người bán và người mua.
Còn theo giải thích của ông Nguyễn Quang Đạm, Tổng Giám đốc Marvell Việt Nam, doanh nghiệp này lựa chọn đầu tư vào Việt Nam dựa trên những tính toán rất chi tiết, cụ thể về lợi ích thu về cho doanh nghiệp.
"Kỹ sư ở Mỹ mới ra trường được trả lương từ 100.000 - 120.000 USD/năm, trong khi kỹ sư tại Việt Nam trung bình chỉ khoảng 1/10. Nếu khả năng làm việc ngang nhau, thì không có lý do gì không đầu tư tại Việt Nam", ông Nguyễn Quang Đạm, Tổng Giám đốc Marvell Việt Nam, cho hay.
Ngoài ra, tham vọng lớn trong việc phát triển kinh tế số của Việt Nam cũng là một yếu tố được nhà đầu tư ngoại đánh giá cao. "Nền kinh tế số của Việt Nam rất tiềm năng, khi sẽ đóng góp tới 30% GDP vào năm 2030. Chúng tôi muốn tham gia vào hành trình đó", ông Jason Bay, Giám đốc Văn phòng vận hành Tập đoàn Sea (Singapore), nhấn mạnh trong một sự kiện đầu tư.
Còn theo đại diện một doanh nghiệp Đài Loan trong sự kiện tháng 8 năm nay tại Hà Nội, Việt Nam vẫn còn rất nhiều tiềm năng cần được đánh thức, đặc biệt với những lĩnh vực đổi mới sáng tạo, tiên phong như chất bán dẫn, năng lượng sạch… Việt Nam đồng thời cũng có nhiều lợi thế để thu hút đầu tư như người tiêu dùng trẻ, nguồn lao động dồi dào và quan trọng là một khát khao phát triển bền vững.
Yếu tố cần phải cải thiện: Điện, nhân lực, hạ tầng, kết nối
Dù đã có rất nhiều thành công trong thu hút doanh nghiệp toàn cầu đầu tư vào lĩnh vực công nghệ cao, nhưng Việt Nam còn rất nhiều việc phải làm để duy trì được sức hấp dẫn trong mắt nhà đầu tư ngoại.
Máy móc công nghệ tốt cũng cần đến những người vận hành giỏi. Tuy nhiên, chất lượng và số lượng nhân sự của Việt Nam dường như chưa thực sự đáp ứng được điều này. Hiện cả nước có gần 5.600 kỹ sư thiết kế chip, chỉ đáp ứng được ở mức 20% nhu cầu, do đó rất cần những chính sách thu hút nhân lực sẵn có.
Phía các doanh nghiệp công nghệ cũng chưa thực sự hài lòng với chất lượng nhân sự tuyển dụng. Phần lớn các công ty công nghệ khi được khảo sát đều cho biết, mỗi năm chỉ tuyển dụng được khoảng 30% nhân sự đủ đáp ứng nhu cầu chuyên môn trong số các ứng viên.
Ông Trần Minh Cường, Giám đốc điều hành NextCom Việt Nam, cho biết: "Mỗi tháng nhu cầu tuyển dụng của chúng tôi ước tính khoảng 100 người, thế nhưng ngay cả như vậy vẫn không đáp ứng được nhu cầu công việc. Đã có những khi chúng tôi phải tạm chờ để tuyển được nhân sự vào công ty".
Còn theo chuyên gia kinh tế trưởng khu vực châu Á – Thái Bình Dương của ngân hàng HSBC, ông Frederic Neumann, dựa trên tiếp xúc với hàng trăm đại diện doanh nghiệp toàn cầu, thì một trong những hạn chế hiện tại của Việt Nam trong thu hút đầu tư chính là nguồn điện.
Malaysia có lợi thế hơn so với Việt Nam trong phương diện này bởi Malaysia có hạ tầng điện vô cùng phát triển và đa dạng từ nhiều nguồn khác nhau. Thái Lan cũng có lợi thế hơn Việt Nam về nguồn điện, tốc độ tăng trưởng cung ứng điện của Thái Lan tương ứng với tăng trưởng đầu tư.
Một yếu tố khác mà Việt Nam cần phải cải thiện chính là khả năng kết nối của Việt Nam đối với thế giới. Để Việt Nam có thể thu hút được các doanh nghiệp đến xây dựng trung tâm dữ liệu, sẽ cần đến việc phát triển nhiều tuyến cáp ngầm dưới biển.
Số liệu từ Navigos Group cho thấy, Việt Nam đang phải đối mặt với thực trạng thiếu hụt nhân sự công nghệ chất lượng cao. Với nhóm kỹ sư chỉ có chưa đến 1 năm kinh nghiệm, tỷ lệ công việc ổn định khá thấp (gần 24%). Còn với nhóm kỹ sư có từ 3 - 8 năm kinh nghiệm, tỷ lệ công việc ổn định cao hơn (65%).
Báo cáo về chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) cũng chỉ ra, có đến quá nửa lực lượng lao động của Việt Nam được các FDI đánh giá chỉ dừng ở mức tạm được.
