U buồng trứng (UBT) là bệnh phụ khoa thường gặp, chiếm khoảng 3,6% số phụ nữ. UBT thường được chia thành hai loại: cơ năng và thực thể (bệnh lý).
UBT cơ năng phát triển chủ yếu liên quan đến quá trình rụng trứng (nên không xuất hiện ở tuổi mãn kinh). Bình thường trứng được phát triển trong một nang dịch gọi là nang noãn. Khi có hiện tượng rụng trứng, trứng được phóng thích rồi vào ống dẫn trứng, đến lòng tử cung để có thể thụ thai.
Dịch của nang trứng được thoát vào ổ bụng và được hấp thu. Nguyên nhân của u cơ năng buồng trứng có thể do sau khi rụng trứng, dịch tiết của nang noãn không thoát hết được ra ngoài khi vỏ nang noãn bít lại sớm. Nếu dịch tiết của nang vẫn tăng thì sẽ tạo nang cơ năng. Nang này có thể tự vỡ thoát dịch khi bị căng quá mức chịu đựng của vỏ nang và thường mất sau một-hai chu kỳ.
Ảnh minh họa: Internet
Một dạng khác của nang cơ năng là do sau khi rụng trứng, phần còn lại của nang trứng, gọi là hoàng thể, sẽ sản xuất progesterone để dưỡng thai nếu có thụ thai trong chù kỳ rụng trứng này.
Hoàng thể thường mất sau không quá ba tháng đầu của thai kỳ. Tuy nhiên, một vài trường hợp không có thai nhưng dịch và máu sau rụng trứng tích tụ trong hoàng thể và tạo ra nang hoàng thể. Nang này cũng thường thoái triển sau chu kỳ không thụ thai.
Thỉnh thoảng, một số nang noãn không phóng thích được noãn do nang nằm quá sâu, tạo ra thành nang dày. Nhưng thường cũng mất đi khi nang căng đủ lớn làm mỏng lớp vỏ của nang và gây vỡ nang. Nang cơ năng là lành tính và thường không cần điều trị.
Khác với nang cơ năng, UBT bệnh lý (hay thực thể), là sự tăng trưởng bất thường của các tế bào mà không liên quan tới chu kỳ rụng trứng của phụ nữ. Các tế bào tăng trưởng bất thường có thể bắt nguồn từ bất kỳ loại tế bào nào của buồng trứng, nên có rất nhiều loại và tên khác nhau. Hầu hết UBT lành tính nhưng có khoảng 7% ác tính.
Đến nay vẫn chưa biết rõ nguyên nhân của UBT thực thể nên việc phòng ngừa cũng rất khó. Một số yếu tố liên quan ghi nhận được có thể kể là khi mang thai hay cho con bú, béo phì, các bệnh rối loạn nội tiết, chuyển hóa như đái tháo đường, hút thuốc lá… Triệu chứng của UBT rất đa dạng, có thể chỉ được phát hiện tình cờ khi siêu âm bụng hoặc MRI, khi mổ nội soi hay mổ hở vì một lý do nào đó không liên quan đến buồng trứng.
UBT có thể gây vô sinh do làm rối loạn chức năng tạo trứng và cản trở rụng trứng. U lạc nội mạc tử cung tiến triển nặng thường gây hiếm muộn do gây dính nặng ống dẫn trứng và khó điều trị dứt điểm dù đa số là lành tính.
TS - BS Phan Trung Hòa (Bệnh viện Phụ sản Từ Dũ)
Theo phunuonline
