Cuối năm 2013, UBND quận Thủ Đức (TP.HCM) thu hồi khoảng 400 m2 đất của ông Lê Trường Sơn để làm dự án mở rộng quốc lộ 1 và ra Quyết định số 7100 về việc chi trả bồi thường, hỗ trợ cho ông Sơn hơn 4 tỉ đồng. Nhận tiền bồi thường, hỗ trợ rồi nhưng ông Sơn vẫn không đồng ý nên khởi kiện yêu cầu TAND quận Thủ Đức hủy Quyết định số 7100 của UBND quận này.
Từng có trường hợp thụ lý, xử luôn
Xử sơ thẩm hồi tháng 4-2014, TAND quận Thủ Đức không chấp nhận yêu cầu của ông Sơn. Ông Sơn kháng cáo. Trong giai đoạn chờ TAND TP.HCM xét xử phúc thẩm, tháng 5-2014, UBND quận Thủ Đức ban hành tiếp Quyết định số 3384 về việc chi trả bổ sung tiền bồi thường, hỗ trợ cho ông Sơn thêm khoảng 400 triệu đồng.
Sau đó, ông Sơn có đơn khởi kiện bổ sung yêu cầu hủy Quyết định số 3384. TAND TP.HCM đã có thông báo thụ lý bổ sung và tiến hành giải quyết luôn trong cùng vụ kiện theo thủ tục phúc thẩm.
Tại phiên phúc thẩm, đại diện VKSND TP.HCM cho rằng tòa phúc thẩm vừa vi phạm về thẩm quyền xét xử, vừa vi phạm quy định chế độ hai cấp xét xử. Bởi theo Điều 173 Luật Tố tụng hành chính năm 2010 thì tính chất xét xử phúc thẩm là việc tòa cấp trên trực tiếp xét xử lại vụ án mà bản án, quyết định của tòa sơ thẩm chưa có hiệu lực pháp luật bị kháng cáo hoặc kháng nghị. Ở đây, đơn kiện bổ sung của ông Sơn chưa được tòa sơ thẩm giải quyết nên việc tòa phúc thẩm thụ lý, xét xử là vi phạm quy định trên… Việc này vô hình trung tước mất quyền kháng cáo của các bên đối với quyết định bổ sung mới của ủy ban (án phúc thẩm có hiệu lực pháp luật ngay).
VKS cho rằng để vụ án được giải quyết toàn diện, tòa phúc thẩm cần xác định việc UBND quận Thủ Đức ban hành quyết định bồi thường, hỗ trợ bổ sung cho ông Sơn sau khi xét xử sơ thẩm là tình tiết mới. Từ đó, tòa căn cứ vào khoản 3 Điều 205 Luật Tố tụng hành chính hủy án sơ thẩm, chuyển hồ sơ cho TAND quận Thủ Đức giải quyết lại theo trình tự sơ thẩm.
Tuy nhiên, tòa phúc thẩm lại cho rằng hai quyết định mà UBND quận Thủ Đức ban hành là hai bộ phận không thể tách rời trong cùng một vụ việc. Đồng thời, chính đương sự cũng đồng ý khởi kiện bổ sung nên việc tòa phúc thẩm thụ lý bổ sung và giải quyết luôn là hợp lý. Cuối cùng, tòa phúc thẩm đã bác kháng cáo của ông Sơn, bác cả yêu cầu khởi kiện bổ sung và giữ nguyên án sơ thẩm.
Luật mới quy định rõ từng trường hợp
Trong vụ án trên, tòa phúc thẩm đã linh động thụ lý, giải quyết nhưng như VKS đã phân tích, rõ ràng cách giải quyết này chưa đúng quy định.
Theo hướng dẫn tại khoản 2 Điều 1 Nghị quyết số 02/2011 của Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao thì nếu người khởi kiện không rút yêu cầu, tòa án vẫn tiến hành xem xét để đánh giá tính hợp pháp của quyết định bị khởi kiện và quyết định sửa đổi hoặc hủy quyết định bị khởi kiện. Tuy nhiên, hướng dẫn này chỉ áp dụng trong giai đoạn sơ thẩm. Còn ở giai đoạn phúc thẩm thì trước đây không có quy định hoặc hướng dẫn điều chỉnh vấn đề này.
Để khắc phục, Luật Tố tụng hành chính 2015 đã bổ sung quy định giải quyết trường hợp xảy ra trong giai đoạn phúc thẩm. Cụ thể như sau:
Trường hợp người bị kiện sửa đổi, hủy bỏ quyết định hành chính, dừng, khắc phục hành vi hành chính... bị khởi kiện và người khởi kiện đồng ý rút đơn khởi kiện, người liên quan có yêu cầu độc lập đồng ý rút yêu cầu thì HĐXX phúc thẩm hủy bản án, quyết định sơ thẩm và đình chỉ giải quyết vụ án. Trong quyết định của bản án phải ghi rõ cam kết của đương sự để đảm bảo thi hành án hành chính.
Cũng với trường hợp trên, người khởi kiện rút đơn khởi kiện và người liên quan chưa tham gia tố tụng tại cấp sơ thẩm mà họ có yêu cầu độc lập thì HĐXX phúc thẩm vẫn hủy án sơ thẩm và đình chỉ giải quyết vụ án. Khi đó, người liên quan có quyền khởi kiện vụ án hành chính khác theo thủ tục chung.
Còn nếu người khởi kiện không rút đơn khởi kiện và người liên quan có yêu cầu độc lập không rút yêu cầu thì HĐXX phúc thẩm hủy án sơ thẩm để xét xử sơ thẩm lại.
